Z tego filmu dowiesz się:

  • czym jest komórka,
  • jak rozpoznać pod mikroskopem, na schemacie, na zdjęciu lub na podstawie opisu podstawowe elementy budowy komórki,
  • czym się charakteryzuje i jakie funkcje pełni w komórce błona komórkowa, cytoplazma, jądro komórkowe, chloroplast, mitochondrium, wakuola, ściana komórkowa,
  • czym różnią się komórki bakterii, roślin i zwierząt.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

wideo ekran podsumowujący napisy

Licencja: cc-by-nc-sa.svg

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Pewnie masz w kieszeni komórkę a może nawet nas na niej oglądasz. Ale czy wiesz, dlaczego telefony komórkowe potocznie komórki, tak się nazywają? Otóż komórka, to obszar zasięgu jednej stacji przekaźnikowej. Może nią być satelita wysoki maszt, antena na budynku a także router, który masz w mieszkaniu. Można więc powiedzieć, że taka stacja jest najmniejszą częścią sieci komórkowej zaś wiele komórek o nakładających się zasięgach tworzy sieć, dzięki której możemy rozmawiać z dowolnego miejsca. Ten film też będzie o komórkach ale takich, które są jeszcze bliżej Ciebie. Tak blisko, że bliżej już się nie da. Gdy biolog mówi "komórka", raczej nie ma na myśli telefonu, ani stacji przekaźnikowej tylko całkiem inną komórkę. Słowo to w przypadku biologii też oznacza najmniejszą część systemu tyle, że tym systemem jest organizm a komórka, to najmniejsza jego część zdolna do wykonywania czynności życiowych. W skrajnych przypadkach ta część jest całością. Jednokomórkowe są bakterie Wiele glonów czy protistów. U nich cały organizm to jedna komórka zdolna do wykonywania czynności życiowych. Co to dokładnie znaczy? To, że każda komórka oddycha, odżywia się i wydala, a także rośnie i rozmnaża się. Oddycha? Jedna komórka? Brzmi nieco niedorzecznie, ale wierz mi, tak jest. Szczegółów na temat oddychania komórkowego dowiesz się z innego naszego filmu. Choć różnorodność komórek może przyprawić o zawrót głowy, okazuje się, że wszystkie można podzielić na 4 typy: zwierzęce, roślinne grzybowe i bakteryjne. Każdy biolog potrafi rozróżnić typowe komórki na pierwszy rzut oka i wiesz co? Po tym filmie Ty także dasz radę. Na pierwszy ogień weźmy jakąś komórkę zwierzęcą, przykładowo komórkę nabłonka. Widzimy, że jest oddzielona od innych jej podobnych, jakby skórką. Ta skórka nazywa się błoną komórkową. Wewnątrz komórkę wypełnia cytoplazma. Ciemniejszy kształt mniej więcej pośrodku to jądro komórkowe. Takie komórkowe centrum dowodzenia. To w nim znajduje się DNA czyli informacja genetyczna która mówi komórce, jak ma wyglądać jak się zachowywać i co robić. Cytoplazma nie jest jednolita. Składa się z galaretowatej substancji zwanej cytozolem i szeregu mniejszych i większych elementów. Do najważniejszych zaliczamy mitochondria które dostarczają komórce energii. To wewnątrz nich zachodzi proces oddychania komórkowego, czyli wydobywania energii ze związków dostarczonych z pożywieniem. Są to takie komórkowe mikro-elektrownie. Innym elementem są wakuole, w komórkach zwierzęcych zwane częściej wodniczkami. To niewielkie twory, przypominające pęcherzyki wypełnione płynem. Uczestniczą w trawieniu, magazynowaniu i wydalaniu rozmaitych substancji z komórki. Pozostałe elementy zawieszone w cytozolu odpowiadają za wytwarzanie, przekształcanie i transport białek i tłuszczów. Teraz przyjrzyjmy się komórce roślinnej. Wygląda podobnie do zwierzęcej. Również tu widzimy wyraźną granicę między poszczególnymi komórkami oraz jądro komórkowe. Jej wnętrze też wypełnione jest cytoplazmą a za wytwarzanie energii odpowiadają mitochondria. Na niektórych zdjęciach spod mikroskopu jądra są jednak praktycznie niewidoczne za to w oczy rzuca się masa zielonych plamek. Te plamki to chloroplasty. Zawierają one barwnik - chlorofil nadający zielony kolor liściom czy łodygom. W procesie fotosyntezy, o którym mówimy w innym filmie, wytwarza on substancje pokarmowe, niezbędne do wzrostu i rozwoju tej komórki i wielu innych, tworzących roślinę. Obecność chloroplastów odróżnia komórkę roślinną od zwierzęcej. Czy to jedyna różnica? Nie. Komórki roślinne posiadają dodatkowe zewnętrzne wzmocnienie, którego nie mają komórki zwierzęce. To wzmocnienie nazywamy ścianą komórkową. Jest ona zbudowana głównie z cukru zwanego celulozą. Ściana nadaje komórkom kształt. Chroni także przed uszkodzeniami, toksynami i takimi agresorami, jak bakterie czy wirusy. Wprawne oko zauważy jeszcze jedną różnicę. W dojrzałych komórkach roślinnych nie mamy wielu drobnych wakuoli, lecz jedną, dużą wypełniającą czasem całe wnętrze komórki. U roślin to przede wszystkim magazyn wody który pozwala utrzymać jej odpowiedni poziom w komórce. Czas na komórki naszych małych przyjaciół lub groźnych wrogów - bakterii. Tu identyfikacja jest naprawdę prosta. Ich komórki nie posiadają jądra. Materiał genetyczny pływa sobie luzem w cytoplazmie. To cecha pozwalająca na pierwszy rzut oka odróżnić komórkę bakteryjną od innych. Bakterie nie mają też mitochondriów ani wakuoli. Ich komórki mają więc dużo prostszą budowę niż komórki roślin i zwierząt. Ponieważ mikroby często muszą sobie radzić w bardzo trudnych warunkach, wiele z nich ma, podobnie jak rośliny, podwójne zabezpieczenie przed atakami z zewnątrz. Oprócz błony komórkowej posiadają także ścianę komórkową. Wiesz już, czym różnią się od siebie komórki roślin, zwierząt i bakterii. Ale czy na pewno? Sprawdź się! Spójrz na uproszczone schematy komórek. Jak myślisz, która przedstawia komórkę roślinną, która zwierzęcą, a która bakteryjną? Środkowa nie ma nawet jądra a więc to na pewno komórka bakteryjna. Czym różnią się pozostałe? W komórce po prawej są zielone elementy których nie ma w tej po lewej. To chloroplasty, charakterystyczne dla komórek roślinnych. Jest tam też jeden, duży element. To wakuola. W komórce zwierzęcej jest ich kilka i są dużo mniejsze. Komórka to najmniejsza część organizmu która wykonuje podstawowe czynności życiowe. Komórki różnią się od siebie kształtem i funkcją ale posiadają pewne cechy wspólne. Wszystkie posiadają błonę komórkową i są wypełnione cytoplazmą. Różnice między komórkami roślin, zwierząt i bakterii zestawiliśmy w tabeli. Komórka komórce nierówna, ale każda ma w sobie to coś, co zasługuje na indywidualną łapkę w górę. I pamiętaj pistację możesz oglądać także na komórce.

Lista wszystkich autorów

Scenariusz: Dobrawa Szlachcikowska

Lektor: Dobrawa Szlachcikowska

Konsultacja: Angelika Apanowicz

Grafika podsumowania: Dobrawa Szlachcikowska

Materiały: Dobrawa Szlachcikowska

Kontrola jakości: Małgorzata Załoga

Napisy: Andrzej Pieńkowski, Раїса Скорик

Montaż: Dobrawa Szlachcikowska

Animacja: Dobrawa Szlachcikowska

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Katalyst Education

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

Carlos Arribas (Licencja Pexels)
Lina Fresco (Licencja Pexels)
Jacek Halicki (CC BY-SA 4.0)
Pixabay (Licencja Pexels)
Aditya Singh (Licencja Pexels)
Depto de Biología funcional y Ciencias de la Salud (CC BY-SA 3.0)
Galen, Jan van (Fotograaf) (CC BY-SA 4.0)
brgfx (Licencja Freepik)
brgfx (Licencja Freepik)
Edward Jenner (Licencja Pexels)
brgfx (Licencja Freepik)
brgfx (Licencja Freepik)
macrovector_official (Licencja Freepik)
Prof. Gordon T. Taylor (Domena publiczna)
Rocky Mountain Laboratories (Domena publiczna)
Doc. RNDr. Josef Reischig, CSc. (CC BY-SA 3.0)
Deuterostome (CC BY-SA 3.0)
macrovector (Licencja Freepik)
Berkshire Community College Bioscience Image Library (CC0)
gmjatt007 (Licencja Pixabay)
rawpixel.com (Licencja Freepik)
Rickfrombaltimore (CC BY-SA 4.0)
Kristian Peters (CC BY-SA 3.0)
Engin Akyurt (Licencja Pexels)
pch.vector (Licencja Freepik)
Free Videos (Licencja Pexels)
Freepik (Licencja Flaticon)

Licencja:

Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej

cc-by-nc-sa.svg