Z tego filmu dowiesz się:

  • jakie jest środowisko i tryb życia nicieni,
  • jakie są cechy wspólne nicieni,
  • jakie drogi inwazji nicieni pasożytniczych,
  • jaki cykl rozwojowy mają włosień, glista i owsik,
  • jakie są metody profilaktyki chorób wywoływanych u człowieka przez nicienie,
  • jakie jest znaczenie nicieni w przyrodzie i dla człowieka.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

wideo ekran podsumowujący napisy

Licencja: cc-by-nc-sa.svg

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Jednym z największych robaków pasożytujących na ludziach jest riszta zwana też smokiem medyńskim. Samice tego gatunku żyją pod skórą człowieka a ich długość może przekraczać metr. Samce są o wiele mniejsze i rzadko dorastają do 4 cm. Źródłem zakażenia jest brudna woda. Gdy człowiek wypije taką wodę larwy riszty uwalniają się w jelicie a potem uciekają z niego, migrując w ciele. Dorosłe samice przebijają się przez skórę zwykle nóg, tworząc wrzody. W ten sposób uwalniają do wody jaja. Jedynym skutecznym sposobem pozbycia się takiego pasożyta jest jego fizyczne usunięcie. Chirurgicznie albo przez cierpliwe nawijanie go na patyczek, dopóki cały nie wyjdzie. O tym, jak w naszych warunkach można stać się żywicielem robaków pasożytniczych opowiem Ci w tym filmie. Nicienie wyglądem przypominają nić. Mają od 0,2 mm do kilku metrów długości ale w przekroju zwykle nie przekraczają jednego centymetra. Ich ciało jest obłe. Stąd inna nazwa tej grupy: obleńce. Część przednia wyraźnie różni się u nich od tylnej, a w przekroju są okrągłe. Można wśród nich spotkać formy wolnożyjące w glebie i wodzie, zarówno słodkiej, jak i słonej. Te robaki w zasadzie są wszędzie. Na jednym metrze kwadratowym ziemi znajdziesz ich około 10 milionów. Przeciętne jabłko, które spadło na ziemię i tam się rozkłada, stanowi dom dla ponad 90 000 rozmaitych nicieni. Wolnożyjące nicienie żywią się glonami bakteriami i grzybami. Nie pogardzą też martwą tkanką roślinną czy zwierzęcą. W ten sposób oczyszczają glebę, piasek i żwir. Wiele gatunków stanowi pożywienie dla ślimaków i ryb. Sporą część tej grupy stanowią pasożyty. Zarówno roślin, na przykład mątwik burakowy czy pasożyt czosnku, fasoli i ziemniaka o słodko brzmiącej nazwie: niszczyk zjadliwy jak i zwierząt, w tym domowych, jak psy i koty. Dlatego należy pamiętać o regularnym odrobaczaniu pupili i przestrzeganiu w kontaktach z nimi podstawowych zasad higieny. Zwłaszcza o myciu rąk po wspólnej zabawie. Nas w tej lekcji interesować będą pasożyty człowieka. Czas bliżej poznać wroga. Do dzieła! Pasożytnicze nicienie to mistrzowie adaptacji. Ich ciało pokryte jest grubym oskórkiem który zabezpiecza przed szkodliwym działaniem soków trawiennych. Mają układ pokarmowy, ale nie mają oddechowego i krwionośnego. Oddychają całą powierzchnią ciała tlenowo lub beztlenowo. Ich ciało wypełnione jest płynem który nadaje im kształt i sprężystość rozprowadza substancje odżywcze pozyskane z ciała żywiciela oraz zapewnia ruchliwość. Zwykle mają jednego gospodarza. Intruzem, który wyjątkowo dobrze czuje się w człowieku, jest glista ludzka. Można powiedzieć że zna nas od podszewki bo w swoim cyklu rozwojowym przechodzi przez większość naszych układów i narządów. Mam nadzieję że nic nie jesz bo ta historia nie brzmi apetycznie. Posłuchaj jednak, aby wiedzieć, co może Cię czekać, gdy wpuścisz ją do swojego wnętrza. Glista ludzka wywołuje chorobę zwaną glistnicą. To najczęściej spotykana robaczyca na świecie. Cierpi na nią ponad miliard osób. Zakażenie następuje w wyniku zjedzenia inwazyjnych larw glisty, które dojrzewają z jaj wydzielanych z kałem przez zakażonego żywiciela. To znaczy, że żeby zarazić się glistą trzeba mieć kontakt z ludzką kupą. Niekoniecznie bezpośredni, ale na przykład zjadając niedomyte warzywa uprawiane na ludzkim nawozie, albo jedząc coś brudnymi rękoma, którymi wcześniej grzebaliśmy w ziemi. Żeby zwiększyć szanse potomstwa glista ludzka produkuje dziennie nawet dwieście tysięcy jaj. Po połknięciu przez żywiciela larwy wylęgają się w jelicie, ale szybko je opuszczają i z krwią przenoszą się do płuc. Tam przez mniej więcej 2 tygodnie rosną i dojrzewają, aby pod koniec tego okresu przebić ścianki pęcherzyków płucnych i przez oskrzela i tchawicę podpełznąć do gardła. Podczas wędrówki drażnią nasze drogi oddechowe, więc zanosimy się kaszlem. Wykasłane larwy są połykane i w ten oto sposób ponownie trafiają do jelita. Tym razem już na stałe czyli nawet na okres dwóch lat. Tam przekształcają się w dorosłe osobniki. Glisty są rozdzielnopłciowe. Co więcej, samiec i samica różnią się od siebie znacząco. Samice są nawet dwukrotnie dłuższe od samców. Dorastają do 40 cm. Z kolei samce mają tylny koniec ciała zagięty w formie haczyka. Taką sytuację, gdy u danego gatunku możemy łatwo odróżnić pana od pani nazywamy dymorfizmem płciowym. Samce zapładniają samice a te zaczynają produkować jaja które z kałem wydostają się na zewnątrz i cały cykl zaczyna się od początku. Glisty to tylko jeden z gatunków pasożytniczych nicieni. Są i inne. Poznajmy się bliżej z owsikiem. Ten niewielki pasożyt, podobnie jak glista ma tylko jednego żywiciela - człowieka. Wywoływana przez niego choroba - owsica - jest bardzo zakaźna. Droga zakażenia jest podobna jak w przypadku glisty, ale o wiele częściej dochodzi do samozakażenia. To dlatego, że składane przez samicę jaja drażnią skórę odbytu wywołując nieprzyjemny świąd. Żywiciel drapie się więc i w ten sposób przenosi jaja z pupy na dłonie konkretnie pod paznokcie. Jeśli ma kiepskie nawyki higieniczne i rzadko myje ręce, może przenosić jaja na przedmioty w swoim otoczeniu, a także do własnych ust. Leczenie owsicy jest proste, ale skuteczny preparat powinna łykać cała rodzina a dodatkowo konieczna jest częsta zmiana i gotowanie pościeli oraz ręczników. Zapobieganie polega na przestrzeganiu higieny osobistej i jak najczęstszym myciu rąk. Chciałabym już zakończyć, ale został nam jeszcze jeden, bardzo groźny dla zdrowia pasożyt. Jest nim włosień kręty. To też pasożyt jednego żywiciela. Włosień najchętniej atakuje dziki i świnie. Do człowieka tylko czasem się zabłąka. Zakażamy się spożywając surowe lub niedogotowane mięso z włośniem na przykład dziczyznę. To w mięsie znajdują się otorbione larwy. Po zjedzeniu dojrzewają w naszym jelicie a samice zaczynają produkować młode larwy Które z jelita przebijają się do naczyń i z krwią lub limfą docierają do mięśni. Tam się osiedlają i otorbiają czekając, aż ktoś zje mięso w którym się znajdują. Tyle, że nas nikt nie zjada, więc otorbione larwy włośnia po prostu zostają w naszych mięśniach, czasem nawet 40 lat. Powodują gorączkę, biegunkę a w późniejszym okresie bóle mięśni okresowe obrzęki i wysypkę. Na koniec poznaj bohatera który honorowo przysłużył się nauce. Jest nim pewien nicień glebowy. Ten maleńki, ledwie milimetrowy robaczek od lat jest powszechnie wykorzystywany w badaniach z zakresu genetyki. Przeprowadzono na nim liczne eksperymenty między innymi te wyjaśniające mechanizmy starzenia się, uhonorowane w 2002 roku nagrodą Nobla w dziedzinie medycyny. Nicienie to okrągłe w przekroju robaki o wydłużonym, nitkowatym ciele. W ich cyklu rozwojowym występuje tylko jeden żywiciel. Pasożytami człowieka są między innymi owsiki glista ludzka i włosień kręty. Pasożyty wewnętrzne przystosowują się do życia w organizmie gospodarza między innymi poprzez redukcję lub zanik narządów zmysłów i zbędnych układów bardzo dużą rozrodczość oraz odporność na działanie soków trawiennych. Nawet jeśli nie nawiązaliśmy z nicieniami nici porozumienia, to z pewnością trochę się o nich dowiedzieliśmy, prawda? Teraz wysnuj wnioski i polub nas a jeszcze lepiej - zasubskrybuj.

Lista wszystkich autorów

Scenariusz: Angelika Apanowicz

Lektor: Dobrawa Szlachcikowska

Konsultacja: Małgorzata Załoga

Grafika podsumowania: Dobrawa Szlachcikowska

Materiały: Dobrawa Szlachcikowska

Kontrola jakości: Małgorzata Załoga

Napisy: Małgorzata Załoga, Раїса Скорик

Montaż: Dobrawa Szlachcikowska

Animacja: Dobrawa Szlachcikowska

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Katalyst Education

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

CDC/Dr. Mae Melvin (Domena publiczna)
National Museum of Health and Medicine (CC BY 2.0)
Otis Historical Archives (CC BY 2.0)
Clker-Free-Vector-Images (Licencja Pixabay)
Clker-Free-Vector-Images (Licencja Pixabay)
cottonbro (Licencja Pexels)
AlexKopeykin (Licencja Pixabay)
Vyzhdova V (CC BY 4.0)
Heiti Paves (CC BY-SA 4.0)
Daniel J. Drew (CC0)
Kelly (Licencja Pexels)
Matthias Groeneveld (Licencja Pexels)
Krzysztof Klebus (Licencja Pexels)
emirkhan bal (Licencja Pexels)
Frank Evers Beddard; Arthur Everett Shipley (Domena publiczna)
My_movie (Licencja Pixabay)
Howard F. Schwartz, Colorado State University, Bugwood.org (CC BY 3.0 US)
Len Worthington (CC BY-SA 2.0)
Gall Padilla (Licencja Pexels)
Tima Miroshnichenko (Licencja Pexels)
Karolina Grabowska (Licencja Pexels)
George Morina (Licencja Pexels)
CDC Division of Parasitic Diseases (Domena publiczna)
Joseph Redfield (Licenjca Pexels)
Delorieux for Johann Gottfried Bremser (Domena publiczna)
Achat1999 (CC BY-SA 4.0)
Pavel Danilyuk (Licencja Pexels)
Sam Jae (Licencja Pexels)
My_movie (Licencja Pixabay)
Zen Chung (Licencja Pexels)
AceClipart_Etsy (Licencja Pixabay)
forniesmarina (Licencja Pixabay)
Delorieux for Johann Gottfried Bremser (Domena publiczna)
AlexKopeykin (Licencja Pixabay)
Michelangelo Buonarroti (Licencja Pexels)
Centers for Disease Control and Prevention (Domena publiczna)
derneuemann (Licencja Pixabay)
cottonbro (Licencja Pexels)
Carlos Arribas (Licencja Pexels)
Ketut Subiyanto (Licencja Pexels)
Pavel Danilyuk (Licencja Pexels)
AmbientNature Atmosphere (Licencja Pexels)
jLasWilson (Licencja Pixabay)
Izvora (CC BY-SA 4.0)
जसवीर सिंह रावत (Licencja Pexels)
AlekseiyPovar (Licencja Pixabay)
Daniel J. Drew (CC0)
cottonbro (Licencja Pexels)
Daniel J. Drew (CC0)
Bob Goldstein (CC BY-SA 3.0)
Namkrap (CC BY-SA 4.0)
killy555 (Licencja Pixabay)
Mikhail Nilov (Licencja Pexels)
brgfx (Licencja Freepik)
Amir_iMani (Licencja Pixabay)
josephredfield (Licencja Pixabay)
cottonbro (Licencja Pexels)
Ron Lach (Licencja Pexels)
cottonbro (Licencja Pexels)
Monstera (Licencja Pexels)

Licencja:

Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej

cc-by-nc-sa.svg