Z lotu ptaka
Playlista:Ptaki
Ten materiał posiada napisy w języku ukraińskim
Z tego filmu dowiesz się:
- jak ptaki przystosowały się do lotu,
- co to znaczy, że ptaki są stałocieplne,
- jak zbudowane jest ciało ptaka,
- na czym polega oddychanie podwójne,
- jakie środowiska opanowały ptaki.
Podstawa programowa
Autorzy i materiały
Wiedza niezbędna do zrozumienia tematu
Aby w pełni zrozumieć materiał zawarty w tej playliście, upewnij się, że masz opanowane poniższe zagadnienia.
Udostępnianie w zewnętrznych narzędziach
Korzystając z poniższych funkcjonalności możesz dodać ten zasób do swoich narzędzi.
Kliknij w ikonkę, aby udostępnić ten zasób
Kliknij w ikonkę, aby skopiować link do tego zasobu
Transkrypcja
Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.
"Młodości ty nad poziomy wylatuj!"
pisał Mickiewicz.
A nad jakie poziomy wylatują ptaki?
Niektóre bardzo, ale to bardzo wysoko.
Zięby na wysokość kilometra
czajki nawet na 4 kilometry nad ziemię.
Bociana białego dostrzeżono na sześciu km
a kaczkę krzyżówkę jeszcze 400 metrów wyżej.
Gęsi tybetańskie corocznie przelatują
nad Everestem na wysokości ponad dziewięciu kilometrów.
Rekord wysokości dzierży jednak afrykański
sęp plamisty, którego zaobserwowano
szybującego na wysokości 11 kilometrów.
Wyżej niż większość chmur.
Co sprawia, że ptaki są zdolne
do takich wyczynów?
O tym, i nie tylko, dowiesz się w tym filmie.
Spójrz w niebo.
Jeśli jest widno, to nawet w mieście
zapewne już po krótkiej chwili dostrzeżesz
nad sobą jakiegoś lecącego ptaka.
Gołębia, gawrona albo mewę.
Ale dlaczego ptak lata?
Bo ma skrzydła - odpowiesz.
Przyjrzyjmy się zatem ptasim skrzydłom.
Ich budowa jest podobna do naszych ramion.
Skrzydła to przecież przednie łapy ptaków. Mają jednak coś, czego nam brak - pióra.
To dzięki nim fruwają.
Najważniejszą rolę w locie odgrywają
tak zwane pióra konturowe
czyli lotki i sterówki.
Lotki znajdują się na tylnej krawędzi skrzydeł i tworzą powierzchnię nośną.
To dzięki nim ptak może oderwać się od ziemi
i godzinami utrzymywać się w powietrzu.
Sterówki to sztywne pióra
znajdujące się na ogonie.
Jak sama nazwa wskazuje, pozwalają ptakom
sterować lotem i zapewniają równowagę.
Pozostałe pióra okrywowe nadają ptakowi
opływowy kształt ciała
pomagając zmniejszyć opory powietrza.
Każde pióro składa się z dudki, stosiny
oraz promieni i promyków, które w piórach
konturowych zwanych inaczej pokrywowymi
są połączone haczykami tworząc sztywną
chorągiewkę, stawiającą duży opór powietrzu.
Pióra pomagają utrzymać stałą temperaturę ciała.
Tak, ptaki to zwierzęta stałocieplne
tak samo jak my i inne ssaki.
Temperatura u skrzydlatych jest przeważnie
o jakieś 2 stopnie wyższa niż u ssaków
o porównywalnej wielkości.
Na ogół mieści się w przedziale
39-44 stopni Celsjusza.
Najskuteczniej izolują puchowe pióra
znajdujące się najbliżej ciała.
O zdolnościach izolacyjnych puchu
wie każdy, kto miał kiedyś puchową kurtkę
lub pierzynę.
Pióra mają jeszcze jedną cechę istotną dla każdego, kto chce unosić się w powietrzu.
Są niezwykle lekkie.
Nie na darmo mówi się "lekki jak piórko". Ptasie kości też są przystosowane do fruwania.
Mają liczne puste przestrzenie
a do niektórych wnikają worki powietrzne.
Taki szkielet nazywamy pneumatycznym.
A po co ptakom coś takiego
jak worki powietrzne?
Tego dowiesz się, gdy schrupiesz orzeszka.
Latanie jest niemałym wysiłkiem
i wymaga dostarczania organizmowi
a szczególnie mięśniom poruszającym skrzydłami, dużych ilości tlenu.
Ptaki wykształciły w tym celu bardzo wydajny sposób, w którym dużą rolę odgrywa system worków powietrznych, połączonych ze stosunkowo niewielkimi płucami.
Dzięki workom, przepływ powietrza przez ptasie płuca jest praktycznie jednokierunkowy.
Gdy ptak robi wdech, powietrze dostaje się
przez drogi oddechowe do płuc
podobnie jak u nas.
Jednocześnie trafia również do połączonych
z płucami worków powietrznych.
Gdy ptak robi wydech, zużyte powietrze
jest wypychane z płuc, ale jednocześnie
na jego miejsce napływa powietrze
zmagazynowane w trakcie wdechu
w workach powietrznych.
Znowu natleniając krew.
Mechanizm ten nazywamy
podwójnym oddychaniem.
Oprócz dostaw tlenu, do latania
potrzeba sporo energii.
Jak ją zdobyć?
Chrupnij orzeszka, zasilając swoje baterie
a ja opowiem Ci, jak ogarniają to ptaki.
Żeby latać, trzeba jeść
wysokokaloryczne pokarmy.
Ale co dokładnie?
Ptaki postawiły na bardzo różnorodne strategie
co najlepiej odzwierciedlają ich dzioby i łapy.
Żaden ptak, nawet najbardziej drapieżny
nie ma zębów.
Ponad 2/3 gatunków ptaków to drapieżniki.
Orły, jastrzębie, myszołowy czy sowy
aktywnie polują na drobne ssaki
rzadziej na ptaki i gady.
Są znakomicie przystosowane do łowów.
Mają duże oczy, dzięki którym mogą dostrzec ofiarę z powietrza, chwytając ją w ostre szpony
i rozrywając zakrzywionym dziobem.
Drapieżniki nocne mają dodatkowo
fantastyczny słuch, dzięki któremu
lokalizują swoje ofiary.
Nury, kormorany czy pingwiny polują
na ryby, ścigając je w toni wodnej.
Pomagają im w tym opływowe kształty nieprzemakalne pióra, płetwiaste łapy zwiększające szybkość poruszania się w wodzie
i mocne, ostre dzioby.
Wiele gatunków ptaków żywi się owadami.
Jaskółki i jerzyki polują na nie w locie.
Dzięcioły szukają ich pod korą
i dlatego wykuwają otwory w drzewach.
Kiwi, bekasy czy słonki, długimi dziobami
przeszukują podłoże
w poszukiwaniu zdobyczy.
Ptaki wszystkożerne jak drozdy, szpaki, wróble
kruki, gawrony czy kury domowe, żywią się
tym, co akurat wpadnie im pod dziób.
Kura na przykład zjada twarde ziarna zbóż
ale i miękkie owoce.
Młode pędy, dżdżownice, owady
ślimaki, a nawet padlinę.
Ptaki blaszkodziobe, jak gęsi, kaczki i łabędzie
posiadają dziób pokryty rogowymi blaszkami
które służą im za sitko, którym wyławiają z wodnej toni zarówno drobne bezkręgowce
jak i rośliny wodne.
Gile, szczygły i czyżyki żywią się głównie twardymi nasionami, stąd ich dzioby są
jak dziadek do orzechów - grube i mocne
zdolne rozłupać twardą skorupę. Ptaki nie gardzą też owocami
na przykład tukany, ale lubią tylko te słodkie
a jeszcze bardziej: tłuste i słodkie. Jest też grupa ptaków, u których głównym składnikiem diety jest nektar kwiatów. To kolibry.
Ponieważ jedzenie ptaków musi być
lekkie i pożywne, czyli wysokokaloryczne
nie spotyka się ptaków żywiących się
trawą czy liśćmi.
Niezależnie od rodzaju pokarmu
ląduje on w ptasim dziobie w całości.
By usprawnić trawienie, posiłek najpierw trafia
do wola - specjalnej kieszeni w przełyku
gdzie to, co ptak łyknie, zostaje nawilżone
i rozmiękczone.
Następny przystanek za wolem to żołądek
gdzie pokarm jest rozdrabniany
a pomagają w tym celowo połykane kamyki.
Zaczyna się trawienie i wchłanianie.
A co zostaje po strawieniu?
Być może już to wiesz, bo kiedyś spotkała
Cię ta przykrość, że ptaszek narobił Ci
na but albo kurtkę.
Trudno określić, czy ta szarawa breja
to bardziej siki czy numer 2
ale bardzo trudno ją usunąć.
Cóż, prawda jest taka, że to dwa w jednym.
Odchody ptaka to tak zwany moczokał.
U ptaków układ pokarmowy, wydalniczy
i rozrodczy mają wspólne ujście.
Nazywamy je kloaką albo stekiem.
To dlatego skorupki jaj, szczególnie takich
ekologicznych, nierzadko bywają zabrudzone
ptasią kupą.
Ale o jajach, skąd się biorą i jak powstają
opowiem Ci w innej lekcji.
A gdzie można spotkać ptaki?
Jeśli uważnie oglądasz nasz film
to pewnie pamiętasz, że są stałocieplne.
Do tego potrafią latać, więc nawet duże
akweny wodne nie są dla nich przeszkodą.
Dlatego właśnie ptaki spotykamy
na wszystkich kontynentach i we wszystkich
strefach klimatycznych.
Czy to lody Antarktydy, czy gorące pustynie
wilgotne lasy równikowe, czy suche stepy.
Jak radzą sobie w tak skrajnych warunkach?
Mają niezwykle sprawny układ oddechowy.
Gromadzą zapasy tłuszczu na ciężkie czasy
a pióra chronią je przed utratą ciepła.
Ptak jaki jest, każdy widzi, można by sparafrazować znane powiedzenie o koniu
ale czy po tej wideolekcji potrafisz wymienić
jakie ptak ma przystosowania do latania?
Jeśli udało Ci się wymienić worki powietrzne
opływowy kształt ciała, skrzydła, pióra
i pneumatyczne kości możesz sobie pogratulować.
Ptaki należą do kręgowców.
Są stałocieplne i zamieszkują
wszystkie kontynenty.
Przystosowania ptaków do lotu to:
opływowy kształt, przednie kończyny
przekształcone w skrzydła, pióra
rurkowate płuca i worki powietrzne
pneumatyczne kości.
Na dzisiaj to już wszystko.
Obejrzyj nasze pozostałe filmy
z tej playlisty, a po więcej materiałów
zajrzyj na naszą stronę pistacja.tv
Ćwiczenia
Interaktywne ćwiczenia związane z tą wideolekcją.
Materiały dodatkowe
Inne zasoby do wykorzystania podczas zajęć z tego tematu.
.jpg){kind=link}
