Z tego filmu dowiesz się:

  • jakie są cechy wspólne wszystkich płazów,
  • na jakie grupy dzielimy tę gromadę zwierząt,
  • jak płazy przystosowały się do życia w dwóch środowiskach,
  • jakie gatunki płazów występują w Polsce,
  • co to znaczy, że płazy są zmiennocieplne.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

wideo ekran podsumowujący napisy

Licencja: cc-by-nc-sa.svg

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Jak sprawdzić, co jest w środku pudełka? Otworzyć, powiesz. Fakt, nic prostszego. Ale co, jeśli chcesz by pudełko pozostało nienaruszone? Rozwiązaniem jest pudełko ze szkła lub przezroczystego plastiku. A jeśli nie chodzi o pudełko a o żywe zwierzątko? Żaby z rodziny szklenicowatych pozwalają podglądać swój środek przez skórę. Jakby była ona takim przezroczystym opakowaniem. Jest ona bowiem u nich wyjątkowo cienka. Żaby te mają też ciekawe zwyczaje godowe. Samce walczą o samice w zapasach. Więcej o żabach i innych przedstawicielach płazów opowiem Ci w tej lekcji. Czy wiesz, co to amfibia? Jeśli mówisz, że to pojazd, który pływa po wodzie i jeździ po lądzie, masz rację. Ale czy wiesz, że tak samo nazywają się po angielsku płazy? I to ten, wzięty z greckiego odpowiednik amphibians, najlepiej oddaje ich dwoiste cechy. Greckie słowo "amphibios" znaczy bowiem podwójne życie. I tak jak amfibie mogą się poruszać po lądzie i w wodzie, tak płazy dzielą swoje życie między te dwa zupełnie różne środowiska, wodę i ląd. To bardzo ciekawa i różnorodna grupa zwierząt. Największym jej przedstawicielem jest salamandra olbrzymia chińska która może mierzyć do stu osiemdziesięciu centymetrów i ważyć do dwudziestu pięciu kilogramów. Najmniejszym reprezentantem płazów jest odkryty dopiero w tym stuleciu Paedophryne amauensis, zamieszkujący Nową Gwineę i osiągający ledwie 7,7 milimetra długości, czyli tyle, co mucha. Dwoista natura sprawia, że organizmy płazów mają zarówno cechy przydatne w wodzie, jak i na lądzie. Z tego samego powodu można jednak powiedzieć, że nie są dobrze przystosowane do żadnego z tych środowisk. Przyjrzyjmy się najpierw naszym rodzimym gatunkom, należącym do tej gromady. Trudno uznać, byśmy byli płazią potęgą. Spośród blisko 8 500 gatunków u nas rezyduje ledwie 19. 5 z nich to płazy ogoniaste: salamandry plamiste i 4 gatunki traszek. Reszta należy do bezogonowych. Mamy tu dwa kumaki, grzebiuszkę 3 ropuchy, dwie rzekotki oraz 6 żab z czego 3 zielone: wodna, jeziorkowa i śmieszka i 3 brunatne: moczarowa zwinka i trawna. Wszystkie podlegają ochronie. Jak je odróżniać? Bezogonowe, jak sama nazwa wskazuje nie mają ogona. Ich ciało jest krępe, a tylne nogi o wiele dłuższe i bardziej umięśnione od przednich. Gatunki kumaka można rozpoznać w zasadzie tylko wtedy, gdy przewrócą się na brzuch, a to poza ostrzegawcza. Kumak nizinny ma brzuszek z czerwonymi plamami na czarnym tle, a u górskiego plamki są żółte. Śluz kumaków jest toksyczny nawet dla dużych zwierząt i człowieka. Żaby, od ropuch i kumaków najprościej odróżnić po skórze. U żab jest ona gładka, u ropuch pokryta różnej wielkości brodawkami, z których część to gruczoły jadowe, wydzielające toksyczne substancje odstraszające drapieżniki. Żaba ma krępe ciało i cztery łapy. W porównaniu z rybą przystosowanie do pływania to nie najlepsze, choć palce spięte błoną pławną przypominają trochę płetwy. Z drugiej strony, łapy te są umieszczone po bokach ciała, jak płetwy właśnie więc nie najlepiej podpierają ciężar ciała na lądzie. Żaby i inne płazy bezogonowe obeszły ten problem przekształcając tylne łapy tak by móc poruszać się skokami. Ich ogoniaści kuzyni zwykle nie są jednak zbyt szybcy, bo na lądzie dosłownie szorują brzuchem po ziemi. A weźmy oddychanie. Płazy mają co prawda płuca wyglądem przypominające dwa worki ale na tyle małe, że nie są w stanie dostarczać ciału wystarczającej ilości tlenu. W celu zapewnienia odpowiedniej wymiany gazowej, płazy oddychają też skórą. Dlatego musi być cienka i delikatna by przepuszczać tlen i inne gazy. Tym samym jednak na lądzie gorzej chroni właściciela na przykład przed zranieniem o twarde kamienie czy gałęzie. Sprawia też, że bez wody każdy płaz szybko wysycha i ginie. To dlatego skóra płazów wytwarza śluz który pokrywa ją lepką warstwą utrudniającą wysychanie. Z obawy przed wyschnięciem te zwierzęta rzadko oddalają się też od zbiorników wodnych lub innych źródeł wilgoci. Woda jest płazom niezbędna jeszcze z jednego powodu. Tylko tu mogą się rozmnażać. Ale o tym opowiem Ci w innym filmie tej playlisty. Wszystkie płazy są zmiennocieplne jak ryby, od których pochodzą. To zaś oznacza, że gdy zimno - giną albo co najmniej zamierają w mule lub w ziemi. By dotrwać cieplejszych czasów ich przemiana materii spowalnia niemal nie oddychają. Wszystko po to, by przeżyć na zgromadzonych w ciele zapasach energii. Zmiennocieplność ma swoje ograniczenia ale i zalety. Sprawia, że żaby czy traszki mają mniejsze potrzeby pokarmowe, niż ssaki czy ptaki podobnej wielkości. To pozwala im dłużej przetrwać bez pożywienia. Większość jest mięsożerna, żywiąc się owadami, ślimakami i innymi bezkręgowcami. Nie pogardzą nawet myszą czy nietoperzem o ile uda im się je złapać ani innym płazem, czy nawet psią karmą. Zdarzają się jednak wyjątkowo wybredne nastawione tylko na mrówki lub termity a nawet płazi wegetarianie: brazylijskie rzekotki drzewne, które żywią się głównie owocami i jagodami. Zdarzyło Ci się widzieć pewnie w najbliższym otoczeniu żaby i ropuchy, ale czy wiesz że są w tej gromadzie zwierzęta przypominające wyglądem dżdżownicę tyle, że długą nawet na półtora metra. To marszczelce. Żyją w wilgotnej glebie i dlatego niemal zatraciły wzrok. Zamiast tego wykształciły specjalne czułki którymi wywąchują zdobycz: larwy. Żeby je spotkać trzeba jednak wybrać się w tropiki. A teraz zadanie dla Ciebie. Na planszy masz wymienione charakterystyczne cechy płazów. Obecność płuc, nogi kroczne palce spięte błoną pławną cienka, przepuszczalna dla wody i gazów skóra. Podziel je na takie, które są przystosowaniem do życia w wodzie i na takie, które umożliwiają życie na lądzie. Już? To sprawdź, czy masz tak samo, jak ja. Płazy to kręgowce ziemno-wodne do których zaliczamy żaby, ropuchy traszki i salamandry. Mają cienką, wilgotną skórę workowate płuca i palce spięte błoną pławną. Są zmiennocieplne. Do rozmnażania potrzebują wody. Na dzisiaj to już wszystko. Obejrzyj pozostałe filmy z tej playlisty a po więcej materiałów zajrzyj na naszą stronę Pistacja.tv

Lista wszystkich autorów

Scenariusz: Małgorzata Załoga

Lektor: Weronika Brzezińska

Konsultacja: Angelika Apanowicz

Grafika podsumowania: Patrycja Ostrowska

Materiały: Patrycja Ostrowska, Weronika Brzezińska

Kontrola jakości: Małgorzata Załoga

Napisy: Раїса Скорик

Montaż: Weronika Brzezińska, Patrycja Ostrowska

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Katalyst Education

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

Gifing (Licencja Pexels)
qwer6695571 (Licencja Pixabay)
Mauricio Rivera Correa (CC BY-SA 2.5)
Geoff Gallice (CC BY 2.0)
AmphibiaWebEcuador (CC BY 3.0)
Hubert Śmietanka (CC BY-SA 2.5)
Pixabay (CC0)
Visually Us (Licencja Pexels)
Stas Knop (Licencja Pexels)
Pixabay (CC0)
Pixabay (CC0)
Mokele (CC BY 3.0)
David Perez (CC BY 3.0)
Henry Astley (CC BY-SA 3.0)
Ervín Pospíšil (CC BY-SA 3.0)
George A. Boulenger (Domena publiczna)
Jonathan McIntosh (CC BY 2.0)
Kaboompics (CC0)
C Watts (CC BY 2.0)
Street Donkey (Licencja Pexels)
Pixabay (CC0)
anncapictures (Licencja Pixabay)
george_ua (Licencja Pixabay)
Freepik (Licencja Flaticon)
Freepik (Licencja Flaticon)
Freepik (Licencja Flaticon)
Freepik (Licencja Flaticon)
Freepik (Licencja Flaticon)
Solid Icon Co (Licencja Flaticon)
J. Patrick Fischer (CC BY-SA 3.0)
Los Muertos Crew (Licencja Pexels)
Rittmeyer EN, Allison A, Gründler MC, Thompson DK, Austin CC (CC BY 2.5)
Pixabay (Licencja Pexels)
Juelz Gonzalez (Licencja Pexels)
MART PRODUCTION (Licencja Pexels)
Brixiv (Licencja Pexels)
brgfx (Licencja Pexels)
Leo Bogert (CC BY-SA 3.0)
Severus (CC BY-SA 3.0)
Christian Fischer (CC BY-SA 3.0)
Christian Fischer (CC BY-SA 3.0)
André Chatroux (Licencja Wolnej Sztuki 1.3)
Monika Betley (CC BY-SA 3.0)
Robert Arango L (Licencja Pexels)
Christian Fischer (CC BY-SA 3.0)
Maciej Bonk (CC BY 3.0)
Marek Szczepanek (CC BY-SA 3.0)
brgfx (Licencja Freepik)
dabatepatvideos (Licencja Pexels)
Aleksei (Licencja Pexels)
Dave Clarke (Licencja Pexels)
BREAKS OUT (Licencja Pexels)
Aduri Prem Kumar (Licencja Pexels)
Rony P.S. Almeida (CC BY 4.0)
bruno carray (Licencja Pexels)
BeThe Observer (Licencja Pexels)
Pixabay (Licencja Pexels)
Jesús Silvosa (Licencja Pexels)
Iuri Ribeiro Dias (CC BY 4.0)
Andreas Schlüter (CC BY-SA 2.5)
Ravi Kant (Licencja Pexels)
Tom Fisk (Licencja Pexels)
Christian Fischer (CC BY-SA 3.0)
Waugsberg (CC BY-SA 3.0)
Prashant Mishra (Licencja Pexels)
Gabe Hollis (Licencja Pexels)
thepixieish (CC BY 3.0)
Inge Wallumrød (Licencja Pexels)
Kampus Production (Licencja Pexels)

Licencja:

Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej

cc-by-nc-sa.svg