Z tego filmu dowiesz się:

  • jak dzielimy paprotniki,
  • jakie są wspólne cechy skrzypów, widłaków i paproci,
  • jakie jest znaczenie paprotników w przyrodzie i dla człowieka.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

wideo ekran podsumowujący napisy

Licencja: cc-by-nc-sa.svg

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Na pewno znasz bajkę o kwiecie paproci. Według słowiańskich wierzeń w noc świętojańską warto szukać tego kwiatu bo kto go znajdzie, w zależności od wersji legendy posiądzie bogactwo wielką wiedzę i mądrość, moc uzdrawiania umiejętność rozmawiania ze zwierzętami bądź przewidywania przyszłości odnajdzie szczęście, miłość, albo będzie umiał otwierać wszystkie zamki. Jak to z bajkami bywa, w każdej tkwi ziarno prawdy, więc chodź paprocie to nie rośliny kwiatowe, gdyby się dokładniej przyjrzeć, jest taka, która - można by uznać - wytwarza coś na kształt kwiatu. To nasięźrzał - krewniak paproci. Nacieranie się nim miało zapewniać dziewczętom piękną cerę, na którą miło źrzeć czyli patrzeć. Stąd nazwa. W tej lekcji opowiem ci, dlaczego próżno szukać kwiatów na paprociach. Na pewno wiesz, jak wygląda paprotka. Jeśli nie znasz jej z lasu, czy z ogródka to pewnie z domowego albo szkolnego okna gdzie rośnie sobie w doniczce. Co ma paprotka? Liście. Dużo zielonych z reguły pierzastych liści. A co oprócz tego? Na pewno ma część dzięki której utrzymuje się w ziemi. Gdyby jednak wyciągnąć paprotkę z doniczki widać, że ta część wygląda inaczej niż u takich roślin, jak fasola czy jabłonka. Od stosunkowo grubego i rozścielającego się poziomo pod ziemią pędu odchodzą drobne, cienkie korzonki. Tak naprawdę tylko one są korzeniami paproci. Mocują roślinę w glebie i pobierają z niej wodę z solami mineralnymi. Nazywamy je przybyszowymi, bo są takimi przybyszami na łodydze. Tak, tak, ten gruby, poziomy korzeń paproci to tak naprawdę jej podziemna łodyga czyli kłącze. Nie dość. że ma ono zdolność do nieograniczonego wzrostu, to jeszcze umożliwia paprociom zimowanie. To oznacza, że jeden osobnik może rosnąć przez wiele sezonów wegetacyjnych. Jego części nadziemne corocznie obumierają zimą, ale wiosną z tego, co przetrwało pod ziemią, wyrastają młode pędy. Czy potrafisz powiedzieć, jakie znaczenie ma to dla wielkosci paproci? przynajmniej w naszym klimacie? Masz rację. Skoro co roku roślina musi zaczynać swój nadziemny wzrost niejako od zera nie zdąży przed kolejną zimą osiągnąć wielkich rozmiarów. Dlatego nie spotykamy w naszych lasach paproci wielkości sosny czy dębu choć w cieplejszym klimacie paprocie i ich kuzyni - skrzypy i widłaki dorastają do 20 metrów wysokości. OK. Znaleźliśmy już na paproci korzenie, łodygę i liście. Z liśćmi paprotników jest jeszcze taka ciekawa historia, że dzielą się one funkcjami. Te duże i zielone odpowiadają za fotosyntezę czyli za produkowanie pokarmu z wody i słońca. Opowiadamy o tym szczegółowo w innym naszym filmie. Za to te cienkie ,szarobure, niby zaschnięte są odpowiedzialne za rozmnażanie. Nie tylko u paproci, ale i u innych roślin z tej grupy. Przedstawicieli paprotników poznasz po orzeszku. Oprócz paproci, do paprotników należą też skrzypy i widłaki. W przeciwieństwie do paproci mają one nie tylko łodygę podziemną, czyli...? Dobrze pamiętasz. Kłącze! Ale i naziemną. U widłaków rozgałęzioną - jakże by inaczej - widlasto i pokrytą niewielkimi, zielonymi łuskowatymi listkami. Listki te są zimozielone. To znaczy, że zimą nie opadają. Niestety doprowadziło to widłaki niemal do zguby, bo wycinano je i wyrywano bez umiaru. Dekorowano nimi domostwa robiono zeń wieńce i ozdoby. Niestety, nie zdawano sobie sprawy że te rośliny mają bardzo długi cykl rozwojowy nawet 25 lat! Na szczęście wszystkie widłaki objęto ochroną całkowitą i do 2014 roku nie można ich było zrywać. Obecnie są pod ochroną częściową. U skrzypów łodygi są zwykle strzeliste i proste. To, co na nich widzisz jako pierzaste wyrostki to nie liście, lecz pędy boczne. Prawdziwych liści na skrzypie ledwo się można dopatrzyć. Są maleńkie, łuskowate i w ogóle niezielone pochowane na pędach. Co łączy te trzy grupy roślin? Wszystkie mają takie organy jak korzenie, łodyga i liście. Są więc organowcami. Wykształciły też tkankę wzmacniającą która umożliwia wzmocnienie i usztywnienie ciała, i tkankę przewodzącą, która pozwala na zaopatrywanie oddalonych od siebie części rośliny. Korzenie u wszystkich paprotników są małe i nazywamy je przybyszowymi. Jest jeszcze jedna cecha która je łączy. Sposób rozmnażania. O nim po orzeszku. Wszystkie paprotniki zamieszkują wilgotne tereny. Nie bez powodu. Woda jest im niezbędna do rozmnażania w którym, co ciekawe, występują na przemian pokolenia rozmnażające się płciowo i bezpłciowo. Dorosła roślina z korzeniami, łodygą i liśćmi stanowi pokolenie bezpłciowe - sporofit. By się rozmnożyć wytwarza specjalne płodne pędy, albo miejsca na liściach na specjalne twory zwane zarodniami. W nich powstają zarodniki, czyli spory które mogą być męskie albo żeńskie. Gdy po otwarciu zarodni spory wysypują się na ziemię, kiełkują w tak zwane przedrośla czyli gametofity. Przedrośla są małe, zwykle nie większe niż kilka milimetrów i przyczepiają się do podłoża drobnymi chwytnikami. Czasami na jednym przedroślu znajdują się i męskie, i żeńskie komórki rozrodcze czyli gamety, a czasami mogą występować osobne przedrośla żeńskie i męskie. Wystarczy kropla wody, by plemniki dostały się do komórek jajowych i doszło do ich połączenia się w komórkę będącą początkiem nowego osobnika - sporofitu. I cały cykl przemiany pokoleń zaczyna się od początku. Widłak goździsty, skrzyp polny długosz królewski, pióropusznik strusi nerecznica samcza... Czyż te nazwy nie brzmią odlotowo? Noszące je rośliny, to właśnie przykłady paprociowych i to takich, które znajdziesz w naszych polskich lasach na mokrych łąkach, bagnach, generalnie tam gdzie słońca nie za wiele. Są ważną częścią runa leśnego. Do tego akurat te gatunki są lecznicze. Pyłek zarodnikowy widłaka pomaga w zakażeniach dróg moczowych i schorzeniach wątroby, a zewnętrznie jako zasypka na rany, tamuje krwawienie. Łodygi skrzypu zawierają dużo krzemionki. To ten sam składnik, co w nadmorskim piasku. Dlatego od wieków wykorzystywano je do polerowania drewna i sztućców. Krzemionka nadaje roślinom sztywność a naszym włosom i paznokciom odporność. Odwary i napary ze skrzypu przeciwdziałają łupieżowi, wspomagają gojenie ran, stłuczeń i owrzodzeń, a stosowane wewnętrznie działają moczopędnie. Co do nerecznicy, to jej wysuszone kłącze jest surowcem do okładów na trudno gojące się rany i bóle stawowe, a czasem pomaga też pozbyć się pasożytów, zarówno nam jak i domowym zwierzętom. Paprotniki są też wykorzystywane jako pożywienie, zarówno dla nas, ludzi jak i na paszę dla zwierząt hodowlanych oraz nawóz, szczególnie na polach okresowo zalewanych wodą. A czy wiesz, że paprotniki można wykorzystywać do poszukiwań cennych metali? Niektóre lubią bowiem rosnąć w ziemi bogatej w takie rudy. Skrzypy potrafią gromadzić w swoich tkankach złoto - ponad 2 gramy na tonę zanokcica serpentynowa - nikiel pewna paproć z rodziny orliczkowatych - kobalt. Warto też pamiętać, że bez paprotników nie byłoby rewolucji przemysłowej. Wykorzystywane do dziś złoża węgla to nic innego, jak wielkie prehistoryczne widłaki i paprocie. Czas na zadanie dla Ciebie. Na planszach widzisz trzy gatunki paprotników. Spróbuj rozpoznać wśród nich paproć, widłaka i skrzyp. Masz tak samo, jak ja? Brawo! Do paprotników zaliczamy paprocie widłaki i skrzypy. Paprotniki są organowcami, to znaczy że ich ciało ma korzenie, łodygi i liście. Rozmnażają się płciowo i bezpłciowo przez zarodniki, czyli spory. To już wszystko. Obejrzyj pozostałe filmy z tej playlisty, a po więcej materiałów zajrzyj na naszą stronę: pistacja.tv

Lista wszystkich autorów

Scenariusz: Angelika Apanowicz

Lektor: Weronika Brzezińska

Konsultacja: Angelika Apanowicz

Grafika podsumowania: Magdalena Adamska

Materiały: Magdalena Adamska

Kontrola jakości: Małgorzata Załoga

Zdjęcia: Patrycja Ostrowska

Napisy: Małgorzata Załoga, Анна Альохіна

Montaż: Magdalena Adamska

Animacja: Magdalena Adamska

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Katalyst Education

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

Aorg1961 (CC BY-SA 4.0)
Aorg1961 (CC BY-SA 4.0)
rawpixel.com (Licencja Freepik)
rawpixel.com (Licencja Freepik)
valadzionak_volha (Licencja Freepik)
Freepik (Licencja Freepik)
Freepik (Licencja Freepik)
Freepik (Licencja Freepik)
orchidart (Licencja Freepik)
cottonbri (Licencja Pexels)
Yan Krukov (Licencja Pexels)
Caelan (Licencja Pexels)
Ragnhild & Neil Crawford (CC BY-SA 2.0)
Freepik (Licencja Flaticon)
Freepik (Licencja Flaticon)
Joanna Boisse (CC BY-SA 4.0)
Joanna Boisse (CC BY-SA 4.0)
Joanna Boisse (CC BY-SA 4.0)
Krzysztof Ziarnek, Kenraiz (CC BY-SA 4.0)
Krzysztof Ziarnek, Kenraiz (CC BY-SA 4.0)
Beentree (CC BY-SA 4.0)
Calle Eklund/V-wolf (CC BY-SA 3.0)
Bernd Haynold (CC BY-SA 3.0)
newarta (Licencja Pixabay)
CLEARSTREAMFILM (Licencja Pixabay)
Relaxing_Guru (Licencja Pixabay)
Lisa Fotios (Licencja Pexels)
Caelan (Licencja Pexels)
Carl Axel Magnus Lindman (Domena publiczna)
Anastasia Shuraeva (Licencja Pexels)
cottonbro (Licencja Pexels)
cottonbro (Licencja Pexels)
Carl Axel Magnus Lindman (Domena publiczna)
Maciej Cisowski (Licencja Pexels)
kaibara87 (CC BY 2.0)
Anita Mowczan (CC BY 3.0)
MART PRODUCTION (Licencja Pexels)
adege (Licencja Pixabay)
Kmeel_Stock (Licencja Pixabay)
KoolShooters (Licencja Pexels)
Joseba Garmendia (CC BY 3.0)
B. Domangue (CC BY-SA 4.0)
Hillebrand Steve, USFWS (CC0)
macrovector (Licencja Freepik)
Pixnio (CC0)
W. Oelen (CC BY-SA 3.0)
RafterJr72 (Licencja Pixabay)
Joanna Boisse (CC BY-SA 4.0)
Hedwig Storch (CC BY-SA 3.0)
Matthias_Groeneveld (Licencja Pixabay)
Laxskinn (CC BY-SA 3.0)
Forest & Kim Starr (CC BY 3.0 US)
David H. Lorence, Warren L. Wagner, Kenneth R. Wood, Alan R. Smith (CC BY 4.0)
Akos Kokai (CC BY 2.0)
Albarubescens (CC BY 4.0)
fauxels (Licencja Pexels)
Leon Perrie (CC BY 4.0)
Dmitriy Bochkov (CC BY 4.0)
Random Tree (CC BY-SA 3.0)
Magda Ehlers (Licencja Pexels)
Meho Max (Licencja Pexels)
Sam Lion (Licencja Pexels)
Grisha Grishkoff (Licencja Pexels)
Dan Cristian Pădureț (Licencja Pexels)
Pixabay (Licencja Pexels)

Licencja:

Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej

cc-by-nc-sa.svg