W kwestii rozsiewu nasion rośliny przyjmują najróżniejsze strategie. Puszczają je na wiatr albo na wodę. Przepuszczają przez przewód pokarmowy rozmaitych zwierząt, albo przyczepiają do ich sierści lub piór. Są i takie, które postanawiają polegać na sobie. Należy do nich łoskotnica pękająca. U tego tropikalnego drzewa nasiona zamknięte są w kapsułach, które po dojrzeniu eksplodują niczym dynamit, z wielkim hukiem wyrzucając nasiona z prędkością 250 km na godzinę, na odległość ponad 100 metrów. W tej lekcji opowiem Ci o strategiach rozmnażania roślin okrytonasiennych. Niekoniecznie tak wybuchowych jak u łoskotnicy. Już na początku mam dla Ciebie zadanie. Potrzebne ci będą 3 nieduże szklanki dwa małe kawałki gazy, woda i kilka nasion, na przykład fasoli. Jeżeli masz w domu gumki recepturki to również je przygotuj. Umocuj gazy na dwóch szklankach. Połóż na każdej gazie po 2 nasiona fasoli. Pierwszą szklankę zostaw pustą. Do drugiej wlej tyle wody, żeby dolna część gazy była w niej zanurzona a ostatnie dwa nasionka wrzuć do trzeciej szklanki, wypełnionej wodą. Postaw szklanki na parapecie okna i codziennie obserwuj. Pamiętaj o uzupełnianiu wody tak żeby leżące na gazie nasionka w drugiej szklance zawsze miały kontakt z wilgocią, ale nie były całe zanurzone w wodzie. Roślinom kiełkowanie zajmuje trochę czasu więc my przyspieszymy ten proces, filmowo. W pierwszej szklance nic się nie wydarzyło. Nasionka jak leżały, tak leżą. W trzeciej szklance nasionka spęczniały ale potem zmiękły i całkiem straciły fason. Za to w drugiej, tam, gdzie fasolki miały dostęp do wody, ale nie były nią zalane można zobaczyć przebijający się do wody spory, biały kiełek, i drugi, zielony pnący się ku górze pomiędzy dwiema połówkami nasiona fasolki. Zauważ, że choć fasolki użyte w doświadczeniu były białe, po wykiełkowaniu połówki nasionka stały się zielone. Biały kiełek to korzeń, a zielony to pęd. Połówki fasolki noszą nazwę liścieni. Są grube, pełne substancji zapasowych i zdolne do fotosyntezy. Dają roślince energię do wzrostu zanim nie wykształci ona prawdziwych liści. Jak myślisz, dlaczego nasionka wykiełkowały tylko w jednej z trzech szklanek? W pierwszej nie miały wody. W trzeciej miały jej pod dostatkiem ale zanurzone nie miały dostępu do powietrza. Wynika z tego, że do wykiełkowania roślinom potrzebna jest zarówno woda, jak i powietrze. Bez wody ziarno zaschnie. Bez powietrza zgnije. Wiemy już, jak nasiona kiełkują. Ale skąd się biorą? U okrytonasiennych zawsze z owoców a wcześniej z kwiatów. Kwiat to przekształcony pęd charakterystyczny dla tej grupy roślin który pozwolił im uniezależnić proces rozmnażania od wody i wiatru. Wszystkie okrytonasienne mają kwiaty chociaż nie wszystkie się nimi chwalą. Nawet takie gatunki, jak leszczyna czy pszenica, kwitną tyle, że ich kwiaty nikogo nie wabią bo... są zapylane przez wiatr a wiatr nie zwraca uwagi na kolory zapachy, czy nektar. Kwiaty zwykle są obupłciowe, czyli zawierają zarówno męskie organy rozrodcze - pręciki jak i żeńskie - słupki. Tak jest na przykład u drzew owocowych. Weźmy kwiat jabłoni. Ma koronę z bladoróżowych płatków które okalają znajdujący się pośrodku słupek i otaczające go pręciki. Na końcach pręcików znajdują się pełne pyłku pylniki, a na szczycie słupka znamię, na które pyłek musi paść by doszło do zapłodnienia. U podstawy słupka mieści się zalążnia w której po zapłodnieniu rozwija się zarodek czyli nowa roślinka. Zalążnia ma jeszcze dodatkową osłonę którą są działki kielicha. Sporo jest i kwiatów jednopłciowych męskich lub żeńskich. Oba rodzaje mogą przy tym występować na jednej roślinie albo na dwóch różnych. Dwupienne są między innymi topole, oliwki kiwi, a także szpinak, pokrzywy, czy konopie. Nawet gdy na jednym kwiatku są i pylniki i słupki, rośliny preferują zapłodnienie krzyżowe, czyli wolą, gdy na znamieniu słupka ląduje pyłek innej rośliny. Żeby nie musieć produkować tego pyłku tonami licząc na wiatr, opracowały strategie wabienia zapylaczy. Zapylaczem jest każde zwierzę które przenosi pyłek z jednej rośliny na drugą. Pszczoły, motyle, ale też mrówki, muchy chrząszcze, a nawet ptaki i nietoperze wykonują tytaniczną wręcz pracę, dzięki której rośliny mogą wydać owoce i nasiona. W zamian za transport pyłku dostają od kwiatu słodki nektar a niektóre pożywiają się też pyłkiem. Gdy już pyłek dotrze tam, gdzie powinien czyli na znamię słupka, we wnętrzu kwiatu dochodzi do zapłodnienia i powstania zarodka nowej rośliny. Rośnie on i zyskuje osłony dzięki którym staje się nasionem. Każdy rośliny zarodek ma bielmo. To tkanka zawierająca materiały zapasowe które zarodek wykorzystuje na pierwszym etapie życia, gdy kiełkuje. Z zewnątrz otacza go łupina nasienna która chroni nasiono przed uszkodzeniami mechanicznymi, bakteriami, czy wysychaniem. Może też ułatwiać rozsiewanie o czym opowiadamy na początku filmu. Wiele nasion jest częścią owoców. Owoc powstaje po zapłodnieniu, kiedy opadną już płatki okwiatu i rozrasta się wspomniana już zalążnia słupka, a czasem nawet dno kwiatowe. Smaczne owoce są chętnie zjadane przez zwierzęta, a niestrawione nasiona przenoszone na duże odległości. Rośliny nasienne mają jeszcze inny sposób rozmnażania, który może już udało Ci się poznać na przykład u mchów i paprotników. Mianowicie potrafią stworzyć nową roślinę z fragmentów starej bez udziału kwiatów, owoców i nasion. Takie rozmnażanie nazywamy wegetatywnym. Poziomki, truskawki, czy mięta wykorzystują w tym celu tak zwane rozłogi. Maliny, czy bez lilak, tworzą nowe egzemplarze z odrostów korzeniowych. Cebule rozmnażają się... z cebul. Potrafisz podać jeszcze jakieś przykłady roślin które rozmnażamy z cebul? To między innymi tulipany, lilie i krokusy. A ziemniaki? Z bulw, czyli zgrubiałych części podziemnych łodyg, które odrywają się od rośliny matecznej podczas wykopywania na przykład przez dziki. Chcesz sprawdzić, jakie nasiona roślin w twojej okolicy rozsiewają się autostopem czyli na zwierzętach? Weź dużą, najlepiej białą skarpetę, naciągnij ją na swój but i przejdź się po pobliskim trawniku albo łące. Po spacerze ostrożnie zdejmij skarpetę, wywijając ją na lewą stronę przynieś do domu lub do klasy wywróć skarpetę z powrotem i sprawdź co się do niej przyczepiło. Jeśli ciekawi Cię, jakie rośliny zostawiły na niej swoje nasiona, możesz wysiać je do pojemnika z ziemią i sprawdzić, co wyrośnie. Rośliny okrytonasienne rozmnażają się płciowo dzięki kwiatom. Kwiaty zwykle są obupłciowe czyli zawierają zarówno męskie organy rozrodcze - pręciki, jak i żeńskie - słupki. W wyniku zapłodnienia powstaje nasiono zbudowane z zarodka, bielma lub liścieni i łupiny. Nasiono jest organem przetrwalnym rośliny. Do wykiełkowania potrzebuje wody powietrza i odpowiedniej temperatury. Rośliny mogą też rozmnażać się bezpłciowo czyli wegetatywnie, poprzez bulwy, cebule kłącza, rozłogi, odrosty korzeniowe czy fragmenty pędów. Mam nadzieję, że po tym filmie wiedza o rozmnażaniu okrytonasiennych przyczepi się do Ciebie jak rzep i będziesz ją rozprzestrzeniać, udostępniając ten link koleżankom i kolegom. Do zobaczenia na pistacja.tv