Z tego filmu dowiesz się:

  • co to jest skala,
  • gdzie wykorzystujemy skalę,
  • jakie są rodzaje skali,
  • w jaki sposób zapisujemy informacje dotyczące skali,
  • co oznaczają zapisy takie jak 1:4 lub 2:1,
  • co to znaczy, że skala jest pomniejszająca lub powiększająca.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

wideo ekran podsumowujący napisy

Licencja: cc-by-nc-sa.svg

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Antoni Langweile był woźnym w Bibliotece Uniwersyteckiej w Pradze. W pierwszej połowie XIX wieku stworzył model tego miasta w skali 1 do 480. Poświęcił na to własny czas i pieniądze. Umarł w biedzie. Nikt za jego życia nie chciał kupić makiety. Teraz oglądają ją turyści z całego świata. Widzisz rysunek przedstawiający pokój Krzysia. Zauważ, że obok rysunku znajduje się taki zapis: 1 znak dzielenia i 50. Powiem Ci teraz, co oznacza ten zapis. Taki zapis oznacza, że każdy odcinek na tym rysunku jest 50 razy krótszy od odpowiadających mu w rzeczywistości wymiarów pokoju. Taki zapis nazywa się skalą. Rysunek przedstawiający fragment powierzchni z zapisaną skalą nazywamy planem. Jeżeli rysunek jest mniejszy od rzeczywistego obiektu to mamy do czynienia ze skalą pomniejszającą. Do narysowania planu pokoju w rzeczywistych wymiarach potrzebowalibyśmy ogromnej kartki. Długości odpowiednich ścian pokoju na tym rysunku są 50 razy krótsze niż w rzeczywistości. Już za chwilę pokażę Ci przykład skali innej niż pomniejszająca. W związku z tym mam teraz zadanie dla Ciebie. Przypomnij sobie zwierzę tak małe że gołym okiem ciężko dostrzec jak wygląda. Na pewno znasz takich sporo. Jednym z nich jest mrówka. Rysunek przedstawia mrówkę w 10-krotnym powiększeniu. Czy wiesz jak możemy zapisać skalę tej ilustracji? Czy 1, dwukropek, 10 to poprawny zapis? Jak myślisz? Gdyby ten zapis był poprawny oznaczałoby to, że w rzeczywistości mrówka jest 10 razy większa od tej na naszym obrazku. Ale czy tak jest faktycznie? Oczywiście, że nie. Aby zapisać poprawną skalę trzeba zamienić miejscami 1 z 10. 10 dwukropek 1 oznacza, że mrówka na obrazku jest 10 razy większa od prawdziwej. Przejdźmy teraz do kolejnego przykładu. Tym razem zajmiemy się kostkami do gry. Wyobraź sobie teraz, że znasz osobę która ma nietypowe hobby. Zbiera kostki do gry i tworzy ich modele. Ta kostka, którą widzisz na tablicy jest kostką rzeczywistą na podstawie której ta osoba zbudowała dwa inne modele. Możemy to również zapisać za pomocą skali. W takim przypadku zapisujemy skalę 1 dwukropek 1. Taki zapis czytamy: jeden do jednego. Spójrz teraz na jeden z dwóch modeli wykonanych przez tę osobę. Wymiary tej kostki są dwa razy większe od wymiarów kostki rzeczywistej. Zamiast mówić: wymiary tej kostki są dwa razy większe od rzeczywistych możemy użyć takiego zapisu: 2 dwukropek 1. Ten zapis czytamy: dwa do jednego. Skoro model kostki jest większy niż jest ona w rzeczywistości to jest to przykład skali powiększającej. Spójrz teraz na drugi model wykonany przez tę osobę. Wymiary tej kostki są 2 razy mniejsze od wymiarów kostki rzeczywistej. Jak zatem zapiszesz skalę w której wykonano ten model? Zatrzymaj lekcję i spróbuj odpowiedzieć. Model tej kostki został wykonany w skali jeden do dwóch. To jest przykład skali pomniejszającej ponieważ ten model jest mniejszy od kostki rzeczywistej. Pokażę Ci jeszcze jeden przykład skali pomniejszającej. Spójrz na ilustrację wieży Eiffla. Ten rysunek został wykonany w skali 1 do 4000. Co to oznacza? Oznacza to, że budynek na ilustracji jest 4000 razy mniejszy niż naprawdę. A gdzie jeszcze wykorzystujemy skalę? Bardzo często w programach telewizyjnych na przykład w prognozach pogody pokazuje się mapę Polski. Powierzchnia naszego kraju to aż 312679 kilometrów kwadratowych. W stosunku do niej mapa jest naprawdę bardzo mała. Musi przecież zmieścić się w telewizyjnym studiu. Pomniejszenie takiej mapy musi być zatem bardzo duże. Tę mapę narysowano w skali 1 do 5 milionów. Oznacza to, że 1 centymetr na mapie oznacza aż 5000000 centymetrów w rzeczywistości. Aby ułatwić obliczenia związane z taką skalą stosuje się inny zapis. Widzimy tutaj 1 centymetr do 50 kilometrów. Oznacza to, że 1 centymetr na mapie to 50 kilometrów w terenie. Myślę, że teraz łatwiej możesz sobie wyobrazić jaką odległość na mapie przedstawia 1 centymetr. Dowolne obiekty, takie jak przedmioty plany mieszkań, budynki czy też mapy możemy przedstawić zarówno w powiększeniu jak i pomniejszeniu. Informację o tym, ile razy dany obiekt został powiększony lub pomniejszony zapisuje się za pomocą skali. Skala 1 do 1 oznacza wymiary rzeczywiste. Skala 1 do 4 oznacza że obiekt został 4-krotnie pomniejszony. Skala 5 do 1 oznacza 5-krotne powiększenie obiektu. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o skali to obejrzyj pozostałe lekcje z tej playlisty. Jeśli chcesz być na bieżąco z nowymi lekcjami to zasubskrybuj nasz kanał.

Lista wszystkich autorów

Lektor: Krzysztof Chojecki

Konsultacja: Małgorzata Rabenda

Grafika podsumowania: Agnieszka Opalińska

Materiały: Agnieszka Opalińska, Valeriia Malyk

Kontrola jakości: Małgorzata Załoga

Napisy: Klaudia Abdeltawab, Раїса Скорик

Produkcja:

Katalyst Education

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

Joker Island (Domena publiczna)
geralt (CC0)
OpenClipart-Vectors (CC0)

Licencja:

Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej

cc-by-nc-sa.svg