Z tego filmu dowiesz się:

  • jak nazywają się poszczególne elementy układu pokarmowego,
  • jakie są funkcje żołądka, dwunastnicy, jelita cienkiego, grubego, wątroby i trzustki,
  • jakie procesy zachodzą w jamie ustnej,
  • jak nazywają się różne zęby i jaka jest ich rola w obróbce pokarmu,
  • jak zapisujemy wzór zębowy.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

wideo ekran podsumowujący napisy

Licencja: cc-by-nc-sa.svg

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Czy wiesz, że jeśli żyjesz około 70 lat to przez całe życie zjadasz jakieś 6 słoni i to z kośćmi trąbą i uszami? To rzecz jasna tylko taka metafora pokazująca, jak dużo zjadamy. W zaokrągleniu 30 ton pożywienia czyli niemal 430 kilogramów rocznie i ponad kilogram dziennie. Gdzie się podziewa to całe jedzenie? Dowiesz się w dzisiejszej lekcji. Nie wiem jakie zwyczaje panują na Twoich lekcjach ale zakładam że kiedy karmisz swój umysł wiedzą raczej niczego nie zjadasz. Ta lekcja będzie więc wyjątkowa. Dla celów naukowych wskazane jest, aby oglądając powoli konsumować coś smacznego. Zapauzuj zatem film i idź do kuchni przygotować sobie pyszną kanapkę. Wracając weź jakieś lusterko. Kanapka na talerzu, lusterko pod ręką? No to zaczynamy. Weź pierwszy kęs. By można to zrobić do dzieła wkraczają siekacze. To płaskie zęby z samego przodu. Służą do odcinania kęsów pokarmu. Policz, ile ich masz? O ile nie przydarzyła Ci się jakaś niemiła przygoda to masz 4 w górnej i 4 w dolnej szczęce. Jeśli kanapka jest duża to prawdopodobnie w gryzienie zaangażowały się również kły które mają swoje miejsce w szczękach zaraz obok siekaczowych łopatek. Mamy ich 4, po jednym w każdej ćwiartce naszej paszczy. Są spiczaste i służą do rozrywania mięsa. U nas niczym szczególnym się nie wyróżniają ale jeśli masz kota albo psa to zobaczysz, że u takich drapieżników kły mogą budzić respekt. Teraz dokładnie przeżuj to co masz w ustach. Może zauważysz, że wykorzystujesz do tego zęby leżące bardziej z tyłu. To przedtrzonowce i trzonowce. Nie różnią się zbytnio od siebie. W sumie jest ich po 5 W każdej ćwiartce jamy ustnej. Po 2 zęby przedtrzonowe i po 3 trzonowe. Razem? 20. Ale Tobie z pewnością nie wyrosły jeszcze ósemki czyli ostatnie trzonowce. Być może zresztą nigdy się ich nie dorobisz ale przyjęto, że pełny dorosły garnitur to w sumie 32 zęby. Za to pewnie jeszcze pamiętasz jak zęby ci się wymieniały. Każdy traci mleczaki a zyskuje zęby stałe. Choć nie każdy w takim samym czasie. Odbywa się to od 6 do 12 roku życia. Dla porządku odnotujmy że zęby mleczne to 8 siekaczy 4 kły i 8 trzonowych. W sumie 20 sztuk. Wróćmy do kanapki. Gdy ją przeżuwasz dostrzegasz, że zmienia konsystencję. Mięknie, a przy tym staje się jakby słodka? To ślina produkowana przez 3 pary gruczołów zwanych jakżeby inaczej śliniankami zwilża pokarm i rozpoczyna trawienie obecnej w chlebie czy bułce skrobi przerabiając ją na słodkie dwucukry. Poznasz je na naszych lekcjach chemii. Zrób jeszcze jedno doświadczenie. Przeżuwaj chwilę, ale mając język przyklejony do podniebienia. Jak Ci idzie? Pewnie nie najlepiej. Bez języka trudno dokładnie mieszać pokarm. Poza tym to język mówi nam czy to co jemy nam smakuje. Może to zrobić dzięki pokrywającym jego powierzchnię kubkom smakowym odbierającym wrażenia smakowe z tego, co jemy. Kiedyś sądzono że poszczególne smaki podstawowe a mamy ich 5 słony, słodki, gorzki, kwaśny i umami, czyli mięsny odbieramy w różnych częściach języka. Dziś już wiemy, że to nieprawda i każdy smak możemy poczuć każdym kawałeczkiem tego potężnego i w zasadzie stale zajętego jak nie jedzeniem, to gadaniem mięśnia. Czas opuścić jamę ustną i przez gardło wysłać porcję kanapki do przełyku. Uważaj tylko, żeby się nie zakrztusić. W gardle układ pokarmowy spotyka się bowiem z oddechowym ale na ogół są to spotkania bezkonfliktowe i jedzenie trafia tam, gdzie powinno czyli do przełyku. To długa na ćwierć metra rura z mięśni łącząca gardło z żołądkiem. Mięśnie przełyku są tak silne i skoordynowane że nawet, jeśli będziesz jeść wisząc głową w dół ich skurcze pokonają siłę grawitacji i bezpiecznie doprowadzą pokarm do żołądka. Ten spory woreczek w kształcie wygiętej gruszki ma długość około 25 centymetrów i na pusto objętość kubka albo naszej kanapki ale jest bardzo rozciągliwy. Wiedzą o tym bywalcy jadłodajni jesz, ile chcesz za x złotych i uczestnicy konkursów kto zje najwięcej pączków w minutę. Żołądek może się rozciągnąć tak że pomieści jednorazowo ponad 4 litry jedzenia i picia. Ale żołądek to nie tylko magazyn. To także miejsce w którym naprawdę zaczyna się trawienie. Komórki żołądka produkują kwas solny który dba o to by pH było wystarczająco kwaśne dla działających tu enzymów które częściowo rozkładają zjedzone w kanapce białka i tłuszcze. pH może spadać nawet do jednego ale mimo to żołądek nie trawi sam siebie. Sprytne. Żeby kwas nie zrobił mu krzywdy ścianki żołądka pokrywa specjalny śluz który je odpowiednio zabezpiecza. Po dokładnym rozdrobnieniu i wstępnym trawieniu kanapka w postaci papki opuszcza żołądek i trafia do dwunastnicy. To pierwszy odcinek jelita. Tu kończy się trawienie cukrów, białek i tłuszczy. Ale, ale! Nie udałoby to się bez trzustki i wątroby. Pierwsza to nieduży narząd w kształcie grubego gwoździa leżący za żołądkiem. Wytwarza enzymy trawienne które przewodami trzustkowymi trafiają do dwunastnicy. Z drugiej strony do dwunastnicy dochodzi produkowana w wątrobie a przechowywana w woreczku żółciowym żółć która wspomaga trawienie tłuszczów. Dzięki harmonijnej współpracy tej trójki do dalszych części jelit trafia to co nasz organizm może wchłonąć podstawowe cukry, aminokwasy kwasy tłuszczowe i kuleczki tłuszczu. Wchłanianie to zadanie jelita cienkiego. Jest dość długie—ma około trzech i pół metra, ale wąskie—około trzech centymetrów średnicy. Na szczęście od wewnątrz jego ściany pokryte są fałdami i wypustkami. Kosmkami, które wielokrotnie zwiększają powierzchnię wchłaniania. Gdyby rozprasować wyściółkę jelita można by nią pokryć nawet kort tenisowy czyli około 250 metrów kwadratowych. W kosmkach znajdują się naczynia krwionośne i limfatyczne. To tu trafiają produkty trawienia także naszej kanapki a stąd wędrują do wszystkich komórek ciała by dostarczyć im energii i składników do budowy. Czy to już koniec podróży naszej kanapki przez przewód pokarmowy? Nie, bo organizm stara się niczego nie marnować. Z niestrawionych resztek korzystają jeszcze bakterie które wytwarzają między innymi niezbędne nam witaminy. Na koniec da się wyciągnąć trochę wody i soli mineralnych. To rola półtorametrowego jelita grubego. Tu z resztek niestrawionego pokarmu i bakterii powstaje kał który regularnie usuwamy przez odbyt. Przewód pokarmowy nie funkcjonowałby prawidłowo bez innych wspierających go narządów. Wspominaliśmy o trzustce i wątrobie. Z trzustką jeszcze spotkamy się w filmie o układzie hormonalnym. Wątroba to narząd orkiestra. Pełni według niektórych nawet ponad 500 różnych funkcji. Znajdź kilka z nich i wpisz w komentarzu pod filmem. Układ pokarmowy służy do przetwarzania pokarmu na składniki które może wykorzystać nasze ciało. Tworzą go: jama ustna, gardło, przełyk żołądek, dwunastnica, jelito cienkie jelito grube oraz trzustka i wątroba. Po zjedzeniu kanapki masz pewnie mnóstwo energii. Mogę więc Cię chyba poprosić o dwie rzeczy. Polub ten film i zasubskrybuj nasz kanał jeśli jeszcze tego nie robisz.

Lista wszystkich autorów

Lektor: Dobrawa Szlachcikowska

Konsultacja: Angelika Apanowicz

Grafika podsumowania: Patrycja Ostrowska

Materiały: Dobrawa Szlachcikowska

Kontrola jakości: Małgorzata Załoga

Napisy: Ewelina Łasa, Анна Альохіна

Animacja: Patrycja Ostrowska

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Katalyst Education

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

Freepik (Licencja Flaticon)
katemangostar (Licecja Freepik)
katemangostar (Licencja Freepik)
macrovector (Licencja Freepik)
Freepik (Licencja Flaticon)
Smashicons (Licencja Flaticon)
Nikita Golubev (Licencja Flaticon)
Roundicons (Licencja Flaticon)
Max Fischer (Licencja Pexels)
Julia M Cameron (Licencja Pexels)
Pressmaster (Licencja Pexels)
Kelly Lacy (Licencja Pexels)
cottonbro (Licencja Pexels)
eastflower99 (Licencja Pixabay)
Pressmaster (Licencja Pexels)
Kaligula (CC BY-SA 3.0)
Sound On (Licencja Pexels)
dozenist (CC BY-SA 3.0)
Anna Shvets (Licencja Pexels)
Polygon data generated by Database Center for Life Science (CC BY-SA 2.1)
Tima Miroshnichenko (Licencja Pexels)
Gang65 (CC BY-SA 4.0)
Casliber (Domena publiczna)
www.ortodoncia.ws (CC BY-SA 3.0)
PFDS (CC BY-SA 3.0)
Pressmaster (Licencja Pexels)
cottonbro (Licencja Pexels)

Licencja:

Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej

cc-by-nc-sa.svg