Z tego filmu dowiesz się:

  • jak zbudowana jest komórka bakteryjna,
  • gdzie występują bakterie,
  • jakie są podstawowe formy morfologiczne bakterii,
  • jakie są czynności życiowe bakterii,
  • jakie są drogi rozprzestrzeniania się bakterii i zasady profilaktyki wywoływanych przez nie chorób,
  • czym są gruźlica, borelioza, tężec, salmonelloza,
  • jakie jest znaczenie bakterii w przyrodzie i dla człowieka.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

wideo ekran podsumowujący napisy

Licencja: cc-by-nc-sa.svg

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Na zdjęciu wygląda jak broszka z błękitnym kamieniem ale to jezioro Grand Prismatic Spring w Parku Narodowym Yellowstone. Ma około 100 m średnicy, a zasilające je wewnętrzne źródło, każdej minuty dolewa doń ponad 2000 litrów wody o temperaturze 70 stopni Celsjusza. Trudno byłoby włożyć do niej rękę a jednak są organizmy którym takie środowisko życia pasuje. To ciepłolubne, czyli termofilne bakterie które zasiedlają obrzeża zbiornika nadając im jaskrawe kolory, od czerwieni poprzez brąz, aż po głęboką zieleń zależnie od pory roku. O innych, niesamowitych przystosowaniach bakterii dowiesz się, oglądając nasz film. Co ci staje przed oczyma gdy słyszysz słowo "bakterie"? Założę się, że jakaś jeżąca włos na głowie choroba dżuma, gruźlica, albo chociaż paskudna ropna angina. Tymczasem spośród tysięcy gatunków bakterii zaledwie 5% zagraża nam innym zwierzętom czy roślinom. Reszta jest w najgorszym razie nieszkodliwa a w najlepszym wręcz niezbędna do prawidlowego funkcjonowania. Poznajmy więc bliżej naszych maleńkich wrogów i przyjaciół. Naprawdę są tyci i nie zobaczysz ich bez pomocy mikroskopu, bo średnio ich średnica to Jakieś 2 mikrometry, czyli 50 razy mniej niż średnica ludzkiego włosa. Największe bakterie mają co prawda wielkość kropki stawianej w tekście, albo nitki długiej nawet na 2 cm, ale to wyjątki. Kształty bakterii są jednak uniwersalne. Mogą to być kulki, laseczki i różnego typu spirale. Kuliste bakterie mogą występować pojedynczo jako ziarniaki, ale częściej łączą się w grupy tworząc pary - dwoinki jak dwoinka zapalenia płuc łańcuchy - Jak paciorkowce anginy czy grona, jak gronkowce wywołujące zatrucia pokarmowe. Pałeczki i laseczki to w zasadzie jedyna grupa bakterii zdolna do tworzenia przetrwalników, czyli form mogących znieść nawet najbardziej niesprzyjające warunki. W tej grupie są między innymi laseczki tężca jadu kiełbasianego i wąglika pałeczki salmonelli czy prątki gruźlicy. Wśród form spiralnych jest wiele wolno żyjących w wodzie czy glebie, ale są i chorobotwórcze jak przecinkowiec cholery krętek boreliozy czy kiły. Niezależnie od wielkości i kształtu wszystkie bakterie mają pewne cechy wspólne o których powiem Ci po orzeszku. Bakterie to bardzo proste jednokomórkowe organizmy. W ich komórkach brak wyspecjalizowanych struktur jakie można spotkać w komórkach takich organizmów jak drzewa, czy my. Nie posiadają jądra, a ich pojedyncza zwykle nić informacji genetycznej pływa sobie luzem w cytoplazmie. Od świata zewnętrznego oddziela je błona komórkowa, w której mogą znajdować się organelle ruchu - rzęski. By pozyskać energię, między innymi do ruchu bakterie jedzą. Jak to robią pojedynczą komórką? Wydzielają na środowiska zewnętrznego enzymy trawienne, które rozkładają materię organiczną na proste związki organiczne. Związki te następnie są wchłaniane przez komórkę bakterii. Wiele bakterii żywi się szczątkami roślin i zwierząt, a nawet ropą naftową czy plastikiem. Takie, które za pokarm uznają tkanki żywych organizmów, prowadzą pasożytniczy tryb życia. O pasożytnictwie opowiadamy w innej lekcji. Spora część bakterii potrafi samodzielnie wytwarzać sobie pokarm w procesie chemosyntezy lub fotosyntezy który omawiamy w innym filmie. Bakterie też oddychają. Jak wszystkie żywe komórki, mogą to robić przy udziale lub bez udziału tlenu. Sam proces oddychania omawiamy bliżej w innej lekcji. Tu warto zapamiętać, że bakteryjne oddychanie beztlenowe to proces dzięki któremu otrzymujemy między innymi kefiry, jogurty, smakowite kiszonki i ciasta. Ostatecznym celem każdej bakteryjnej komórki jest się mnożyć. To osiąga przez dzielenie. Bakterie rozmnażają się bezpłciowo przez podział, a czasem przez pączkowanie. Podział oznacza, że z każdej komórki wyjściowej powstają dwie potomne, identyczne z oryginałem. W niesprzyjających warunkach bakterie zamiast się dzielić zamierają w postaci tak zwanych przetrwalników. Takie zmumifikowanie bakterie mogą przetrwać nawet kilkadziesiąt lat bez żadnych oznak życia a gdy warunki znów zaczną im sprzyjać, ożywają. A gdzie można spotkać bakterie? Najprostsza, a prawidłowa odpowiedź to: wszędzie. W zasadzie poza wnętrzem pracującego sterylizatora, i to nie każdego Te mikroby znajdziesz w każdym miejscu na Ziemi a nawet poza nią. W glebie, wodzie i w powietrzu. Są takie, które do życia wymagają temperatury wyższej niż 90 stopni Celsjusza czyli bliskiej wrzeniu, bo w niższej giną. Zasiedlają więc okolice wulkanów, gejzerów i podwodnych kominów hydrotermalnych z których wybucha gorąca woda. Na przeciwnym - dosłownie - biegunie są pewne ziarniaki z Arktyki które przyłapano na reprodukcji w minus 15 stopniach Celsjusza a podobno przeżywają nawet w minus 25 st. Ponieważ bakterie są mikroskopijne łatwo przemieszczają się na cząstkach kurzu czy kropelkach mgły. Znajduje się je w górnych warstwach atmosfery gdzie zresztą pomagają w tworzeniu chmur. Bardzo wiele gatunków bakterii na swoje środowisko życia wybiera inne organizmy: rośliny, zwierzęta, czy grzyby. O kilku z nich opowiem Ci po orzeszku. Mówiliśmy już, że bakterie często żyją na stałe lub czasowo w innych organizmach. Często są pomocne, na przykład pozwalają zwierzętom trawić celulozę dostarczają roślinom składników mineralnych albo wytwarzają potrzebne witaminy. Opowiadamy o tym więcej w innych naszych filmach. Bywa Jednak, że swoją obecnością szkodzą gospodarzowi, a nawet mogą go zabić. Takie szkodliwe bakterie nazywamy chorobotwórczymi. Wspomnieliśmy już o kilku z nich przy okazji omawiania bakteryjnych kształtów. Zastanów się, w jaki sposób bakterie mogą przenosić się na kolejnych gospodarzy? Z racji niewielkich rozmiarów podróżują w powietrzu, na mikroskopijnych kropelkach wody albo cząstkach kurzu. Tak przenosi się gruźlica. O wiele rzadziej można się zarazić pijąc mleko od zakażonej krowy, albo dotykając rękoma skażonych przedmiotów. Jedzenie to z kolei główna droga zakażenia salmonellą. Te pałeczki można przenieść, jedząc niemyte surowe warzywa nawożone obornikiem potrawy zawierające surowe jajka, mięso i mleko. Są bakterie, jak laseczki tężca które bytują w glebie i by się zarazić, trzeba bezpośredniego kontaktu takiej skażonej gleby z uszkodzoną skórą. Są wreszcie mikroby, które przenoszą inne zwierzęta, Jak kleszcze czy muchy. Do chorób odkleszczowych zaliczamy boreliozę. Krętki przedostają się do krwi ze śliną zakażonego kleszcza. Jak widzisz, drogi przenoszenia bakterii mogą być bardzo różne. Chcąc chronić się przed inwazją chorobotwórczych krętków i laseczek wystarczy jednak przestrzegać kilku prostych zasad. Jak najczęściej myć ręce, zwłaszcza przed jedzeniem i po wyjściu z toalety. Dokładnie odkażać nawet drobne zranienia jeśli mogła się do nich dostać ziemia. Jeść tylko przebadane produkty spożywcze szczególnie jeśli są surowe. Dokładnie myć warzywa i owoce oraz jaja przed rozbiciem skorupki. Unikać kontaktu z osobami kaszlącymi i kichającymi. W sezonie przeziębień warto nosić maseczkę ochronną. Czas na mikro-sprawdzian. Wymień trzy podstawowe kształty bakterii. Kulisty, pałeczkowaty i spiralny. A jak rozmnażają się bakterie? Najczęściej przez podział komórki macierzystej na dwie potomne. Bakterie to mikroskopijne organizmy jednokomórkowe, które nie mają jądra komórkowego. Mogą być kuliste, pałeczkowate lub spiralnie skręcone. Oddychają beztlenowo lub tlenowo. Rozmnażają się bezpłciowo przez podział lub pączkowanie. Niektóre same wytwarzają pokarm a inne żywią się innymi organizmami. Wśród tych ostatnich spotykamy chorobotwórcze i symbiotyczne. To spotkanie z mikrobami było jak najbardziej bezpieczne. Jedyne czym, mam nadzieję Cię zaraziliśmy, to wiedza dlatego liczymy, że profilaktycznie nas zasubskrybujesz i będziesz wracać na pistacja.tv

Lista wszystkich autorów

Scenariusz: Małgorzata Załoga

Lektor: Dobrawa Szlachcikowska

Konsultacja: Angelika Apanowicz

Grafika podsumowania: Dobrawa Szlachcikowska

Materiały: Dobrawa Szlachcikowska

Kontrola jakości: Małgorzata Załoga

Napisy: Małgorzata Załoga, Раїса Скорик

Montaż: Dobrawa Szlachcikowska

Animacja: Dobrawa Szlachcikowska

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Katalyst Education

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

Jim Peaco, National Park Service (Domena publiczna)
Steven Pavlov (CC BY-SA 4.0)
Steven Pavlov (CC BY-SA 4.0)
Steven Pavlov (CC BY-SA 4.0)
Monstera (Licencja Pexels)
Personal (Domena publiczna)
macrovector (Licencja Freepik)
Gustavo Fring (Licencja Pexels)
Margaret M. Williams, Janice Haney Carr, USCDCP (CC0)
Pixabay (Licencja Pexels)
Mariana Ruiz, modyfikacje: M.Komorniczak (Domena publiczna)
Janice Haney Carr (Domena publiczna)
Centers for Disease Control and Prevention (Domena publiczna)
CDC / Janice Haney Carr (Domena publiczna)
CDC / Dr. Holdeman (CC0)
Tom Fisk (Licencja Pexels)
Tom Kirn, Ron Taylor, Louisa Howard (Domena publiczna)
Centers for Disease Control and Prevention (Domena publiczna)
CDC / Dr. David Cox (Domena publiczna)
NIAID (Domena publiczna)
Eva Bronzini (Licencja Pexels)
ChristianBodhi (Licencja Pixabay)
NIAID (Domena publiczna)
quapan (CC BY 2.0)
Professor William Hickey (CC BY-SA 2.0)
cottonbro (Licencja Pexels)
Ron Lach (Licencja Pexels)
Jonathan Eisen (CC BY 1.0)
R-E-AL (CC BY-SA 3.0)
Athena (Licencja Pexels)
Kelly (Licencjca Pexels)
Anna Tarazevich (Licencja Pexels)
Pressmaster (Licencja Pexels)
NOAA Photo Library (Domena publiczna)
Jeff Schmaltz (Domena publiczna)
Mikhail Nilov (Licencja Pexels)
Taryn Elliott (Licencja Pexels)
Miguel Á. Padriñán (Licencja Pexels)
Oak & Rumble (Licencja Pexels)
Yahye Somali (Licencja Pexels)
olenailinska (Licencja Pixabay)
Karolina Grabowska (Licencja Pexels)
cottonbro (Licencja Pexels)
James Gathany (Domena publiczna)
CDC / Dr. Ray Butler, Janice Carr (Domena publiczna)
Pixabay (Licencja Pexels)
Jack Sparrow (Licencja Pexels)
My_movie (Licencja Pixabay)
cottonbro (Licencja Pexels)
Pavel Danilyuk (Licencja Pexels)
properbopeep (Licencja Pixabay)
Hannah Garrison (CC BY-SA 2.5)
Kamaji Ogino (Licencja Pexels)
Free Videos (Licencja Pexels)
Ron Lach (Licencja Pexels)
Pavel Danilyuk (Licencja Pexels)
Caleb Oquendo (Licencja Pexels)
Anastasia Shuraeva (Licencja Pexels)
Gustavo Fring (Licencja Pexels)
Edward Jenner (Licencja Pexels)
Freepik (Licencja Flaticon)

Licencja:

Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej

cc-by-nc-sa.svg