Ssak niejedno ma imię

Playlista:Ssaki

Ten materiał posiada napisy w języku ukraińskim

Playlista

Ten materiał posiada napisy w języku ukraińskim

Z tego filmu dowiesz się:

jaka jest różnorodność środowisk życia i cech morfologicznych ssaków,
jakie są przystosowania ssaków do życia w różnych środowiskach,
jakie cechy odpowiadają za to, że ssaki są stałocieplne.

Podstawa programowa

Autorzy i materiały

Wiedza niezbędna do zrozumienia tematu

Aby w pełni zrozumieć materiał zawarty w tej playliście, upewnij się, że masz opanowane poniższe zagadnienia.

Udostępnianie w zewnętrznych narzędziach

Korzystając z poniższych funkcjonalności możesz dodać ten zasób do swoich narzędzi.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Co przychodzi Ci do głowy na hasło jadowite zwierzę? Wąż, skorpion, a może szerszeń? Masz rację, ale czy wiesz że przedstawiciele naszej gromady, ssaki też bywają jadowite? Weźmy dziobaka. Nie dość że łamie ssacze reguły bo ma dziób i składa jaja to jeszcze walczy jadem. W zasadzie robią tak tylko samce dziobaków które wykorzystują ostrogi u tylnych łap by wstrzykiwać jad rywalom o ładną samicę. Ale człowiek też może przypadkowo oberwać. A choć dziobakowa trucizna nie uśmierci zdrowego dorosłego, podobno nielicho boli. W Polsce też możemy się pochwalić jadowitymi ssakami. To rzęsorki. Rzeczek i mniejszy, maleńcy kuzyni ryjówek którzy toksyczną śliną paraliżują zdobycz głównie owady, ślimaki i małe rybki. Czy ich ślina szkodzi człowiekowi? Nie wiadomo, bo rzęsorki nie porywają się z zębami na tak olbrzymią ofiarę. I kudłate i łaciate, pręgowane i skrzydlate, te co skaczą i fruwają. Tak brzmiał zwiastun niezwykle kiedyś popularnego programu o zwierzętach. Świetnie obrazuje on to co chce Ci dziś pokazać w tym filmie. Różnorodność świata ssaków. Ta gromada liczy ponad 5000 gatunków. Są wśród nich i kudłate jak niedźwiedzie, lamy czy ryjówki i na oko zupełnie bezwłose jak wieloryby czy golce. Są jednobarwne, łaciate, pasiaste i prążkowane. Są ogromne, jak wieloryby czy słonie i maleńkie, jak należące do torbaczy pałaneczki gruboogonowe czy ważące 2 gramy świnionosy malutkie najmniejsze z nietoperzy. Są takie, które żyją pod ziemią biegają po lądzie, pływają w wodzie a nawet latają w powietrzu. Co je łączy? O tym po orzeszku. Jedna z najbardziej charakterystycznych cech tej gromady zwierząt zawarta jest w jej nazwie. Ssaki. Ssak to ktoś, kto ssie. Co ssie, spytasz? Mleko wytworzone w gruczołach mlecznych jego matki. Chodzi o sposób karmienia potomstwa. Każdy ssak za młodu ssie mleko ale wypadałoby tu uściślić. Prawie każdy. Ssaki jajorodne czyli dziobaki i kolczatki mają co prawda gruczoły mleczne i wytwarzają mleko, ale nie mają sutków z których można by to mleko ssać. Małe dziobaki i kolczatki mogą więc mleko tylko zlizywać z matczynej sierści. Co jeszcze jest typowo ssaczą cechą? Sierść. Choć widząc delfina albo golca trudno dostrzec na ich ciele jakiś włosek. Wierz mi, nawet one miewają na jakimś etapie rozwoju sierść. Nie bez powodu. Włosy chronią skórę przed urazami i oparzeniami słonecznymi. Dają kamuflaż, mogą służyć jako czujniki dotyku. Przykładem kocie wibrysy zwane popularnie wąsami. Pomagają też utrzymać stałą ciepłotę ciała. Kolejną cechę wszystkich ssaków. Cecha ta zdecydowała w dużym stopniu o sukcesie ewolucyjnym ssaków a także ptaków, które również je mają. Chociaż utrzymywanie stałej temperatury ciała pochłania dużo energii pozwala na utrzymanie wysokiego poziomu aktywności bez względu na warunki panujące w środowisku. Choćby na zewnątrz panowały tropikalne upały albo arktyczne mrozy wnętrze ssaczego ciała zwykle zachowuje stałą temperaturę. Na ogół między 34, a 40 stopni Celsjusza. Zależnie od gatunku. U człowieka umowne 36,6 stopni Celsjusza. Właściciele psów i kotów wiedzą że mogą się ogrzać, przytulając do pupila. Temperatura ciała psa to około 38,6 stopnia Celsjusza a kota nawet ponad 39 stopni Celsjusza. Z kolei torbacze czy leniwce są chłodne. Ich ciała mają około 30 stopni Celsjusza. Wynika to z tego, że mechanizmy utrzymywania stałej temperatury nie są u nich tak sprawne jak u innych ssaków. Ssaki bezwłose chronią się przed zimnem warstwą podskórnego tłuszczu albo jak ludzie modyfikują swoje otoczenie tak by mieć ciepło. Budują w tym celu domy. Górną granicą temperatury wnętrza ssaczego ciała jest około 42 stopni Celsjusza. W utrzymaniu temperatury poniżej tego niebezpiecznego poziomu gdy na zewnątrz upał pomagają gruczoły potowe. Pod odparowuje obniżając temperaturę ciała. O tym, dlaczego tak się dzieje mówimy w naszych filmach z fizyki. Jak jednak pamiętasz, sierść izoluje więc pot nie miałby jak odparować ze skóry. Dlatego większość zwierząt ma gruczoły potowe tylko tam gdzie nie mają włosów. Na przykład psy i koty na opuszkach łap i w okolicach intymnych. Zarośnięci przedstawiciele naszej gromady chłodzą się inaczej. Szukają wody w której mogliby się zanurzyć. Zieją albo liżą sierść. Wilgotna ślina paruje wtedy z powierzchni sierści nie musząc się przez nią przebijać jak pot ze skóry. Trzecią unikalną cechą ssaków jest coś czego nie dostrzegamy na pierwszy rzut oka. Wszyscy przedstawiciele tej gromady mają w uchu trzy kosteczki słuchowe jak my. Więcej o budowie ucha na przykładzie tego ludzkiego możesz się dowiedzieć z innych naszych filmów. Poza tym większość ssaków tylko raz wymienia uzębienie. My ludzie jesteśmy tego dobrym przykładem. W dzieciństwie mamy zęby mleczne które, gdy dorastamy wypadają. I są wymieniane na stały garnitur który zwłaszcza przed rozwojem stomatologii i protetyki musiał nam wystarczyć już do końca życia. Możemy tylko pozazdrościć słoniom kangurom i manatom, które są wyjątkiem od tej ssaczej reguły. U nich zęby są wymieniane w miarę zużywania się przez całe życie. Z kolei wieloryby fiszbinowe, mrówkojady szczerbaki i stekowce zębów nie mają w ogóle z racji specyficznej diety. Ciekawą ssaczą cechą jest też tendencja do nocnego trybu życia. To zapewne spuścizna po pierwszych przodkach. Niewielkich owadożernych zwierzętach które musiały chować się przed wielkimi gadami i wychodziły tylko nocą gdy zmiennocieplne olbrzymy były mniej aktywne. Stałocieplność pozwalała żerować gdy konkurencja śpi. Do dziś wiele ssaków ceni sobie ciemności. Dzięki wielkim oczom mogą widzieć otoczenie a pożywienie wyczuwają głównie węchem albo słuchem. Najlepszym przykładem wykorzystania tego ostatniego zmysłu są nietoperze. Wykształciły w uszach swoisty radar dzięki któremu w kompletnych ciemnościach lokalizują ćmę z kilkudziesięciu metrów i w pogoni za nią nie wpadną na żadną gałąź. Polując nocą mają też mniejszą konkurencję o pożywienie bo ptaki w większości żerują za dnia. Sporo opowiadaliśmy o cechach wspólnych ssaków. Czas sprawdzić Twoją uważność. Wymień trzy cechy charakterystyczne wyłącznie dla tej gromady zwierząt. To sierść, karmienie młodych mlekiem i trzy kosteczki słuchowe w uchu. To powiedz jeszcze jak ssaki chronią się przed chłodem? Stroszą sierść, gromadzą grubą warstwę tłuszczu pod skórą oraz budują schronienia. Ssaki to grupa zwierząt bardzo zróżnicowana pod względem budowy, środowiska życia oraz rodzaju i sposobów zdobywania pokarmu. Wspólne cechy ssaków to obecność sierści karmienie młodych mlekiem matki stałocieplność, obecność trzech kosteczek słuchowych w uchu uzębienie mleczne i stałe. Na dzisiaj to już wszystko. Obejrzyj pozostałe filmy z tej playlisty a po więcej materiałów zajrzyj na naszą stronę pi-stacja.tv

Pobieranie materiałów

Poniższe materiały są udostępniane na otwartej licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0.

wideo ekran podsumowujący napisy

Ćwiczenia

Interaktywne ćwiczenia związane z tą wideolekcją.

Materiały dodatkowe

Inne zasoby do wykorzystania podczas zajęć z tego tematu.

Ssak niejedno ma imię

Playlista

Z tego filmu dowiesz się:

Podstawa programowa

Autorzy i materiały

Wiedza niezbędna do zrozumienia tematu

Udostępnianie w zewnętrznych narzędziach

Kliknij w ikonkę, aby udostępnić ten zasób

Kliknij w ikonkę, aby skopiować link do tego zasobu

Transkrypcja

Pobieranie materiałów

Ćwiczenia

Materiały dodatkowe

Lista wszystkich autorów

Produkcja

Lista materiałów wykorzystanych w filmie