Z tego filmu dowiesz się:

  • jakie są podstawowe rodzaje tkanek roślinnych,
  • co to jest tkanka twórcza i tkanka stała,
  • jakie są cechy adaptacyjne tkanek twórczej, przewodzącej, miękiszowej, okrywającej i wzmacniającej do pełnionych funkcji.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

wideo ekran podsumowujący napisy

Licencja: cc-by-nc-sa.svg

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Czy wiesz, że są rośliny które posiadają próżniowe pułapki w które chwytają swoją zdobycz? Tak robią pływacze. Ich pułapki, choć wyglądają niepozornie jak małe baloniki przyczepione do łodygi są prawdopodobnie najbardziej skomplikowanymi konstrukcjami w świecie roślin. Co ciekawe, ich działanie jest czysto mechaniczne. Jedyne, co pływacz aktywnie robi to wypompowywanie wody z wnętrza pułapki. Gdy już zapanuje w niej podciśnienie balonik czeka na potencjalną zdobycz. Potrącenie sterczących na zewnątrz kolców czy wąsików, uruchamia mechanizm otwierający wieczko. W ciągu zaledwie jednej setnej sekundy woda jest zasysana do wnętrza wraz ze wszystkim, co się w niej znajduje pierwotniakiem, robaczkiem, a nawet kijanką czy małą rybką, zaś wieczko zamyka się więżąc zdobycz, która jest następnie trawiona. W tej lekcji opowiem ci szerzej o tym jak wygląda współpraca komórek w roślinach czyli czym są tkanki. Rośliny zbudowane są z milionów komórek i jak się pewnie domyślasz nie wszystkie komórki robią wszystko. Wyspecjalizowały się, by swoje zadania pełnić efektywniej. Kiedy patrzysz na opierające się wiatrowi drzewo, albo na kwitnącą pelargonię widzisz łodygę, liście, czy kwiaty pełniące konkretne funkcje. Łodyga stabilizuje roślinę liście prowadzą fotosyntezę a kwiaty służą do rozmnażania. Żeby cała roślina mogła funkcjonować wszystkie jej części muszą ze sobą współpracować. Podobnie dzieje się w obrębie każdej z nich. Popatrz na liść. Jest zbudowany z wielu komórek, które zebrane są w zespoły pełniące konkretne zadania. Taki zespół komórek podobnych do siebie i wykonujących podobne funkcje nazywamy tkanką. Trzeba by jednak zacząć od tego że nie każda roślina, nawet jeśli jest wielokomórkowa i bardzo duża, ma tkanki. Początki tkanek, czyli takie ich wersje minimum spotykamy dopiero u mchów i paprotników. w tej wideolekcji na warsztat weźmiemy jednak prawdziwe tkanki. Takie, jakie występują u roślin nasiennych. Popatrz na znaną ci już może z naszych filmów o roślinach fasolę. Zanim wyrośnie w dużą roślinę zaczyna od nasionka. Małej fasolki, w której tkwi zarodek. Praktycznie cały zbudowany jest z tkanki twórczej, zwanej też merystemem. Tworzą ją duże komórki, których ściany są cienkie, bez żadnych usztywnień. Dzięki czemu w razie potrzeby bez problemu szybko się dzielą. Nie tylko wtedy, gdy zarodek wyrasta w roślinę. Bardzo wiele roślin, na przykład drzew, może rosnąć przez całe, często bardzo długie życie. Tkanka twórcza jest obecna w tak zwanych stożkach wzrostu, w łodygach i korzeniach. W nich intensywność pracy tworzących ją komórek nie ustaje. Merystem ma jeszcze jedną ciekawą właściwość. Jego komórki mogą się różnicować a gdy dojrzewają, tworzą tkanki które nazywamy stałymi. O stałych tkankach opowiem po orzeszku. Wróćmy do fasoli. To roślina, więc jest... samożywna. Za samożywność odpowiada obecny w jej komórkach, roślinny barwnik - chlorofil. Zastanów się, w jakich komórkach spotkasz chlorofil? Na logikę w tych, które mogą go wykorzystać do fotosyntezy o tym procesie mówimy w innym naszym filmie czyli... znajdują się nad ziemią. U roślin takie komórki tworzą łodygi i liście ale zwykle to w liściach chlorofilu jest najwięcej. Pełne chlorofilu i zawierających go substancji komórki, tworzą tkankę zwaną miękiszem asymilacyjnym. Ale to tylko jedna odmiana tego typu tkanki. Mamy jeszcze miękisz spichrzowy, powietrzny wodny i zasadniczy, czyli taki, który po prostu jest wypełniaczem w różnych organach. Nazwy mówią same za siebie więc znaczenia tych odmian tkanki miękiszowej nie muszę Ci chyba objaśniać. A teraz pomyśl. Miękisz asymilacyjny asymiluje, czyli przyswaja energię słoneczną, wytwarzając dzięki niej jedzonko. Miękisz spichrzowy je spichrza czyli gromadzi i przechowuje. Jak przetransportować jedzonko z jednego do drugiego? Żeby to wyjaśnić, najlepiej wziąć jakiś spory liść, na przykład brzozy czy pelargonii. Popatrz uważnie. Dostrzegasz w nim jakby pogrubiałe linie, ułożone wachlarzowato albo równolegle? Ich układ nazywa się nie bez powodu użyłkowaniem, albo inaczej nerwacją liścia. Z żyłami ani nerwami te struktury nie mają nic wspólnego poza... przewodzeniem. Z korzeni w górę transportują wodę z solami mineralnymi. Z kolei związki wytworzone w zielonych częściach rośliny w procesie fotosyntezy przesyłają wszędzie tam, gdzie ich potrzeba. By przewodzić wymagają odpowiedniej budowy. Te, które ciągną z korzeni wodę z solami mineralnymi, składają się z komórek martwych połączonych ze sobą w długie kanały. Tę część nazywamy drewnem. Te, którymi z zielonych liści i łodyg wędruje jedzonko, utworzone są przez komórki żywe. Rurki z żywych komórek nazywamy łykiem. Drewno i łyko tworzą tkankę przewodzącą. U drzew i krzewów, ogólnie roślin wieloletnich może ona przyrastać na grubość. Tkanka twórcza odkłada na zewnątrz i do środka komórki łyka i drewna, a łodyga często określana u takich roślin jako pień zwiększa swoją średnicę. W naszym klimacie tkanka twórcza jest najbardziej aktywna wiosną i wtedy nowe komórki drewna są większe później coraz mniejsze. Gdy zetniesz drzewo, różnica jest widoczna gołym okiem jako jaśniejsze i ciemniejsze pierścienie, tak zwane słoje. Na ściętym pniu możesz je policzyć i dzięki temu określić wiek drzewa. Skoro już jesteśmy przy drzewach a w zasadzie przy ich łodygach, czyli pniach co Ci się z nimi kojarzy? Twardość? Odporność? Sztywność? Te cechy zapewnia pniom i innym łodygom tkanka wzmacniająca. Żeby było jasne: subtelniejsze odmiany tej tkanki są obecne i w delikatniejszych częściach roślin, na przykład kiedy jesz gruszkę, wyczuwasz może chrupiące w zębach drobinki. To twardzica, która wzmacnia nasiona, łupiny i inne części roślin, by zachowały swój kształt i mogły stawiać opór zewnętrznym czynnikom. Twardzicę tworzą martwe komórki. Żywe nazywane są zwarcicą ale pełnią w roślinie taką samą rolę. W funkcji ochroniarza wspiera ją tkanka okrywająca. Jak sama nazwa wskazuje, okrywa ona roślinę z zewnątrz i podobnie jak poprzednio omawiana tkanka wzmacniająca też ma dwie odmiany: żywą, czyli skórkę i martwą, zwaną korkiem. Skórka jest delikatniejsza. Przepuszcza parę wodną i gazy. Pokrywa takie organy, jak liście czy delikatne pędy. Korek kojarzysz pewnie z zamknięciem butelek ale gdy chwilę pomyślisz, może przyjdzie Ci do głowy skojarzenie z korą. Tak, korek to tylko jeden z typów kory czyli tkanki okrywającej. Poza tym, że tworzące ją martwe, zdrewniałe komórki ściśle do siebie przylegają tkanka okrywająca wytwarza rozmaite struktury: wydzielnicze, kłujące, parzące czy natłuszczające, które dodatkowo wzmacniają jej funkcję ochronną. Chronią roślinę przed wyschnięciem poparzeniem promieniami słonecznymi czy byciem zjedzonym przez amatorów dań wege. Omówiliśmy najważniejsze typy roślinnych tkanek. Teraz zadanie dla Ciebie. Rozpoznaj na schematach poznane tkanki stałe: miękiszową, wzmacniającą okrywającą i przewodzącą. Masz tak samo, jak ja? Brawo dla Ciebie! Tkanki roślin dzielimy na twórczą zdolną do podziałów, oraz stałe zapewniające roślinie ochronę, transport różnych substancji, fotosyntezę i pełniące wiele innych funkcji. Jesteśmy jak tkanka, która wzmacnia Twoją wiedzę i twórczo ją poszerza. Ty bądź jak tkanka przewodząca i rozprowadzaj tę wiedzę wśród znajomych mówiąc im o pistacja.tv

Lista wszystkich autorów

Scenariusz: Angelika Apanowicz

Lektor: Weronika Brzezińska

Konsultacja: Angelika Apanowicz, Małgorzata Załoga

Grafika podsumowania: Magdalena Adamska

Materiały: Magdalena Adamska

Kontrola jakości: Małgorzata Załoga

Zdjęcia: Weronika Brzezińska

Napisy: Andrzej Pieńkowski, Раїса Скорик

Montaż: Magdalena Adamska

Animacja: Magdalena Adamska

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Katalyst Education

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

Michal Rubeš (CC BY 3.0 CZ)
Meneerke bloem (CC BY-SA 3.0)
Badass Bindass (CC BY 3.0)
InnerWorldsJIC (CC BY 3.0)
Poppinga S, Daber L, Westermeier A i inni (CC BY 4.0)
Poppinga S, Daber L, Westermeier A i inni (CC BY 4.0)
Berkshire Community College Bioscience Image Library (CC0)
Jean and Fred Hort (CC BY 2.0)
Super Lunar (Licencja Pexels)
Zuza-Musial (Licencja Pixabay)
Suzy Hazelwood (Licencja Pexels)
Empirical Zeal (CC BY 3.0)
honeyghumaan01 (Licencja Pixabay)
Pixabay (Licencja Pexels)
Kelvinsong (CC BY-SA 3.0)
Luis Fernández García (CC BY-SA 2.5 ES)
Berkshire Community College Bioscience Image Library (CC0)
Pat Whelen (Licencja Pexels)
Daniel,levine (CC BY-SA 3.0)
Clematis (CC BY-SA 2.5)
NickyPe (Licencja Pixabay)
5319764 (Licencja Pixabay)
James St. John (CC BY 2.0)
Forest & Kim Starr (CC BY 3.0)
PxHere (CC0)
max_bbb (Licencja Pixabay)
Forest & Kim Starr (CC BY 3.0)
Vimeo-Free-Videos (Licencja Pixabay)
jLasWilson (Licencja Pixabay)
13925151 (Licencja Pixabay)
ROMAN ODINTSOV (Licencja Pexels)
ROMAN ODINTSOV (Licencja Pexels)
Matthew Twin (Licencja Pexels)
Mikhail Nilov (Licencja Pexels)
Maksim Goncharenok (Licencja Pexels)
Photo by David J. Stang (CC BY-SA 4.0)
Emőke Dénes (CC BY-SA 4.0)
Daznooneelse (CC BY 3.0)
montemari (Licencja Pixabay)
adege (Licencja Pixabay)
Misiek1962 (CC BY 4.0)
Doc. RNDr. Josef Reischig, CSc. (CC BY-SA 3.0)
Karolina Grabowska (Licencja Pexels)
Science biotech (CC BY 4.0)
My_movie (Licencja Pixabay)
cottonbro (Licencja Pexels)
cottonbro (Licencja Pexels)
Kelly (Licencja Pexels)
brgfx (Licencja Freepik)
brgfx (Licencja Freepik)
Geekstreet (CC BY-SA 4.0)
Emmanuel Boutet (CC BY-SA 3.0)
Kje4532 (CC BY-SA 4.0)
SuperManu (Domena publiczna)
Snowman frosty (Domena publiczna)
Snowman frosty (Domena publiczna)
David Roberts (Licencja Pexels)
Frank Vincentz (CC BY-SA 3.0)
Petr Dlouhý (CC BY-SA 3.0)
Tauno Erik (CC BY-SA 4.0)
Dalgial (CC BY-SA 3.0)
Freepik (Licencja Flaticon)
adege (Licencja Pixabay)
cottonbro studio (Licencja Pexels)
Jonan Yor (Licencja Pexels)

Licencja:

Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej

cc-by-nc-sa.svg