Próbny egzamin ósmoklasisty 2024: Pobierz nowy arkusz

- Matematyka
- Fizyka
- Chemia
- Biologia
- Technika
- Przyroda
Egzaminy
- Ósmoklasiści
- Maturzyści
Inspiracje
Współpraca
FAQ
Pi-stacja Україна

Fundacja Katalyst Education, twórca Pi-stacji, jest organizacją pożytku publicznego. Możesz wesprzeć nas przekazując swój 1,5% podatku lub darowiznę. WPŁAĆ KRS:0000558853

Z lotu ptaka

Ptaki

Z lotu ptaka 09:59
Rozmnażanie i rozwój ptaków 10:53
Ptasie zwyczaje 10:14
Znaczenie ptaków 08:55

Google Classroom Microsoft Teams

Newsletter

Z tego filmu dowiesz się:

jak ptaki przystosowały się do lotu,
co to znaczy, że ptaki są stałocieplne,
jak zbudowane jest ciało ptaka,
na czym polega oddychanie podwójne,
jakie środowiska opanowały ptaki.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

wideo ekran podsumowujący napisy

Licencja:

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

"Młodości ty nad poziomy wylatuj!" pisał Mickiewicz. A nad jakie poziomy wylatują ptaki? Niektóre bardzo, ale to bardzo wysoko. Zięby na wysokość kilometra czajki nawet na 4 kilometry nad ziemię. Bociana białego dostrzeżono na sześciu km a kaczkę krzyżówkę jeszcze 400 metrów wyżej. Gęsi tybetańskie corocznie przelatują nad Everestem na wysokości ponad dziewięciu kilometrów. Rekord wysokości dzierży jednak afrykański sęp plamisty, którego zaobserwowano szybującego na wysokości 11 kilometrów. Wyżej niż większość chmur. Co sprawia, że ptaki są zdolne do takich wyczynów? O tym, i nie tylko, dowiesz się w tym filmie. Spójrz w niebo. Jeśli jest widno, to nawet w mieście zapewne już po krótkiej chwili dostrzeżesz nad sobą jakiegoś lecącego ptaka. Gołębia, gawrona albo mewę. Ale dlaczego ptak lata? Bo ma skrzydła - odpowiesz. Przyjrzyjmy się zatem ptasim skrzydłom. Ich budowa jest podobna do naszych ramion. Skrzydła to przecież przednie łapy ptaków. Mają jednak coś, czego nam brak - pióra. To dzięki nim fruwają. Najważniejszą rolę w locie odgrywają tak zwane pióra konturowe czyli lotki i sterówki. Lotki znajdują się na tylnej krawędzi skrzydeł i tworzą powierzchnię nośną. To dzięki nim ptak może oderwać się od ziemi i godzinami utrzymywać się w powietrzu. Sterówki to sztywne pióra znajdujące się na ogonie. Jak sama nazwa wskazuje, pozwalają ptakom sterować lotem i zapewniają równowagę. Pozostałe pióra okrywowe nadają ptakowi opływowy kształt ciała pomagając zmniejszyć opory powietrza. Każde pióro składa się z dudki, stosiny oraz promieni i promyków, które w piórach konturowych zwanych inaczej pokrywowymi są połączone haczykami tworząc sztywną chorągiewkę, stawiającą duży opór powietrzu. Pióra pomagają utrzymać stałą temperaturę ciała. Tak, ptaki to zwierzęta stałocieplne tak samo jak my i inne ssaki. Temperatura u skrzydlatych jest przeważnie o jakieś 2 stopnie wyższa niż u ssaków o porównywalnej wielkości. Na ogół mieści się w przedziale 39-44 stopni Celsjusza. Najskuteczniej izolują puchowe pióra znajdujące się najbliżej ciała. O zdolnościach izolacyjnych puchu wie każdy, kto miał kiedyś puchową kurtkę lub pierzynę. Pióra mają jeszcze jedną cechę istotną dla każdego, kto chce unosić się w powietrzu. Są niezwykle lekkie. Nie na darmo mówi się "lekki jak piórko". Ptasie kości też są przystosowane do fruwania. Mają liczne puste przestrzenie a do niektórych wnikają worki powietrzne. Taki szkielet nazywamy pneumatycznym. A po co ptakom coś takiego jak worki powietrzne? Tego dowiesz się, gdy schrupiesz orzeszka. Latanie jest niemałym wysiłkiem i wymaga dostarczania organizmowi a szczególnie mięśniom poruszającym skrzydłami, dużych ilości tlenu. Ptaki wykształciły w tym celu bardzo wydajny sposób, w którym dużą rolę odgrywa system worków powietrznych, połączonych ze stosunkowo niewielkimi płucami. Dzięki workom, przepływ powietrza przez ptasie płuca jest praktycznie jednokierunkowy. Gdy ptak robi wdech, powietrze dostaje się przez drogi oddechowe do płuc podobnie jak u nas. Jednocześnie trafia również do połączonych z płucami worków powietrznych. Gdy ptak robi wydech, zużyte powietrze jest wypychane z płuc, ale jednocześnie na jego miejsce napływa powietrze zmagazynowane w trakcie wdechu w workach powietrznych. Znowu natleniając krew. Mechanizm ten nazywamy podwójnym oddychaniem. Oprócz dostaw tlenu, do latania potrzeba sporo energii. Jak ją zdobyć? Chrupnij orzeszka, zasilając swoje baterie a ja opowiem Ci, jak ogarniają to ptaki. Żeby latać, trzeba jeść wysokokaloryczne pokarmy. Ale co dokładnie? Ptaki postawiły na bardzo różnorodne strategie co najlepiej odzwierciedlają ich dzioby i łapy. Żaden ptak, nawet najbardziej drapieżny nie ma zębów. Ponad 2/3 gatunków ptaków to drapieżniki. Orły, jastrzębie, myszołowy czy sowy aktywnie polują na drobne ssaki rzadziej na ptaki i gady. Są znakomicie przystosowane do łowów. Mają duże oczy, dzięki którym mogą dostrzec ofiarę z powietrza, chwytając ją w ostre szpony i rozrywając zakrzywionym dziobem. Drapieżniki nocne mają dodatkowo fantastyczny słuch, dzięki któremu lokalizują swoje ofiary. Nury, kormorany czy pingwiny polują na ryby, ścigając je w toni wodnej. Pomagają im w tym opływowe kształty nieprzemakalne pióra, płetwiaste łapy zwiększające szybkość poruszania się w wodzie i mocne, ostre dzioby. Wiele gatunków ptaków żywi się owadami. Jaskółki i jerzyki polują na nie w locie. Dzięcioły szukają ich pod korą i dlatego wykuwają otwory w drzewach. Kiwi, bekasy czy słonki, długimi dziobami przeszukują podłoże w poszukiwaniu zdobyczy. Ptaki wszystkożerne jak drozdy, szpaki, wróble kruki, gawrony czy kury domowe, żywią się tym, co akurat wpadnie im pod dziób. Kura na przykład zjada twarde ziarna zbóż ale i miękkie owoce. Młode pędy, dżdżownice, owady ślimaki, a nawet padlinę. Ptaki blaszkodziobe, jak gęsi, kaczki i łabędzie posiadają dziób pokryty rogowymi blaszkami które służą im za sitko, którym wyławiają z wodnej toni zarówno drobne bezkręgowce jak i rośliny wodne. Gile, szczygły i czyżyki żywią się głównie twardymi nasionami, stąd ich dzioby są jak dziadek do orzechów - grube i mocne zdolne rozłupać twardą skorupę. Ptaki nie gardzą też owocami na przykład tukany, ale lubią tylko te słodkie a jeszcze bardziej: tłuste i słodkie. Jest też grupa ptaków, u których głównym składnikiem diety jest nektar kwiatów. To kolibry. Ponieważ jedzenie ptaków musi być lekkie i pożywne, czyli wysokokaloryczne nie spotyka się ptaków żywiących się trawą czy liśćmi. Niezależnie od rodzaju pokarmu ląduje on w ptasim dziobie w całości. By usprawnić trawienie, posiłek najpierw trafia do wola - specjalnej kieszeni w przełyku gdzie to, co ptak łyknie, zostaje nawilżone i rozmiękczone. Następny przystanek za wolem to żołądek gdzie pokarm jest rozdrabniany a pomagają w tym celowo połykane kamyki. Zaczyna się trawienie i wchłanianie. A co zostaje po strawieniu? Być może już to wiesz, bo kiedyś spotkała Cię ta przykrość, że ptaszek narobił Ci na but albo kurtkę. Trudno określić, czy ta szarawa breja to bardziej siki czy numer 2 ale bardzo trudno ją usunąć. Cóż, prawda jest taka, że to dwa w jednym. Odchody ptaka to tak zwany moczokał. U ptaków układ pokarmowy, wydalniczy i rozrodczy mają wspólne ujście. Nazywamy je kloaką albo stekiem. To dlatego skorupki jaj, szczególnie takich ekologicznych, nierzadko bywają zabrudzone ptasią kupą. Ale o jajach, skąd się biorą i jak powstają opowiem Ci w innej lekcji. A gdzie można spotkać ptaki? Jeśli uważnie oglądasz nasz film to pewnie pamiętasz, że są stałocieplne. Do tego potrafią latać, więc nawet duże akweny wodne nie są dla nich przeszkodą. Dlatego właśnie ptaki spotykamy na wszystkich kontynentach i we wszystkich strefach klimatycznych. Czy to lody Antarktydy, czy gorące pustynie wilgotne lasy równikowe, czy suche stepy. Jak radzą sobie w tak skrajnych warunkach? Mają niezwykle sprawny układ oddechowy. Gromadzą zapasy tłuszczu na ciężkie czasy a pióra chronią je przed utratą ciepła. Ptak jaki jest, każdy widzi, można by sparafrazować znane powiedzenie o koniu ale czy po tej wideolekcji potrafisz wymienić jakie ptak ma przystosowania do latania? Jeśli udało Ci się wymienić worki powietrzne opływowy kształt ciała, skrzydła, pióra i pneumatyczne kości możesz sobie pogratulować. Ptaki należą do kręgowców. Są stałocieplne i zamieszkują wszystkie kontynenty. Przystosowania ptaków do lotu to: opływowy kształt, przednie kończyny przekształcone w skrzydła, pióra rurkowate płuca i worki powietrzne pneumatyczne kości. Na dzisiaj to już wszystko. Obejrzyj nasze pozostałe filmy z tej playlisty, a po więcej materiałów zajrzyj na naszą stronę pistacja.tv

Lista wszystkich autorów

Scenariusz: Angelika Apanowicz

Lektor: Weronika Brzezińska

Konsultacja: Małgorzata Załoga, Anna Suska

Grafika podsumowania: Magdalena Adamska

Materiały: Weronika Brzezińska, Magdalena Adamska

Kontrola jakości: Małgorzata Załoga

Napisy: Раїса Скорик

Montaż: Weronika Brzezińska, Magdalena Adamska

Animacja: Magdalena Adamska

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

Licencja:

Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej

Pi-stacja jest otwartym zasobem edukacyjnym stworzonym przez fundację Katalyst Education, który realizuje Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ: 4. Dobra Jakość Edukacji oraz 10. Mniej Nierówności.

O projekcie
Ile kosztuje Pi-stacja?
Często zadawane pytania

Kontakt
Zapisz się na newsletter
Współpracuj z nami
Zobacz, jak możesz nam pomóc

Fundacja Katalyst Education
Polityka prywatności