Dawno, dawno temu, gdy nie było jeszcze telefonów z kompasem i GPS łatwiej było zgubić się w lesie. W odnalezieniu właściwego kierunku miała pomóc obserwacja, że mech rośnie zawsze bujniej po tej stronie pnia drzewa która jest zwrócona na północ. Niestety, to mit. Mchy uwielbiają miejsca wilgotne i zacienione i przepadają za drzewami, ale takie miejscówki nie zawsze są powiązane ze stronami świata. Wystarczy, że południową stronę pnia zacienia jakiś inny, duży okaz drzewa, a już mech ochoczo bierze ją w posiadanie i porasta. Zresztą, co mieliby powiedzieć Australijczycy skoro u nich najbardziej zacieniona jest statystycznie właśnie południowa strona? Ta lekcja będzie o tym dlaczego mchy uwielbiają drzewa i wilgoć. Z czym kojarzy Ci się mech? Założę się, że z czymś zielonym i mięciutkim. To dobre skojarzenie, bo większość mchów jest właśnie zielona i miękka w dotyku jak super elastyczny materac albo łóżko wodne. Uwierz mi, stąpanie po torfowisku daje podobne wrażenie. Mchy takie, jak nasz rodzimy płonnik pospolity zamieszkują wilgotne, raczej zacienione miejsca i stanowią mięciutką część runa leśnego. Mięciutkość jest zasługą budowy ich tkanek. Tych tkanek nie jest zbyt wiele, ale możemy znaleźć w mchu tkankę miękiszową odpowiedzialną za przeprowadzanie fotosyntezy i gromadzenie składników odżywczych, czy delikatną tkankę wzmacniającą łodyżki. Mchy zaliczamy do organowców, czyli roślin które posiadają wyodrębnione korzenie, łodygi i liście. Tyle, że akurat u mchów nie są to prawdziwe łodygi, liście czy korzenie lecz ich niepozorne odpowiedniki wykonujące podobne zadania. Zamiast łodyg są zatem łodyżki, a zamiast korzeni chwytniki, które służą zresztą głównie do mocowania rośliny w podłożu. Pobieranie i gromadzenie wody, tej deszczowej ale także tej obecnej w powietrzu, na przykład w postaci mgły, to domena listków. Najczęściej są one zbudowane z jednej warstwy komórek więc nieodporne na wysychanie. U niektórych mchów spotyka się nitkowate, liściokształtne wyrostki służące do zatrzymywania wody a u płonników specjalne listewki które ułatwiają jej gromadzenie. Mech potrafi zgromadzić w swoich tkankach naprawdę duże ilości wody a nawet, gdy z pozoru wyschnie na pieprz potrafi się odrodzić, gdy tylko znajdzie do niej dostęp. Przekonajmy się o tym doświadczalnie. Będziemy potrzebować: plastikowej tacki garści wysuszonego mchu słoika lub innego naczynia wody wagi kuchennej. Ułóż mech na tacce i zważ go na wadze. Zanotuj jego masę. Umieść roślinę w naczyniu i zalej ją pół litrem zimnej wody. Pozostaw na cztery-pięć dni. Po tym czasie odsącz mech z wody i zważ ponownie. Porównaj masę suchego i namoczonego mchu. Co obserwujesz? Masa mchu zwiększyła się o 49 gramów. Za to wody w słoiku zdecydowanie ubyło. Wnioskujemy, że mech wchłonął wodę powiększając masę swoich tkanek. Gdy jest sucho, nagromadzona w tkankach woda powoli paruje umożliwiając innym roślinom przetrwanie suszy. To niezwykle ważna funkcja mchów. Ze względu na nią i na niewielkie wymagania środowiskowe, te rośliny określane są mianem organizmów pionierskich. To znaczy, że jako pierwsze zasiedlają jakieś środowisko, na przykład pogorzelisko nagie skały, czy tereny podmokłe. Przekształcając je, dają szansę innym roślinom tym samym współtworząc nowe fragmenty przyrody. Po czym poznać mech? Najprościej po rozmiarze. Ze względu na prostą budowę i słabo wykształcone tkanki rośliny z tej gromady są niziutkie i płożące. Zwykle nie dorastają do 10 cm, a łodyżki najwyższych gatunków ledwie wyrastają ponad pół metra wysokości. Spójrz na pędzlik murowy niziutki, maksymalnie trzycentymetrowy mech który spotkasz także w mieście bo toleruje zanieczyszczenia i przesuszenie. Podobne, niepozorne rozmiary osiąga skrętek wilgociomierczy. Ten mech ma wyprostowane, lecz króciutkie mierzące niecałe 2 cm łodyżki skręcające się pod wpływem wilgoci. Może być wykorzystywany do oczyszczania wody, na przykład z ołowiu. Podobne właściwości pochłaniania szkodliwych związków chemicznych, w tym metali ciężkich ma wiele mchów, jak rokietnik pospolity czy sanonia haczykowata. Można zatem uznać, że mchy oczyszczają środowisko. Pełnią jeszcze jedną, bardzo istotną rolę. Chodzi o mchy torfowe, które tworzą torf. Na pewno zdarzyło ci się taki torf spotkać choćby jako dodatek do ziemi ogrodowej. Jeśli masz kwiatki doniczkowe, to pewnie wies że dodatek torfu sprawia, że ziemia lepiej utrzymuje wodę. Ze względu na niezłą kaloryczność można go wykorzystać jako paliwo. Bywa używany także w budownictwie jako materiał izolacyjny. W rolnictwie wykorzystuje się go do poprawy właściwości gleb i w produkcji nawozów. Co ciekawe, torfowce rosną bez ograniczeń. Nowe komórki przeprowadzające fotosyntezę są stale produkowane a martwe - spychane w głąb. Te ostatnie działają jak gąbka. Gromadząc wodę tworzą gęste, nasiąknięte nią darnie, sprężyste niczym materace. Po pewnym czasie położone najgłębiej części torfowca obumierają i pod ciężarem wyżej położonych tkanek zostają sprasowane tworząc - o czym mówiliśmy już wcześniej - torf właśnie. Wiemy już, jak mech wygląda, gdzie rośnie jak pobiera i gromadzi wodę. Teraz opowiem Ci, jak się powiela. Rośliny z tej grupy należą do zarodnikowych. To znaczy, że rozmnażają się poprzez zarodniki a do tego występują u nich na zmianę pokolenia rozmnażające się bezpłciowo przez zarodniki właśnie, i płciowo. Zielony mech to pokolenie płciowe zwane gametofitem. Kiedy osiągnie dojrzałość płciową wytwarza maczugowate plemnie i butelkowate rodnie. W plemniach powstają męskie komórki plemnikowe, a w rodniach żeńskie komórki jajowe. Zapłodnienie zachodzi wyłącznie w obecności wody, bo tylko w środowisku wodnym plemniki mogą się poruszać. Dlatego mchy spotykamy praktycznie wyłącznie w miejscach bogatych w wilgoć albo wręcz w wodzie. Po połączeniu się plemnika z komórką jajową powstaje zygota, a z niej część rośliny która wytwarza zarodniki. Ma ona zwykle wygląd słupeczka lub niteczki z puszką na szczycie. Ta nitka to seta, a puszka z zawartością to zarodnia. Cała ta część jest całkowicie zależna od zielonego mchu, czyli gametofitu na którym rośnie i z którego czerpie wodę oraz składniki odżywcze. W zarodni produkowane są zarodniki które wysypane kiełkują w splątek a wytwarzająca je część rośliny zamiera. Splątek ostatecznie wyrasta w znaną nam jako typowy, zielony mech, roślinkę i cykl się powtarza. Jeśli uważnie oglądasz nasz film na pewno potrafisz wymienić trzy organy jakie posiadają mchy. To łodyżki, listki i chwytniki. Mchy to drobne, lądowe rośliny zarodnikowe. Mają zdolność pochłaniania i gromadzenia wody i wilgoci z otoczenia. Do rozmnażania wymagają wody. Są organizmami pionierskimi. To była porządna, sprasowana porcja wiedzy którą, mam nadzieję, będziesz nasiąkać jak gąbka. Czas na relaks na materacu miękkim jak mech, ale zanim wygodnie się na nim wyciągniesz, daj nam kciuk w górę i zajrzyj na pistacja.tv