Jak ryba w wodzie
Playlista:Ryby
Ten materiał posiada napisy w języku ukraińskim
Playlista
Z tego filmu dowiesz się:
- jakie są wspólne cechy ryb,
- co to znaczy, że ryby są zmiennocieplne,
- jak ryby przystosowały się do życia w środowisku wodnym.
Podstawa programowa
Autorzy i materiały
Wiedza niezbędna do zrozumienia tematu
Aby w pełni zrozumieć materiał zawarty w tej playliście, upewnij się, że masz opanowane poniższe zagadnienia.
Udostępnianie w zewnętrznych narzędziach
Korzystając z poniższych funkcjonalności możesz dodać ten zasób do swoich narzędzi.
Kliknij w ikonkę, aby udostępnić ten zasób
Kliknij w ikonkę, aby skopiować link do tego zasobu
Transkrypcja
Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.
Miłośnikom filmów gangsterskich znane jest może powiedzenie "posłać kogoś spać z rybkami" czyli po prostu go utopić. Ale czy zastanawiało Cię kiedyś, czy ryby śpią? Jeśli tak, to na pewno nie zamykają przy tym oczu, bo... nie mają powiek. W wodzie, która stale nawilża i opłukuje gałki oczne, powieki byłyby zresztą nieprzydatne. Jedynymi rybami, które powieki mają, są rekiny. Im przydają się do ochrony oczu podczas walki o zdobycz. Jeszcze dziwnieszy sposób ochrony wzroku wypracowały kuzynki rekinów z rodziny Rochowatych. Te dziwaczne ryby przypominające skrzyżowanie płaszczki z rekinem w razie niebezpieczeństwa potrafią wciągać oczy... do wnętrza czaszki. O takich i innych przystosowaniach ryb do życia w wodzie, będzie ten film. Jak ryba w wodzie. Pewnie nie raz zdarzyło ci się słyszeć to określenie, opisujące kogoś, kto wie co robi i czuje się w tym pewnie. Tak właśnie ryby czują się w wodzie bo przystosowały się do tego środowiska przez setki milionów lat. Jeśli zaglądasz do sklepów zoologicznych na pewno znasz pływające w tamtejszych akwariach rybki: gupiki, welony, skalary... Różnią się wielkością i kształtem, ale można w ich wyglądzie dostrzec pewne cechy wspólne. Ich ciało jest zazwyczaj opływowe i spłaszczone dwubocznie. Składa się z głowy, tułowia i ogona. Okej, nie mów, że węgorz tak nie wygląda. W każdej rodzinie zdarzają się odmieńcy. Żeby to opływowe ciało mogło swobodnie poruszać się w toni wodnej ryba musi mieć napęd i sterowność. Zapewniają jej to płetwy. Standardowy zestaw obejmuje parzyste płetwy piersiowe i brzuszne oraz nieparzyste: grzbietową, ogonową i odbytową. Oczywiście nie każda ryba posiada je wszystkie. Za napęd odpowiada, zależnie od gatunku płetwa ogonowa lub para płetw piersiowych. Reszta służy do utrzymywania ryby w pożądanym położeniu, czyli do sterowania. Wielu rybom poruszanie się w wodzie ułatwia leżący wewnątrz ciała, błoniasty woreczek zwany pęcherzem pławnym. Jest on wypełniony powietrzem, a zmiana jego objętości umożliwia rybie regulowanie głębokości zanurzenia. Gdy pęcherz się wypełnia, ryba wynurza się a gdy powietrze jest z niego usuwane, opada głębiej. Warto mieć pęcherz pławny. Ryby, które go nie posiadają, muszą cały czas aktywnie pływać, by utrzymywać się w wodnej toni. Nawet jeśli nie masz w rodzinie wędkarzy pewnie wiesz, że ryba ma łuski. Pokrywają one skórę, a dzięki temu że jest ich wiele i nachodzą na siebie dachówkowato, tworzą elastyczną powłokę umożliwiającą wyginanie ciała, a jednocześnie odporną na mechaniczne urazy. Ten, kto próbował złapać rybę wie też że to trudny wyczyn, bo płetwiasta zdobycz łatwo wyślizguje się z dłoni. Czy wiesz, dlaczego? Jeśli celujesz w jakąś wydzielinę na skórze masz rację. Rybia skóra pokryta jest śluzem. Zmniejsza on tarcie wody podczas ruchu oraz zabezpiecza przed schwytaniem. Aby lepiej chronić się przed drapieżnikami skóra wielu ryb posiada ubarwienie maskujące to znaczy, że rybi brzuch jest z reguły jasny a grzbiet ciemny. Zastanawiasz się, co to daje? Otóż dla drapieżnika wypatrującego ofiary z góry, ciemna część grzbietu zlewa się z zielononiebieską barwą wody. Z kolei białawy brzuch widziany od dołu też jest mało widoczny, bo drapieżca patrzy na niego niejako pod słońce. Są oczywiście i takie gatunki które przybierają ubarwienie ostrzegawcze. Co jeszcze ma ryba? Oczy, powiesz. Jasne! Większość gatunków ma całkiem nieźle rozwinięty zmysł wzroku. A widział ktoś rybie uszy? Nie ma na to szans, bo na zewnątrz ryby żadnych uszu nie mają. Mają jednak ucho wewnętrzne które wychwytuje dźwięki, na przykład ultradźwiękowe kliki delfinów, co pomaga im umknąć przed tymi drapieżnikami. Ryby mają też zmysł smaku i dotyku a także unikalną dla tej gromady zwierząt tak zwaną linię boczną. Tworzy ją układ komórek zmysłowych zlokalizowanych wzdłuż ciała. Reagują one na zmiany ciśnienia wody dzięki czemu ryba może na przykład precyzyjnie lokalizować inne ryby płynące obok, zbliżanie się lub oddalanie od skał i innych obiektów. Linia boczna zapewnia orientację w wodzie również w ciemności. Pomaga poruszać się w ławicy. Jakie jeszcze cechy są wspólne dla wszystkich ryb? Jedna na pewno: oddychanie. Wszystkie ryby pobierają rozpuszczony w wodzie tlen za pomocą skrzeli. Są to cienkie, drobne, mocno ukrwione blaszki znajdujące się na tak zwanych łukach skrzelowych, po obu stronach gardzieli. Najczęściej, choć nie zawsze, są ukryte pod pokrywami skrzelowymi jak u karpia czy śledzia. Ryby takie, jak rekiny czy płaszczki nie mają takich pokryw. Zamiast nich posiadają szpary skrzelowe. Jednak niezależnie od wyglądu zasada działania skrzeli jest taka sama: Woda wpływa do pyska ryby i jest niejako przeciskana pomiędzy blaszkami skrzelowymi skąd wypływa na zewnątrz. Tlen z wody przenika do krwi, a ditlenek węgla z naczyń krwionośnych jest oddawany do wody i wraz z nią opuszcza ciało. Wszystkie ryby są też zmiennocieplne a to oznacza, że temperatura ich ciała zależy od temperatury wody wokół nich. Ze wspólnych cech ryb warto jeszcze wspomnieć o tym, że są jajorodne. Ale... nie wszystkie. Rozmnażanie ryb to temat-rzeka, więc o nim opowiem ci w innej wideolekcji. Kształt ciała zależy od trybu życia. U ryb, które szybko pływają jak na przykład tuńczyki i szczupaki jest wrzecionowaty i wydłużony. Z kolei ryby mało ruchliwe, żyjące wśród roślin czy skał, albo na dnie wodnych zbiorników są mocniej spłaszczone, tak jak na przykład u leszczy, karpi, płaszczek czy fląder. Bardzo różna jest też rybia dieta. Są gatunki mięsożerne, jak szczupak, okoń czy rekin, wszystkożerne, jak płoć czy karp i totalni wegetarianie, jak amur czy tołpyga. A teraz pytanie do Ciebie. Rekiny nie mają pęcherza pławnego. Jak myślisz, w jaki sposób regulują głębokość zanurzenia? Żeby nie utonąć, muszą pozostawać w ciągłym ruchu. W ten sposób ułatwiają sobie też oddychanie. Co ciekawe, w szkielecie rekina nie ma ani jednej kości. Są to ryby chrzęstnoszkieletowe. Ryby są zmiennocieplne i jajorodne. Żyją w wodach słodkich i słonych. Przystosowania ryb do życia w wodzie to: opływowy kształt ciała, płetwy, skrzela pokrycie ciała łuskami i śluzem pęcherz pławny. Charakterystycznym zmysłem ryb jest linia boczna, informująca je o zmianach ciśnienia wody w otoczeniu. Na dzisiaj to już wszystko. Obejrzyj pozostałe filmy z tej playlisty a po więcej materiałów zajrzyj na naszą stronę: pistacja.tv
Ćwiczenia
Interaktywne ćwiczenia związane z tą wideolekcją.
Materiały dodatkowe
Inne zasoby do wykorzystania podczas zajęć z tego tematu.
