Owady

Playlista:Bezkręgowce

Ten materiał posiada napisy w języku ukraińskim

Playlista

Ten materiał posiada napisy w języku ukraińskim

Z tego filmu dowiesz się:

jakie jest środowisko życia, cechy morfologiczne oraz tryb życia owadów,
jakie cechy adaptacyjne umożliwiają owadom opanowanie różnych środowisk,
jakie są cechy wspólne owadów,
jakie jest znaczenie owadów w przyrodzie i dla człowieka.

Podstawa programowa

Autorzy i materiały

Wiedza niezbędna do zrozumienia tematu

Aby w pełni zrozumieć materiał zawarty w tej playliście, upewnij się, że masz opanowane poniższe zagadnienia.

Udostępnianie w zewnętrznych narzędziach

Korzystając z poniższych funkcjonalności możesz dodać ten zasób do swoich narzędzi.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Czy wiesz, jak długo żyją owady? Są takie, które w dorosłej postaci ledwie jeden dzień, co czasem odzwierciedla nawet ich nazwa, na przykład jętki jednodniówki. Są jednak i takie, które przeżyją przeciętnego człowieka i to nie w zawieszeniu za jakie można uznać stadium poczwarki. Mowa o termitach a konkretnie o ich królowych. Choć niewielkie, żyją po 40 - 50 lat a zdaniem naukowców, gdyby nie rozmaite kataklizmy nawiedzające termity mogłyby dożyć i setki. To czyni z nich też najpłodniejsze owady na świecie. Przy dziennej produkcji 20 do 30 tysięcy jajeczek, w ciągu czterdziestoletniego żywota jedna królowa wydaje na świat około 365 milionów nowych termitów. Owady są najliczniejszą i najbardziej różnorodną grupą organizmów zwierzęcych. Stanowią aż 90% wszystkich zwierząt. Na pierwszy rzut oka więcej je dzieli niż łączy ale są pewne cechy wspólne dla całej przeogromnej gromady. Każdy owad jest pokryty chitynowym oskórkiem. To taki owadzi szkielet zewnętrzny. Chroni właściciela przed atakami i wysychaniem. Służy jako miejsce przyczepu mięśni. Odbiera też bodźce z otoczenia ale jest nieelastyczny, więc żeby rosnąć każdy owad musi go od czasu do czasu zrzucać - przechodzi wylinkę. W tej gromadzie zwierząt przypisana jest ona zwykle do stadium larwalnego. Ciało każdego owada jest zbudowane z trzech części: głowy, tułowia i odwłoka. Na głowie znajdują się oczy i para czułków oraz aparat gębowy. Czułki służą do odbierania bodźców dotykowych zapachowych i dźwiękowych. Oczy owada najczęściej są złożone z tysięcy oczek prostych. Sygnały dochodzące z poszczególnych oczek są w mózgu owada składane w jeden obraz. Aparat gębowy owadów tworzą przekształcone odnóża. Jego budowa zależy głównie od tego czym żywi się dany owad. Dość już o tym, co na głowie. Schrup orzeszka, a za chwilę opowiem Ci o owadzim tułowiu oraz odnóżach. Owadzi tułów to miejsce, gdzie znajduje się aparat ruchowy: odnóża i skrzydła. Każdy owad ma sześć nóg wychodzących z tułowia właśnie. Jeśli coś wygląda jak owad, ale ma więcej nóg na pewno owadem nie jest. Odnóża owada służą do przemieszczania się i to po bardzo różnorodnych powierzchniach. Równie różnorodne jak odnóża są owadzie skrzydła. To zresztą cecha wyróżniająca tę gromadę zwierząt. Spośród wszystkich bezkręgowców tylko owady posiadły bowiem sztukę latania choć nie wszystkie z niej korzystają. Skrzydła wyrastają z górnej części tułowia i zwykle występują w dwóch parach jak na przykład u ważek i motyli. U części owadów, na przykład chrząszczy i pluskwiaków, pierwsza para skrzydeł jest przekształcona w pokrywy. Inni przedstawiciele, na przykład muchy czy bzygi, mają jedną parę, bo druga uległa przekształceniu w tak zwane przezmianki, pełniące rolę narządu równowagi. Są i owady bezskrzydłe, jak żerujące w mące i cukrze rybiki, które - choć może w to nie wierzysz - zaliczamy do moli książkowych. A jak owady się rozmnażają? Otóż w większości przypadków są rozdzielnopłciowe i do powstania kolejnych pokoleń potrzebne jest spotkanie samicy i samca. U owadów społecznych, jak mrówki czy pszczoły, zdolność do rozrodu zachowuje tylko jedna samica w gnieździe, nazywana nie bez kozery - królową, i to ona wydaje na świat kolejne pokolenia bezpłodnych robotnic i żołnierzy, a od czasu do czasu także samców, których jedynym zadaniem jest zapłodnić królową. Ze złożonych przez owada jaj wykluwają się larwy, które stopniowo, przechodząc przez kolejne wylinki, przekształcają się w osobniki dorosłe - tak zwane imago. U niektórych owadów, jak pasikoniki, ważki modliszki czy wszy, larwy przypominają wyglądem formę dorosłą, tyle że są od niej mniejsze, nie mają zwykle skrzydeł i nie są dojrzałe płciowo. Taki rozwój nazywamy przeobrażeniem niezupełnym. Zdecydowana większość gatunków, w tym motyle, chrząszcze, pszczoły, osy, muchy i pchły, przechodzi przeobrażenie zupełne. Ich larwy nie są podobne do postaci dorosłej. Dużo jedzą i często linieją skokowo zwiększając rozmiary ciała. Po osiągnięciu odpowiednich rozmiarów przekształcają się w poczwarki. Wewnątrz poczwarki następuje ostateczne przeobrażenie larwy w osobnika dorosłego. Dorosłe owady zwykle nie żyją długo. Rozmnażają się, a potem giną. Miejscem, w którym zachodzi produkcja jajeczek i plemników, jest trzecia część ciała owada - odwłok. Odwłok mieści również narządy wewnętrzne jak jelito oraz wspomaga oddychanie dzięki rytmicznym skurczom mięśni. Wymiana gazowa owadów zachodzi bowiem przez system tchawek - rurek o różnej średnicy, które rozgałęziają się wewnątrz ciała tworząc przestrzenny system wnikający także do skrzydeł. Powietrze dostaje się do tych rurek przez przetchlinki - niewielkie otwory rozmieszczone na bokach ciała. Tchawki kończą się ślepo, a ich zakończenia wypełnione są płynem, w którym rozpuszczają się gazy oddechowe. Choć nie każdy lubi, gdy mucha wpadnie mu do zupy, albo ukąsi go komar, bez owadów trudno wyobrazić sobie życie na Ziemi. Wiele gatunków, jak pszczoły, trzmiele czy muchy, to zapylacze roślin kwiatowych w tym ważnych dla człowieka. Bez zapylania rośliny te nie byłyby zdolne do wydawania owoców i wytwarzania nasion a my stracilibyśmy takie smakowite jedzenie jak jabłka, gruszki czy maliny. Owady są także źródłem pokarmu dla wielu zwierząt: ptaków, jeży i nietoperzy ale także bezkręgowców jak pająki czy inne owady. Wiele gatunków żywi się martwą materią organiczną i odchodami zwierząt, można więc je nazwać czyścicielami środowiska. Owady roślinożerne, jak bielinek kapustnik czy stonka ziemniaczana, są postrzegane jako szkodniki, bo mogą powodować straty w uprawach. Mszyce wysysają soki z roślin nie lubią więc ich działkowcy. Niektóre gatunki, jak mącznik młynarek i wołek zbożowy pożerają zmagazynowane zapasy żywności. Są wreszcie i takie, które żerują bezpośrednio na nas albo na domowych zwierzętach. Pchły, wszy, komary i pluskwy, nie tylko uprzykrzają nam życie swoimi ukąszeniami ale i mogą być nosicielami groźnych chorób. Komar widliszek przenosi malarię, wesz ludzka - tyfus, a mucha tse-tse - śpiączkę afrykańską. Są jednak i owady uznawane za cenne i pożyteczne, nie tylko ze względu na swoją rolę w zapylaniu. Wszyscy wiemy, że pszczoły robią miód. Dostarczają też wosk i kit pszczeli. Z kokonów jedwabnika morwowego produkuje się naturalny jedwab. Coraz częściej owady są też postrzegane jako źródło taniego i wysokowartościowego białka. Od niedawna prowadzi się przemysłowe hodowle, na przykład mączników czy świerszczy dla celów konsumpcyjnych. U świerszczy i pasikoników na tylnej parze odnóży znajduje się narząd głosowy. Pocierając go owad wydaje dźwięki. Jak myślisz, jaki jest cel takiego działania? Jeśli stawiasz, że dźwięki mają przyciągnąć partnerów - brawo! Owady są najliczniejszą gromadą zwierząt. Ich ciało składa się z trzech części: głowy, tułowia i odwłoka. Jest pokryte chitynowym oskórkiem który okresowo zrzucają, by rosnąć. Każdy owad ma trzy pary odnóży i parę czułków. Większość ma też skrzydła, najczęściej 2 pary. Owady na ogół rozmnażają się płciowo i przechodzą rozwój złożony z przeobrażeniem zupełnym lub niezupełnym. W rozwoju z przeobrażeniem zupełnym występują ruchliwe larwy i nieruchoma poczwarka niepodobne do postaci dorosłej, czyli imago. Po obejrzeniu tego filmu mam nadzieję że nabierzesz apetytu. Może nie na suszone świerszcze, ale na kolejną porcję wiedzy. Znajdziesz ją, jak zawsze, na pistacja.tv

Pobieranie materiałów

Poniższe materiały są udostępniane na otwartej licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0.

wideo ekran podsumowujący napisy

Ćwiczenia

Interaktywne ćwiczenia związane z tą wideolekcją.

Materiały dodatkowe

Inne zasoby do wykorzystania podczas zajęć z tego tematu.

Owady

Playlista

Z tego filmu dowiesz się:

Podstawa programowa

Autorzy i materiały

Wiedza niezbędna do zrozumienia tematu

Udostępnianie w zewnętrznych narzędziach

Kliknij w ikonkę, aby udostępnić ten zasób

Kliknij w ikonkę, aby skopiować link do tego zasobu

Transkrypcja

Pobieranie materiałów

Ćwiczenia

Materiały dodatkowe

Lista wszystkich autorów

Produkcja

Lista materiałów wykorzystanych w filmie