Z tego filmu dowiesz się:

  • jakie są kształty kości,
  • jak zbudowana jest kość długa,
  • jaka jest budowa chemiczna kości,
  • jakie funkcje pełnią składniki kości,
  • jak zbadać rolę składników tworzących kość.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

wideo ekran podsumowujący napisy

Licencja: cc-by-nc-sa.svg

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Od niepamiętnych czasów ludzie chcieli znać swoją przyszłość. Wykorzystywali w tym celu między innymi wróżenie z kości. Astragale, bo tak nazywały się owe kości wycinano z tylnych nóg kóz, owiec albo świń. Były czworościenne a każdy z boków miał przypisaną sobie cyfrę 1, 3, 4 lub 6. Aby otrzymać wróżbę należało rzucić 5 kości i dodać do siebie odczytane z nich cyfry. Wynik odczytywało się ze specjalnej tablicy zawierającej wszystkie możliwe kombinacje wyników. Możesz powątpiewać we wróżebną moc kości ale naprawdę wiele z nich można wyczytać. Co dokładnie? Tego dowiesz się z filmu. Na szczęście ludzkie kości nie służą do przepowiadania przyszłości. Dużo lepiej radzą sobie z przeszłością. Antropolodzy na podstawie analiz kostnych szczątków naszych przodków potrafią wiele powiedzieć o przeszłości naszego gatunku. Kości mogą wiele powiedzieć a jeszcze więcej potrafią zrobić. Zaraz się o tym przekonasz. Gdy patrzysz na kości szkieletu od razu rzuca się w oczy że mają bardzo różne kształty. W myśl tej filozofii kości dzielimy na długie i ich przeciwieństwo — krótkie. Oprócz tego mamy płaskie i różnokształtne. Pamiętaj! Długa określa tylko kształt, nie wielkość. Kością długą jest więc według tego podziału zarówno metrowa kość udowa jak i centymetrowy paliczek. Chodzi o proporcje. W takich kościach długość ma o wiele większy wymiar niż szerokość czy grubość. Wydłużoną część nazywamy trzonem a górę i dół takiej kości nasadami. Odpowiednio górną i dolną. Trzon jest najtwardszą częścią kości długiej. Budująca go tkanka tworzy bardzo zbitą strukturę. Tymczasem nasady są zbudowane z bardziej porowatej istoty gąbczastej. Te dwa rodzaje tkanki znajdziemy też w innych typach kości. Inaczej wyglądają jednak zewnętrzne proporcje. W kościach krótkich jak kości śródstopia czy nadgarstka wszystkie wymiary są podobne a kość mniej lub bardziej przypomina sześcian. Kości płaskie są płaskie. Przykładem takiej kości jest mostek. Do tej grupy należą też kości mózgoczaszki, łopatki i żebra. Różnokształtne są na tyle fikuśne że nie mieszczą się we wcześniejszych kategoriach. Spójrz na dowolny kręg albo którąś z kości tworzących twarzoczaszkę a zrozumiesz dlaczego. Schrup orzeszka a za chwilę opowiem Ci po co nam tak różne kości. Na pewno nadają nam określony kształt. Głowa na górze, nogi na dole. Stanowią też miejsce przyczepu poruszających nas mięśni. Do tego czaszka chroni mózg, żebra, płuca serce wątrobę, żołądek trzustkę a częściowo i nerki. W miednicy niczym w gnieździe leży pęcherz a u kobiet także macica i jajniki. O tym, co mamy w środku dokładniej opowiemy w innych filmach. Kości mają w swoim wnętrzu szpik czyli tkankę, z której powstają wszystkie komórki krwi. Są też źródłem hormonów. Mają jednak także inne mniej oczywiste zadania. Przede wszystkim stanowią magazyn ważnych dla naszego funkcjonowania pierwiastków. Głównie wapnia i fosforu. Ba, nie tylko je gromadzą ale to dzięki nim mają niezwykłą twardość i wytrzymałość. Najlepiej to sprawdzić wykonując doświadczenie. Potrzebujemy kości kurczaka octu, słoika i... czasu. Jakieś dwa tygodnie. Raczej nie spauzujesz filmu na 14 dni więc pokażę Ci co się dzieje z zamoczoną w occie kością po tym czasie. Czy zmieniła ona stan skupienia? Nie. Wciąż jest ciałem stałym. Niewątpliwie jednak coś się zmieniło. Stała się giętka i elastyczna. Najwyraźniej zniknęło coś co nadawało jej twardość. Ocet jak zapewne wiesz, zawiera kwas. Octowy zresztą. Kwas wypłukuje substancje które nadają kości twardość czyli głównie związki wapnia i fosforu. Taka kość raczej nie utrzymałaby naszego ciężaru. Wygięłaby się co możemy obserwować na przykład w krzywicy. Ale nie tylko twardość świadczy o mocy szkieletu. Kości są też elastyczne nawet te zdrowe i do pewnego, choć niewielkiego stopnia mogą się odkształcać pod naciskiem. Tę sprężystość i odporność na urazy zapewnia nam inny ważny składnik tym razem organiczny osseina. To teraz zadanie dla Ciebie. Wymień trzy przykłady kości długich i tyle samo płaskich. Moje typy to: w długich — kość śródręcza kość strzałkowa i paliczek stopy. W płaskich — kość potyliczna żebro i łopatka. Masz inne przykłady? Podaj je w komentarzu pod filmem. Kości stanowią rusztowanie organizmu chronią narządy wewnętrzne oraz są miejscem przyczepu dla mięśni. Ze względu na kształt kości dzielimy na długie, krótkie płaskie i różnokształtne. Kości magazynują związki wapnia i fosforu oraz wytwarzają niektóre hormony. Sole wapnia i fosforu nadają kości twardość a osseina sprężystość. Znajdujący się we wnętrzu kości szpik wytwarza składniki krwi. Kości zostały rzucone a ja widzę w nich Twoją przyszłość z Pistacją. Tylko nie zapomnij zasubskrybować naszego kanału.

Lista wszystkich autorów

Lektor: Dobrawa Szlachcikowska

Konsultacja: Angelika Apanowicz, Anna Suska

Grafika podsumowania: Patrycja Ostrowska

Materiały: Dobrawa Szlachcikowska

Kontrola jakości: Małgorzata Załoga

Napisy: Ewelina Łasa, Анна Альохіна

Doświadczenia: Angelika Apanowicz

Animacja: Patrycja Ostrowska

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Katalyst Education

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

Freepik (Licencja Flaticon)
Ron Lach (Licencja Pexels)
Roland zh (CC BY-SA 3.0)
Sarah Joy (CC BY-SA 2.0)
WolfgangRieger (Domena publiczna)
Pieter Bruegel the Elder (CC BY-SA 4.0)
Jean-Baptiste-Siméon Chardin (Domena publiczna)
Ron Lach (Licencja Pexels)
cottonbro (Licencja Pexels)
cottonbro (Licencja Pexels)
Deann DaSilva (Licencja Pexels)
Tima Miroshnichenko (Licencja Pexels)
Tima Miroshnichenko (Licencja Pexels)
Oregon State University (CC BY)
Oregon State University (CC BY)
Oregon State University (CC BY)
Oregon State University (CC BY)
OpenClipart-Vectors (Licencja Pixabay)
MAKY.OREL (CC0)
MAKY.OREL (CC0)
Oregon State University (CC BY)
Doctor Jana (CC BY-SA 4.0)
Erkut2 (Licencja Pixabay)
Clker-Free-Vector-Images (Licencja Pixabay)
Zen Chung (Licencja Pexels)
Beatriz Gomez Santamaria (CC BY)
geralt (Licencja Pixabay)
Laboratoires Servier (CC BY-SA 3.0)
Yikrazuul (CC BY-SA 3.0)
JCamargo (Licencja Pixabay)
Mrich (CC BY-SA 1.0)

Licencja:

Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej

cc-by-nc-sa.svg