Z tego filmu dowiesz się:

  • w jaki sposób kości łączą się sobą w układzie ruchu,
  • jakie są typy połączeń kości w naszym układzie ruchu,
  • jaką rolę w układzie ruchu pełnią mięśnie, ścięgna, kości i stawy.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

wideo ekran podsumowujący napisy

Licencja: cc-by-nc-sa.svg

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Czy wiesz, że w naszym szkielecie są kości a w zasadzie kostki które wywodzą się ze ścięgien? To tak zwane trzeszczki, umiejscowione na ogół w okolicach stawów dłoni i stóp. Mamy ich od ośmiu do osiemnastu. A czy wiesz, jaka jest największa trzeszczka? Ma ją każdy. To rzepka. Umiejscowiona z przodu kolana na przebiegu ścięgna łączącego największy mięsień uda z kością piszczelową. Rzepka wspomaga pracę mięśnia czworogłowego, dodając mu siły a jednocześnie chroni kostne elementy stawu kolanowego przed wytarciem przez pracujące ścięgno. Bez niej prostowanie kolan wymagałoby większego wysiłku a klęczenie byłoby bolesnym doświadczeniem. Z innej lekcji tej playlisty możesz się dowiedzieć jak zbudowany jest ludzki szkielet. Bez niego nie moglibyśmy stać siedzieć ani się poruszać ale same kości do ruchu nie wystarczą. Poglądowy szkielet jaki znasz z pracowni biologicznej dobitnie to uświadamia. Poczciwy kostek jest ruchomy tylko w określonych miejscach. Te miejsca to stawy. W tych miejscach stykają się ze sobą co najmniej dwie kości. Podobnie jak kości, tak i stawów mamy kilka rodzajów. Opowiem Ci o nich gdy schrupiesz orzeszka. Na początek weźmy może coś co naprawdę się rusza. Biodra i barki. Wzrusz ramionami. Zakręć młynka rękoma złącz je za plecami. Staw ramienny pozwala wywijać ramionami praktycznie w dowolnej płaszczyźnie. Taki staw nazywamy kulistym od kształtu powierzchni stawowych tworzących je kości. W skład stawu kulistego wchodzi jak widzisz na schemacie tworząca jakby wewnętrzną powierzchnię sfery panewka i ułożona w niej główka. Do tej samej grupy należą stawy biodrowe. Ale jak świetnie wiesz, nie są one aż tak ruchome. Mało kto potrafi założyć sobie nogi za głowę albo zrobić więcej niż szpagat. To między innymi kwestia głębokości panewki, czyli tej części, w której obraca się główka kości. W stawie ramiennym panewka jest płytka by zapewnić szerszy zakres ruchów w biodrowym głęboka by dawać większą stabilność. Klasą samą w sobie są stawy łączące kciuk z kością śródręcza. Noszą nazwę siodełkowatych. Nie bez przyczyny. Ich powierzchnie są w jednej płaszczyźnie wklęsłe a w prostopadłej wypukłe przez co kształtem przypominają siodło. Złożone razem pozwalają na ruchy w dwóch jakżeby prostopadłych płaszczyznach. Sprawdź albo popatrz na planszę. Kolejny typ stawu świetnie reprezentują łokieć i kolano. Te stawy też możesz przetestować samodzielnie. Wystarczy zgiąć, a potem wyprostować rękę w łokciu a nogę w kolanie. Ruch zgięcia i prostowania przypomina trochę otwieranie i zamykanie drzwi. Co sprawia, że drzwi mogą się otwierać i zamykać? Zawiasy. Trochę przez analogię takie stawy jak łokciowy czy kolanowy nazywamy zawiasowymi. Mamy w sobie też stawy nazywane obrotowymi. Ich kluczowy przedstawiciel pozwala Ci w tym momencie być może pokręcić wątpiąco głową. To staw łączący 2 najwyżej położone kręgi. Dźwigacz, czyli atlas i znajdujący się tuż pod nim a w zasadzie wsuwający się swoim zębem w otwór dźwigacza, obrotnik. Popatrz jak ze sobą współpracują. Co prawda nie jesteśmy sową która potrafi obracać głowę o 270 stopni ale i tak zakres ruchów jest u człowieka całkiem pokaźny nawet do osiemdziesięciu stopni. W połączeniu z niewielką ruchomością kręgów szyjnych, każde z nas powinno móc się podrapać podbródkiem w bark. Stawem, który abdykował ze swojej podstawowej funkcji czyli umożliwienia ruchu, jest szew. To sztywne połączenie dwóch lub więcej kości, praktycznie uniemożliwiające jakiekolwiek ich wzajemne przemieszczanie się. Szwami połączone są na przykład kości czaszki. No poza żuchwą, która ma parę całkiem zgrabnych i ruchomych stawów skroniowo–żuchwowych łączących ją z resztą czaszki. Patrząc na szkielet, możesz zauważyć że część kości jest ze sobą połączona jeszcze inaczej. Bardziej sztywno niż w barku czy łokciu ale bardziej elastycznie niż w kościach czaszki. Te połączenia to chrząstkozrosty czyli miejsca w których kości łączy tkanka chrzęstna. Co nam daje obecność elastycznej chrząstki? Umożliwia ona pewien choć niewielki ruch w miejscu połączenia. Na przykład w klatce piersiowej dzięki chrząstkom łączącym żebra z mostkiem, zwiększa się głębokość wdechów. No dobrze, znasz podstawowe typy stawów i wiesz, jaki ruch można nimi wykonać. Ale spójrz jeszcze raz na kostka. Gdy weźmiesz jego rękę czy nogę możesz bez trudu zmieniać położenie tworzących ją kości. Nawet zagrzechotać! Ale sam nie kiwnie nawet jednym paliczkiem. Żeby wykonać ruch, potrzebne są mięśnie i łączące je z kośćmi ścięgna. Tworzą one tak zwany czynny aparat ruchu podczas gdy kości są aparatem biernym bo tylko pozwalają mięśniom zmieniać swoje położenie. Zegnij rękę w łokciu, dotykając drugą dłonią przedniej części ramienia. Co czujesz? Mięsień pod Twoją dłonią zmienia swój kształt. Kurczy się i napina. To biceps — zginacz przedramienia. Jeden jego koniec przyczepia się w okolicy barku, a drugi po drugiej stronie stawu łokciowego na kości promieniowej. Dlatego, gdy się kurczy, zmienia położenie stawu, a ręka się zgina. Biceps ma po drugiej stronie ramienia swojego oponenta — triceps będący prostownikiem. Ten mięsień, kurcząc się, prostuje łokieć. Większość stawów zawiasowych jest poruszana właśnie przez takie pary mięśni. Jeden z nich zgina staw, a drugi prostuje. Warunkiem ich działania jest to że ich końce znajdują się po dwóch stronach poruszanego stawu. Tak działa też para największych mięśni uda: czworogłowy i dwugłowy. Pierwszy prostuje kolano, drugi je zgina. Ale uwaga! Te mięśnie poruszają też stawem biodrowym i tu pełnią odwrotne funkcje! Czworogłowy to zginacz stawu biodrowego a dwugłowy jest jego prostownikiem. Czy potrafisz znaleźć jeszcze inne pary takich przeciwstawnych mięśni? Podpowiem Ci, że warto ich szukać w kończynach. Moje przykłady to zginacz i prostownik palców. Ich funkcje doskonale określają nazwy. Mięśnie odwodzące i zbliżające palce do siebie. Takie pary mięśni mają nawet swoje nazwy: odwodziciele i przywodziciele. Mięsień brzuchaty łydki i mięsień piszczelowy przedni. Pierwszy pozwala stanąć na palcach drugi na pięcie. Twoje typy były inne? Koniecznie napisz nam w komentarzu pod filmem! Każdy z nas ma ten sam zestaw mięśni i stawów, ale na lekcji WF-u widać że u każdego trochę inaczej taki zestaw działa. Jeden potrafi w skłonie pocałować się w wyprostowane kolana a drugiemu ledwo udaje się dotknąć podłogi czubkami palców. Jednemu mięśnie aż wypychają koszulkę a drugi wygląda jakby ich prawie nie miał. Takie różnice częściowo wynikają z genetycznych predyspozycji ale w dużej części są efektem tego jak obchodzimy się z naszym układem ruchu. Czy go ćwiczymy, nie przeciążamy i odpowiednio żywimy. Ale o tym wszystkim dowiesz się z innego filmu tej playlisty. Teraz lepiej wstań od biurka przeciągnij się, porozciągaj trochę swoje mięśnie i rozruszaj stawy. Do zobaczenia niebawem! Przy wykonywaniu ruchów współpracują ze sobą kości, stawy, mięśnie i ścięgna. Te wszystkie elementy tworzą układ ruchu. Bierny to kości i stawy czynny to mięśnie i ścięgna. Mamy cztery typy stawów które widzisz na planszy. Mięśnie poruszające stawami dzielą się zwykle na dwie przeciwstawne drużyny. Przykładami są zginacze i prostowniki czy odwodziciele i przywodziciele. Na zakończenie koniecznie polub ten film i zasubskrybuj nasz kanał! Przy okazji sprawdzisz, jak działa Twój zginacz palca wskazującego!

Lista wszystkich autorów

Lektor: Dobrawa Szlachcikowska

Konsultacja: Angelika Apanowicz, Anna Suska

Grafika podsumowania: Patrycja Ostrowska

Materiały: Dobrawa Szlachcikowska

Kontrola jakości: Małgorzata Załoga

Napisy: Grzegorz Jakubiec, Анна Альохіна

Animacja: Patrycja Ostrowska

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Katalyst Education

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

Freepik (Licencja Flaticon)
Cabanonette (CC BY-SA 3.0)
AngelHM (CC BY-SA 4.0)
Jmarchn (CC BY-SA 3.0)
Nevit Dilmen (CC BY-SA 3.0)
Pavel Danilyuk (Licencja Pexels)
AdinaVoicu (Licencja Pixabay)
Creativ Medium (Licencja Pexels)
Tima Miroshnichenko (Licencja Pexels)
Tima Miroshnichenko (Licencja Pexels)
Tima Miroshnichenko (Licencja Pexels)
Anastasia Shuraeva (Licencja Pexels)
Tima Miroshnichenko (Licencja Pexels)
blausen.com (CC BY 3.0)
surang (Licencja Flaticon)
Pixource (Licencja Pixabay)
Nazar Matveichev (Licencja Pexels)
Bruno Cervera (Licencja Pexels)
Ni.Pen. (Licencja Pexels)
Emőke Dénes (CC BY-SA 4.0)
Tima Miroshnichenko (Licencja Pexels)
Nicholas A. Tonelli (CC BY 2.0)
Monstera (Licencja Pexels)
SHVETS production (Licencja Pexels)
syasya.affandi (CC BY)
Anthony Shkraba (Licencja Pexels)
Carlos Arribas (Licencja Pexels)
Pixabay (Licencja Pexels)
cottonbro (Licencja Pexels)
cottonbro (Licencja Pexels)
cottonbro (Licencja Pexels)
cottonbro (Licencja Pexels)
Marian Croitoru (Licencja Pexels)

Licencja:

Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej

cc-by-nc-sa.svg