Z tego filmu dowiesz się:

  • czym są protisty i jakie organizmy do nich zaliczamy,
  • jak wygląda oddychanie, odżywianie i rozmnażanie u protistów,
  • jak założyć hodowlę protistów,
  • jakie są drogi zakażenia i zasady profilaktyki chorób wywoływanych przez protisty,
  • czym są toksoplazmoza i malaria.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

wideo ekran podsumowujący napisy

Licencja: cc-by-nc-sa.svg

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Zdarzyło ci się słyszeć o śluzowcach? Nie? Nic dziwnego. Te dość tajemnicze stworzenia łączą w sobie cechy roślin, grzybów i zwierząt. Na pewnym etapie życia tworzą złożone z pojedynczej komórki, lecz widoczne gołym okiem nawet kilkudziesięciocentymetrowej średnicy twory zwane śluźniami. Niektóre wyglądem mogą przypominać mózg. Nie od parady. Okazuje się, że choć śluzowce mózgu ani w ogóle układu nerwowego nie mają to umieją rozwiązywać łamigłówki albo pomagać projektować sieć metra. W metropolii Tokio wystarczyło wpuścić śluzowca do przestrzeni, w której wzajemne położenie miast i skupiska ludzi imitowały kupki śluzowcowego przysmaku płatków owsianych. Organizm w ciągu kilku dni wytworzył sieć rurek transportujących pokarm i okazało się, że biegły one najkrótszą możliwą drogą, pokrywając się z tym jak wcześniej zaprojektowano linie metra. Śluzowce robią to przy tym tanio, szybko i bez pomocy komputerów. Inżynierom pozostaje tylko przerysować układ transportowy śluźni na mapę i... sieć metra gotowa. W dzisiejszej lekcji opowiem Ci o przedstawicielach królestwa protistów. Jak zdefiniować protista? Przez wykluczenie. To znaczy? Po prostu bierzesz jakieś stworzenie i sprawdzasz, gdzie pasuje. Najpierw określasz, czy jego komórki mają jądro. Jeśli nie, to na pewno nie protist lecz jakaś bakteria. Jeśli jądro jest próbujesz przyporządkować organizm. Najpierw do roślin. Umie sam wytwarzać pokarm? Okej, umie. A ma tkanki i organy takie jak korzenie czy liście? Nie? To nie roślina. Szukasz dalej. Gdy już wyczerpiesz możliwości, a stworzenie za nic nie chce pasować do żadnej dużej grupy organizmów nie jest ani bakterią, ani grzybem ani zwierzęciem, ani rośliną to znaczy, że jest protistem. Do protistów zaliczamy ponad 200000 gatunków. Od jednokomórkowych po liczące tych komórek miliony. Mikroskopijne i dochodzące do 60 m długości. Takie, które same produkują sobie pokarm i takie, co się żywią innymi organizmami. Jednym słowem pełen wachlarz możliwości. Trudno znaleźć jakieś cechy obecne we wszystkich organizmach należących do tej grupy. Spróbujmy jednak. Po orzeszku. Protisty żyją w wodzie lub w jej pobliżu bo potrzebują stałej wilgoci. Oddychają całą powierzchnią ciała. Na ogół tlenowo, choć pasożyty przeszły na oddychanie beztlenowe gdyż we wnętrzu organizmu gospodarza zazwyczaj tlenu jest niewiele. Większość tych stworzeń to organizmy jednokomórkowe. W ich komórkach znajdziemy Już jednak jądro i inne skomplikowane struktury. Tym różnią się od bakterii o których mówiliśmy w innych filmach. Jeśli wśród tych struktur są chloroplasty to takie protisty, podobnie jak rośliny potrafią produkować własny pokarm. Są to protisty roślinopodobne. W większości są jednokomórkowe jak okrzemki czy eugleny zwane również klejnotkami. Te ostatnie to prawdziwe mistrzynie przemiany. Potrafią same produkować sobie jedzonko w procesie fotosyntezy, bo posiadają chlorofil. Gdy jednak światła brak, przerzucają się na zjadanie martwej materii organicznej. Umieją się poruszać dzięki elastycznej wici którą wykorzystują między innymi do przemieszczania się ku światłu które wyczuwają dzięki specjalnej plamce światłoczułej, określanej jako stigma. Takie proste jednokomórkowce rozmnażają się przez podział, jak bakterie, którymi się żywią. Eugleny mają do ruchu jedną witkę. Są jednak i takie protisty które postawiły na współpracę. Należy do nich toczek. Ten kulisty organizm o średnicy maksymalnie kilku milimetrów, Jest w zasadzie kolonią komórek. Tworzą go tysiące protistów z których większość posiada dwie wici a ich synchroniczny niczym w tańcu ruch pozwala kolonii poruszać się w wodzie by na przykład namierzyć pożywienie. Toczki mogą rozmnażać się płciowo. Do tej grupy zaliczamy także wielkie glony - brunatnice. Te mogą osiągać i kilkanaście metrów długości. Często przypominają rośliny choć gdy przyjrzeć im się bliżej ich liście to nie liście korzenie to nie korzenie a łodygi nie są łodygami choć pełnią taką funkcję. Przykładem takiego roślinopodobnego protista jest nasz bałtycki morszczyn. On i jego koledzy - glony plechowe rozmnażają się zarówno płciowo jak i bezpłciowo przez zarodniki lub fragmentację plechy. Większość przedstawicieli protistów żywi się jednak innymi organizmami czyli jest heterotroficzna. O nich i o tym, jak zdobywają pożywienie po orzeszku. Zwierzęcopodobne protisty są na ogół jednokomórkowe. Zazwyczaj aktywnie poruszają się, wykorzystując do tego rzęski, wici albo nibynóżki. Żyjątka umykają w ten sposób przed zagrożeniem albo dążą ku pożywieniu. Wolnożyjące, ruchliwe protisty, jak orzęski pełzaki i bruzdnice, aktywnie polują na swoje ofiary: glony, bakterie i inne protisty. Całkiem spora grupa protistów za środowisko życia wybrała sobie wnętrze innych organizmów zarówno roślin jak i zwierząt oraz ludzi. Część wywołuje groźne choroby. W tej grupie są zarodźce malarii które co roku uśmiercają ponad 600 tys. osób ameby wywołujące czerwonkę świdrowce, lamblie, rzęsistki i toksoplazmy. Drogi szerzenia się tych pasożytów są rozmaite ale sposoby zapobiegania zakażeniu - proste. Trzeba często myć ręce, zwłaszcza po kontakcie z ziemią I surowym mięsem. Dokładnie płukać warzywa i owoce. Nie pić wody z nieznanych źródeł. Chronić pożywienie przed dostępem much i regularnie sprzątać kocią kuwetę jeśli jesteś opiekunem Mruczka. Protisty wywołujące malarię i śpiączkę afrykańską żyją w cieplejszych klimatach więc ich profilaktyka obowiązuje tylko na wakacjach w ciepłych krajach. Trzeba wtedy chronić się przed ukąszeniami much i komarów nosząc zakrywające ciało ubranie i stosując repellenty. Z drugiej strony, protisty rezydujące w żołądkach przeżuwaczy, czy jelicie termitów pozwalają im trawić roślinną celulozę są więc nad wyraz pożyteczne a wręcz nieodzowne. Taka krowa jest domem dla milionów protistów a byle termit - dla setek tysięcy. Na szczęście wśród protistów przeważają ci dobrzey. To te istoty tworzą bazę pokarmową dla innych organizmów, w dużej części przykładając się do tworzenia materii w procesie fotosyntezy, a także r ozkładają organiczne szczątki by rośliny miały co czerpać z gleby. To protisty produkują niemal połowę tlenu na naszej planecie. Plechowate brunatnice są cennym nawozem i dostarczają agaru oraz karagenu zagęstników wykorzystywanych w opatrunkach i nadających kremowość lodom. Glony z tej grupy są często jadane w Azji. Protisty o twardych szkieletach takie, jak okrzemki, przez miliony lat tworzyły skały osadowe nazywane ziemią okrzemkową. Taka ziemia działa przeciwpasożytniczo i bakteriobójczo, Jest wykorzystywana w przemyśle, jako materiał odwadniający absorbujący, izolacyjny i ogniotrwały. Bez okrzemków pasty do zębów nie byłyby tak skuteczne. Z kolei pradawne algi to dzisiejsze złoża ropy naftowej i gazu ziemnego. Jeden z gatunków eugleny został niedawno zaakceptowany jako żywność dla ludzi. Podobno ma świetne właściwości odchudzające. Można ją dodawać do jogurtów, płatków i różnych napojów. Protisty są wszędzie. Nie wierzysz? Wyjdź przed dom po deszczu i nabierz do słoika trochę wody z kałuży. Żyje w niej mnóstwo tych stworzeń. tyle, że do ich zobaczenia potrzebny ci będzie mikroskop. Upuść kroplą takiej kałużowej wody na szkiełko podstawowe nakryj szkiełkiem nakrywkowym i włóż pod obiektyw mikroskopu. Zobaczysz tam obrazy podobne do tych. Jeśli dodasz do słoika liść albo drewienko i postawisz go na oknie, to wierz mi lub nie Właśnie udało ci się założyć hodowlę protistów. Protist to organizm, który nie jest ani bakterią ani grzybem, ani zwierzęciem, ani rośliną. Do protistów zaliczamy organizmy jednokomórkowe kolonijne i wielokomórkowe. Są wśród nich samożywne, czyli takie które same produkują sobie pokarm i cudzożywne, czyli takie które żywią się innymi organizmami. Drapieżne, saprofityczne i pasożytnicze. Protisty lubią współpracę. Ty też postaw na kooperację udostępniając nasz film koleżankom i kolegom. A my czekamy na Was na pistacja.tv

Lista wszystkich autorów

Scenariusz: Małgorzata Załoga

Lektor: Dobrawa Szlachcikowska

Konsultacja: Angelika Apanowicz

Grafika podsumowania: Dobrawa Szlachcikowska

Materiały: Dobrawa Szlachcikowska

Kontrola jakości: Małgorzata Załoga

Napisy: Małgorzata Załoga, Раїса Скорик

Montaż: Dobrawa Szlachcikowska

Animacja: Dobrawa Szlachcikowska

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Katalyst Education

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

Algirdas (Domena publiczna)
Daniel Puleo (Domena publiczna)
AmethystDesign (Licencja Flaticon)
AmethystDesign (Licencja Flaticon)
AmethystDesign (Licencja Flaticon)
Rosser1954 (CC BY-SA 3.0)
Wilhelm Zimmerling PAR (CC BY-SA 4.0)
Wilhelm Zimmerling PAR (CC BY-SA 4.0)
mhardy62 (Licencja Pixabay)
Hisagi /氷鷺/ (CC BY-SA 3.0)
Hidayat Kresna Mukti (Licencja Pexels)
Goran tek-en (CC BY-SA 4.0)
brgfx (Licencja Freepik)
Deuterostome (CC BY-SA 3.0)
Ximonic (Simo Räsänen) (CC BY-SA 4.0)
Keisotyo (CC BY-SA 3.0)
148LENIN (CC BY-SA 4.0)
BreakDownPictures (Licencja Pixabay)
rones (CC0)
Bartosz Cuber (CC BY-SA 3.0)
Clumsybatman (CC BY-SA 4.0)
Jon Houseman (CC BY-SA 4.0)
Andrei Savitsky (CC BY-SA 4.0)
Alexander Klepnev (CC BY-SA 4.0)
Alexander Klepnev (CC BY 4.0)
Kim H, Gerber L, Chiu D (CC BY 4.0)
Sundance Raphael (CC BY-SA 3.0)
Ferracci J, Ueno H, Numayama-Tsuruta K (CC BY 2.5)
Ansgar Gruber (CC BY-SA 4.0)
Gabe Schp (CC0)
Adrian Tync (CC BY-SA 4.0)
Stemonitis (CC BY-SA 2.5)
Hansen W, Fletcher D, Lohia A (CC BY 3.0)
Andrei Savitsky (CC BY-SA 4.0)
Alexander Klepnev (CC BY 4.0)
Anastasia Shuraeva (Licencja Pexels)
Ute Frevert (CC BY 2.5)
Yahata K, Treeck M, Culleton R (CC BY 2.5)
Myron G. Schultz (Domena publiczna)
Janice Haney Carr (Domena publiczna)
Dr Graham Beards (CC BY-SA 4.0)
DPDx Image Library (Domena publiczna)
ROMAN ODINTSOV (Licencja Pexels)
RODNAE Productions (Licencja Pexels)
Pavel Danilyuk (Licencja Pexels)
Karolina Grabowska (Licencja Pexels)
RODNAE Productions (Licencja Pexels)
Kureng Workx (Licencja Pexels)
Taryn Elliott (Licencja Pexels)
Kevin Yau (Licencja Pexels)
Katja Schulz (CC BY 2.0)
Mabel Amber (Licencja Pexels)
Ben Gibbs (Licencja Pexels)
TheMarcKnight (Licencja Pexels)
Yaroslav Shuraev (Licencja Pexels)
Pixabay (Licencja Pexels)
Kelly (Licencja Pexels)
Dawid Siodłak (CC BY-SA 4.0)
Mary Ann Tiffany (CC BY 2.5)
Pexels (Licencja Pixabay)
Karolina Grabowska (Licencja Pexels)
Polina Tankilevitch (Licencja Pexels)
M1chael First2004 (CC BY 4.0)

Licencja:

Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej

cc-by-nc-sa.svg