Środowiska życia ssaków

Wiele zwierząt potrafi wspinać się na drzewa ale mistrzami tej sztuki są wiewiórki. Potrafią one dosłownie galopować po korze i to nie tylko w górę, ale i w dół. Zawdzięczają to specjalnej budowie tylnych łap, w których stawy łączące kostkę z piętą są tak elastyczne że pozwalają na skręt o 180 stopni. To znaczy, że zbiegając po drzewie głową w dół, wiewiórka ma stopy skierowane w górę. Dzięki temu mogą one cały czas płasko przylegać do drzewa zapewniając odpowiednią przyczepność także dzięki specjalnym pazurom które zwierzątko wbija głęboko w korę. Wiewiórki umieją też skakać na odległość sięgającą 10 długości ich ciała. To tak, jakby człowiek skakał w dal jakieś 17 metrów. I świetni z nich szybownicy. Pokonują w powietrzu między drzewami odległości kilkunastu metrów. W tej lekcji opowiem Ci o innych niewiarygodnych przystosowaniach ssaków do środowiska. W innym filmie tej playlisty opowiedziałam Ci o tym, co ssaki łączy. Tu powiem o tym, co je różni. Popatrz na nietoperza i delfina. Aż trudno uwierzyć że należą do jednej gromady. To kwestia przystosowania do określonego środowiska i trybu życia. Niektóre ssaki potrafią pływać inne kopać w ziemi, a niektóre nawet latać lotem szybowcowym. Morskie ssaki jak delfiny wieloryby czy manaty mają opływowy kształt ciała ułatwiający pływanie. Ich kończyny przekształciły się w płetwy, a pod skórą gromadzą grubą warstwę tłuszczu by chronić się przed wychładzającym wpływem wody. Sierść w wodzie jest mało przydatna więc wieloryby czy delfiny w zasadzie jej nie mają. Inaczej uchatki, wydry czy bobry. Te zwierzęta żyją na pograniczu dwóch środowisk. I sierść chroni je na lądzie. Podobny opływowy kształt mają stworzenia spędzające większość życia pod ziemią jak krety czy golce. Dla nich to przystosowanie do drążenia tuneli. Wszelkie wystające części ciała tylko by w takim środowisku zawadzały. Podziemne ssaki nie muszą aż tak bardzo dbać o regulację temperatury bo ziemia to w przeciwieństwie do wody świetny izolator. Dlatego choć sierść jest jedną z typowo ssaczych cech to na przykład golce są praktycznie nagie. A do tego ślepe. Typowo podziemne zwierzęta mają zwykle słaby wzrok bo go w ciemności nie potrzebują. Odzwierciedla to powiedzenie ślepy jak kret. Mamy wśród ssaków także lotników. To nietoperze stanowiące ponad 20% ssaczych gatunków. Łatwo je rozpoznać po skrzydłach a w zasadzie błonach lotnych rozpiętych między palcami przednich łap. Dzięki nim, aktywnie przemierzają przestworza i potrafią wyczyniać w powietrzu karkołomne akrobacje. Najwięcej gatunków jednak biega, chodzi skacze albo hyca po ziemi. Są wśród nich stopochodne niedźwiedzie mknące na palcach wilki i pumy czy umykające przed nimi dosłownie na czubkach przekształconych w kopyta palców ssaki kopytne jak konie, jelenie czy antylopy. Największą szybkość daje wykorzystanie palców jak u wilków czy gepardów ale zwierzęta kopytne dzięki temu że ich nogi są najdłuższe mogą dłużej uciekać z dużą prędkością. Większość ssaków wykorzystuje do ruchu wszystkie 4 kończyny. Ale popatrz na kangura albo skoczka. Ich tylne łapy są nieproporcjonalnie duże i muskularne w porównaniu z przednimi. Umożliwia im to wykonywanie długich susów i natychmiastową zmianę kierunku ruchu. Poza nami, ludźmi są też ssaki które na dwóch nogach nie skaczą lecz chodzą i to przez dłuższy czas. To na przykład łuskowce, czyli pangoliny. Gdy schrupiesz orzeszka opowiem Ci o innych ssaczych przystosowaniach. Wspominaliśmy już o tym że zmysł nieużywany zanika. Podobnie jak wzrok u zwierząt podziemnych kiepski staje się słuch bo ziemia efektywnie tłumi dźwięki. Przydaje się za to węch i zmysł odbierania wibracji bo grunt całkiem dobrze przenosi wszelkie drgania. Zaś nade wszystko, dotyk. Krety gwiazdonose po mistrzowsku lokalizują swoją zdobycz nosem na którym znajdują się specjalne wypustki wyczuwające najbliższe otoczenie zarówno węchem, jak i dotykiem. Pod ziemią przydaje się nos. Za to ciemną nocą w powietrzu, słuch. Dlatego nietoperze mają wielkie uszy niczym anteny radarów. Do orientacji w locie wykorzystują zresztą tak, jak radary zmysł echolokacji. To znaczy, że wydają niesłyszalne dla naszych uszu dźwięki wysokiej częstotliwości a ich uszy wyłapują odbicia tych dźwięków od przedmiotów. W ten sposób lokalizują nie tylko przeszkody jak drzewa czy domy ale i ruchomą zdobycz głównie owady. Echolokację wykorzystują także wodne ssaki, wieloryby i delfiny. W końcu woda o wiele lepiej przenosi dźwięk niż światło. Wzrok jest więc u waleni dość słaby. Dla wielu zwierząt wzrok jest jednak istotnym zmysłem pozwalającym zdobyć pożywienie albo uniknąć niebezpieczeństwa. Najszybsze ssaki lądowe, gepardy mają tak dobry wzrok, że potrafią dostrzec potencjalną ofiarę z odległości pięciu kilometrów. Do tego precyzyjnie oceniają odległość jaka dzieli ich od obiadu. Największe w stosunku do wielkości ciała oczy wśród ssaków należą do maleńkiego wyraka sundajskiego. Gdyby u człowieka oczy zajmowały taką samą część czaszki byłyby wielkości dużych grejpfrutów. Tak ogromne oczyska pozwalają wyrakom nawet w słabym świetle księżyca dostrzec potencjalne ofiary owady i małe gady. Oczy reniferów dostrzegają ultrafiolet co przydaje się do wykrywania zimą drapieżników posiadających sierść w maskującym białym kolorze. Schrup orzeszka, po nim kolejna porcja ssaczych przystosowań. Bywają osobliwości które choć z pozoru dziwaczne pomagają zwierzętom przetrwać w takich a nie innych warunkach. Weźmy żyrafę. Jej długa, często ponad dwumetrowa szyja to problem, bo krew z trudem dopływa do głowy. Trudno się też piję, gdy trzeba przepchnąć wodę ze strumyka ponad 2 metry w górę. Jednak, gdy chodzi o dostęp do pożywienia żyrafa czuję się jak koszykarz w krainie Liliputów. Tam, gdzie inni nawet nie doskoczą ona sięga bez problemu. Innym osobliwym przystosowaniem jest słoniowa trąba. To przekształcony nos który może mieć ponad 2 metry długości. Jest też bardzo czuły na zapachy. 4 razy bardziej, niż nos myśliwskiego psa. Tym nosem słoń zrywa jedzenie z miejsc niedostępnych dla innych zwierząt poza żyrafami, a także wyczuwa wodę nawet z kilku kilometrów. A gdy dotrze do wodopoju nabiera ją niczym wężem strażackim by wlać sobie solidną porcję do pyska. Podobne, choć nie tak widowiskowe nochale przydatne w wyszukiwaniu pożywienie mają też mrówkojady czy tapiry. A garby wielbłąda są jak plecak z zapasami na czarną godzinę. Zgromadzony tam tłuszcz zwierzę może zużyć gdy wokół nie ma co jeść a nawet zamienić w wodę. Wcześniej mówiliśmy już o kształtach nogach i zmysłach przystosowujących ssaki do rozmaitych środowisk. Jednym z elementów niezbędnych w takim przystosowaniu jest też sierść. Spełnia ona dwie główne funkcje: chroni przed chłodem i zmienia wygląd właściciela. Widzieliście kiedyś wściekłego kota? Z nastroszoną sierścią i ogonem wygląda na 2 razy większego niż w rzeczywistości. I czasem już ten wygląd potrafi odstraszyć potencjalnego napastnika. Skunksy, jaskrawymi pasami na futrze obwieszczają wszem i wobec: "Nie rusz mnie, bo pożałujesz!" Kto nie zastosuje się do ostrzeżenia zostanie potraktowany cuchnącą przez wiele tygodni wydzieliną. W przypadku jeży i jeżozwierzy sierść przekształcona w kolce odstrasza drapieżniki o wiele bardziej dosłownie raniąc im pyski. Dla wielu zwierząt sierść to kamuflaż dzięki któremu wtapiają się w otoczenie zarówno drapieżniki, jak i ich ofiary. Tygrysie pasy czy lamparcie cętki pozwalają przemykać w dżungli niezauważonym zwłaszcza, gdy potencjalne ofiary kiepsko widzą barwę czerwoną i pomarańczową co nie należy do rzadkości. Z kolei wydawałoby się jaskrawe pasy zebr przydają się do chowania w suchych zaroślach zaś na otwartym terenie sprawiają, że w stadzie ciężko jest rozróżnić pojedyncze zwierzęta co może utrudniać drapieżnikom atak. Dodatkowo okazuje się że paski dezorientują krwiożercze muchy i gzy które dają się zwierzętom mocno we znaki. Niektóre gatunki zmieniają sierść zależnie od sezonu i to włącznie z barwą. Zające bielaki, gronostaje czy pieśce zimą stają się śnieżnobiałe. Być może w celach kamuflażu a być może po to, by mniej marznąć bo w przezroczystych włosach mieści się więcej izolującego powietrza. Wymień 3 cechy przystosowawcze do nocnego trybu życia. To wielkie oczy z dużymi źrenicami wpuszczającymi najmniejszy promień światła wyczulony słuch i świetny węch. Ssaki, dzięki stałocieplności opanowały wszystkie kontynenty i środowiska. Są wśród nich gatunki wodne jak walenie latające—nietoperze i lądowe jak krety, renifery czy wyraki. Wśród lądowych są gatunki prowadzące podziemny tryb życia jak krety czy golce oraz naziemne—leśne, łąkowe pustynne, polarne. Wszystkie mają różnorodne przystosowania pozwalające im przeżyć w danym otoczeniu. Może to być: kształt i pokrycie ciała budowa kończyn czy zestaw przydatnych zmysłów. Na dzisiaj to już wszystko. Obejrzyj pozostałe filmy z tej playlisty a po więcej materiałów zajrzyj na naszą stronę pi-stacja.tv