Mięczaki
Playlista:Bezkręgowce
Ten materiał posiada napisy w języku ukraińskim
Z tego filmu dowiesz się:
- jakie jest środowisko życia, cechy morfologiczne oraz tryb życia mięczaków,
- jakie cechy adaptacyjne umożliwiają mięczakom opanowanie różnych środowisk,
- jakie są cechy wspólne przedstawicieli mięczaków,
- jakie jest znaczenie mięczaków w przyrodzie i dla człowieka.
Podstawa programowa
Autorzy i materiały
Wiedza niezbędna do zrozumienia tematu
Aby w pełni zrozumieć materiał zawarty w tej playliście, upewnij się, że masz opanowane poniższe zagadnienia.
Udostępnianie w zewnętrznych narzędziach
Korzystając z poniższych funkcjonalności możesz dodać ten zasób do swoich narzędzi.
Kliknij w ikonkę, aby udostępnić ten zasób
Kliknij w ikonkę, aby skopiować link do tego zasobu
Transkrypcja
Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.
Które zwierzęta są inteligentne? Szympansy? Psy? Papugi? A co powiecie na ośmiornice? Te głowonogi biją inteligencją na głowę nie tylko inne mięczaki. Potrafią układać puzzle, rozwiązywać węzły otwierać dziecioodporne szafki i zakręcone słoiki, a nawet same się w nich zamykać i zakręcać. Dla bezpieczeństwa. Aż dziw, kiedy zdążą się tego wszystkiego nauczyć, bo żyją średnio niecałe 2 lata. W sumie nic dziwnego, że dają radę skoro zamiast jednego mózgu mają ich aż 9 a aż 2/3 spośród 500 milionów ich komórek nerwowych znajduje się w ramionach, nie w głowie. Giętkie ramiona są nie tylko niezależnym ośrodkiem decyzyjnym. Potrafią też węszyć i smakować, a nawet widzieć, i to lepiej niż na przykład cały ślimak. Ich skóra jest bowiem wyposażona w te same światłoczułe białka, co oczy i potrafi wyczuwać zmianę oświetlenia. Do tego ramiona odrastają gdy właścicielowi zdarzy się któreś utracić. W tym filmie poznasz ośmiornice, ślimaki i jeszcze paru ich kolegów mięczaki tylko z nazwy. Zapraszamy na seans. Ślimak, ślimak, pokaż rogi dam ci sera na pierogi... Z tej znanej rymowanki prawdziwe są tylko rogi. Tak naprawdę są to czułki. Wyrostki, na których umieszczone są oczy ślimaka. Poznajmy bliżej te zwierzęta które są, obok małży i głowonogów przedstawicielami mięczaków. Na początek przyjrzyjmy się zatem popularnym winniczkom. Ślimak ten składa się z trzech części: wyraźnie wyodrębnionej głowy spiralnie skręconej muszli mieszczącej okryty płaszczem worek trzewiowy zawierający większość narządów wewnętrznych oraz nogi, czyli narządu ruchu. Spodnia część nogi wydziela śluz który ułatwia poruszanie się. Muszla służy za schronienie, bo ślimak wciąga do jej wnętrza głowę i nogę kiedy jest zagrożony, a także jesienią przed zapadnięciem w stan odrętwienia. Wtedy dodatkowo zatyka jej otwór wapiennym wieczkiem, chroniąc się w ten sposób przed wyschnięciem. Winniczek oddycha przez silnie ukrwioną powierzchnię płaszcza, pełniącą rolę płuca. U gatunków wodnych rolę tę pełnią skrzela położone w jamie płaszczowej. W pobieraniu pożywienia pomaga mu umieszczona na języku, rogowa tarka złożona z kilku rzędów twardych ostrych ząbków. Służy ona do rozcierania pokarmu i zeskrobywania go z podłoża. Nasz winniczek, podobnie jak większość ślimaków lądowych, jest raczej roślinożercą ale nie gardzi jajami innych ślimaków. Znacznie groźniejsze dla upraw i czyniące spustoszenie w przydomowych ogródkach, są ślimaki nagie jak pomrów, czy ślinik. Mają one o wiele większy apetyt na zieleninę. Najwięcej ślimaków drapieżnych spotyka się wśród gatunków morskich. Wśród ślimaków spotykamy także padlinożerców, czyli gatunki żywiące się martwą materią organiczną, a nawet pasożyty wyrządzające duże szkody na przykład w hodowlach małży. Ślimaki są obojnakami czyli w jednym osobniku są zarówno żeńskie jak i męskie narządy płciowe. Teoretycznie mogłyby więc zapładniać się same. Wolą jednak zapłodnienie krzyżowe. W takim akcie biorą udział dwa osobniki. Do zapłodnienia dochodzi w ciele ślimaka. Jaja są składane do wygrzebanych w ziemi dołków. Gdy schrupiesz orzeszka, opowiem Ci o kolejnej grupie mięczaków. Te mięczaki to małże. Grupa na stałe związana z wodą. Żyją głównie na płyciznach ale są gatunki głębinowe. Łowi się je nawet na 10 tysiącach metrów. Są na ogół zwierzętami osiadłymi ale niektóre mogą pełzać po dnie. Małże składają się w zasadzie tylko ze schowanego w muszli worka trzewiowego jamy płaszczowej i nogi. Nie mają wyodrębnionej głowy. Ich muszla składa się z dwóch części połączonych ze sobą zawiasem. Małż może ją otwierać i zamykać dzięki mięśniom. Ponieważ żyją w wodzie, oddychają skrzelami które pełnią podwójną rolę: służą do wymiany gazowej i do filtrowania pożywienia z przepływającej wody. Małże są bowiem filtratorami. Wodę wraz z pokarmem i tlenem zasysają przez syfon wpustowy do jamy skrzelowej, gdzie oddzielają to co da się zjeść, a zużytą wodę wyrzucają na zewnątrz przez syfon wypustowy. Małże są na ogół rozdzielnopłciowe choć spotyka się gatunki obupłciowe. Hej, a perły? Przecież to taka wizytówka małża, krzykniecie. No, nie do końca. Nie wszystkie małże tworzą perły jakie znamy z naszyjników i innej biżuterii. Takie ozdobne wytwarzane są tylko przez niektóre małże morskie, jak perłopławy i rzeczne, jak europejskie skójki perłorodne. Perła to dla małża, jak dla nas kamyk w bucie. Tyle, że w przeciwieństwie do nas mięczak nie może go wytrząsnąć. Zamiast tego otorbia taki kamyk wytwarzaną przez płaszcz masą perłową. To sprawia, że obce ciało staje się mniej drażniące dla właściciela muszli a dla ludzi pożądane z racji swojego pięknego połysku. Czas na ostatnią grupę mięczaków ale to po orzeszku. Jest takie powiedzenie "ostatni będą pierwszymi". I fakt że ostatnia omawiana tu grupa głowonogi - bije inne mięczaki na głowę. Czym, spytacie? Przede wszystkim inteligencją. Przynajmniej jeśli chodzi o ośmiornice. W sumie nic dziwnego, skoro zamiast jednego mózgu, mają aż 9 ośrodków kontrolnych. Każde ramię ma dość dużą swobodę w podejmowaniu decyzji o tym, co robić. Jeszcze się z ramionami policzymy to znaczy policzymy je dokładniej u różnych przedstawicieli. Ciała głowonogów to w ponad 90% mięśnie. Poza drobną puszką chroniącą mózg mają tak zwany szkielet hydrostatyczny. Dzięki temu potrafią zmieniać kształt w sposób niemal dowolny i nawet spora ośmiornica da radę przecisnąć się przez otwór o średnicy poniżej 3 cm. Wśród głowonogów znajdziemy też największe z wszystkich bezkręgowców. Kałamarnice olbrzymie mogą mieć nawet 18 metrów długości. Ale dość o rekordach. Czas poznać bliżej te inteligentne zwierzęta. Wszystkie głowonogi to mieszkańcy mórz oddychają więc skrzelami. Posiadają, jak nazwa wskazuje dobrze wykształconą głowę i nogi które są tym razem nazywane ramionami. Na głowie dostrzeżemy parę dużych oczu otwór gębowy wyposażony w tarkę i masywne szczęki, które u niektórych gatunków na przykład ośmiornic, tworzą dziób. Ośmiornice mają 8, a mątwy i kałamarnice 10 ramion, z których dwa, zwane czułkami są wyraźnie dłuższe od pozostałych. Ośmiornice chodzą po dnie wykorzystując zwykle dwa ze swoich ramion przez co naukowcy mówią że mają dwie nogi i sześć rąk. Wszystkie głowonogi to drapieżniki. Kałamarnice i mątwy mają ciekawy sposób obrony: czarnobrązową substancję zwaną sepią. Przestraszony głowonóg wyrzuca ją gwałtownie przez lejek, tworząc chmurę, która ułatwia mu ucieczkę dezorientując przeciwnika. Za to ośmiornice to mistrzowie kamuflażu. Ich skóra potrafi zmieniać nie tylko kolor ale i wzór, dopasowując się do morskiego tła albo sygnalizując przyjazne uczucia względem partnera. Głowonogi żyją krótko. Przeciętna ośmiornica nie dożywa dwóch lat. Po osiągnięciu dojrzałości samce i samice tylko raz łączą się w godowym rytuale dając życie kolejnemu pokoleniu i wkrótce potem giną. Po co nam mięczaki? To szwedzki stół dla ryb, ptaków, ssaków i innych zwierząt. Muszle małży oraz perły są stosowane do wyrobu mebli, ozdób i biżuterii. Małże i ślimaki oczyszczają otoczenie filtrując wodę z cząstek materii organicznej albo oczyszczając z nich podłoże. Ślimaki lądowe, zwłaszcza te nagie wyrządzają szkody w uprawach, zjadając liście i nadgryzając warzywa i owoce. Małże ryjące w twardym podłożu mogą niszczyć obiekty zanurzone w wodzie. A teraz przyszedł czas na krótkie zadanie dla Ciebie. Wymień trzy części ciała występujące u wszystkich mięczaków. Worek trzewiowy, płaszcz i noga. Mięczaki to grupa zwierząt obejmująca ślimaki, małże i głowonogi. Posiadają miękkie ciało. U części gatunków płaszcz wydziela substancje wytwarzające szkielet zewnętrzny w postaci muszli. Żyją w wodzie słodkiej, słonej lub na lądzie. Oddychają przede wszystkim skrzelami. Rozmnażają się płciowo choć wiele jest obojnakami. Ta lekcja. to perełka wiedzy którą, mam nadzieję, dołączysz do swojej edukacyjnej kolekcji. A teraz nie bądź mięczakiem i daj nam łapkę w górę!
Ćwiczenia
Interaktywne ćwiczenia związane z tą wideolekcją.
Materiały dodatkowe
Inne zasoby do wykorzystania podczas zajęć z tego tematu.
.jpeg){kind=link}
_dark_coloration.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
_f010.jpg){kind=link}
_f003.jpg){kind=link}
