Z tego filmu dowiesz się:

  • w jakiej części układu pokarmowego trawione są białka, tłuszcze i cukry,
  • jakie enzymy powodują trawienie składników pokarmowych,
  • jakie są produkty procesów trawienia,
  • jak zbadać doświadczalnie wpływ substancji zawartych w ślinie na trawienie skrobi.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

wideo ekran podsumowujący napisy

Licencja: cc-by-nc-sa.svg

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Czy wiesz, że każdy z nas wytwarza codziennie nawet półtora litra śliny? Rzadko ją zauważamy. No chyba, że akurat siedzimy w fotelu u dentysty. A jednak ślina ma bardzo ważne zadanie. Bez niej trudno by nam było mówić rzuć i przełykać czego doświadczył każdy komu zaschło w ustach na przykład ze stresu. Zawarte w niej bakteriobójcze związki chronią zęby i dziąsła przed atakami mikrobów a enzymy zapoczątkowują trawienie. I właśnie o trawieniu i odpowiedzialnych za nie enzymach dowiesz się w tej lekcji. To, co zjadasz musi ulec strawieniu żeby Twoje ciało mogło wykorzystać tworzące je składniki do pracy i przebudowy. Ale czym jest trawienie? To rozkład pożywienia na proste związki glukozę, aminokwasy i kwasy tłuszczowe które ludzkie ciało potrafi przyswajać. Proces ten nie mógłby się odbywać bez udziału enzymów trawiennych. Mamy ich wiele ale trochę jak w dużej firmie są one podzielone na zespoły które mają przydzielone konkretne zadania. Każdy zespół rozkłada na czynniki pierwsze jedną dużą grupę składników pokarmowych białka, tłuszcze albo węglowodany. Prześledźmy po kolei pracę każdej z tych grup. Ale najpierw schrup orzeszka. Zacznijmy od składnika którego w naszym pożywieniu zwykle jest najwięcej czyli od węglowodanów. W rozbijaniu dużych na małe specjalizują się amylazy. Pierwsza z nich ślinowa zwana dawniej ptialiną czeka na węglowodany już w jamie ustnej. O jej skuteczności najlepiej przekonać się doświadczalnie. Potrzebne nam będą probówki mąka, woda i płyn Lugola albo jodyna. Do dwóch probówek wlewamy wodę i wsypujemy odrobinę mąki tworząc zawiesinę, Teraz do jednej z probówek wkraplamy jodynę lub płyn Lugola. Co obserwujesz? Barwa roztworu zmienia się na fioletową. Co, jak może już wiesz jeśli oglądasz nasze lekcje z chemii świadczy o obecności skrobi w preparacie. Do drugiej probówki z mąką i wodą musimy... napluć. Czekamy kilka minut a potem do tak powstałego preparatu z wody, mąki i śliny też dodajemy odrobinę jodyny. Co widzisz? Kolor roztworu jest żółty tak jak kolor jodyny. To oznacza że w preparacie nie ma skrobi. Co się z nią stało? Została rozłożona na prostsze cukry przez obecną w ślinie amylazę. Proces trawienia węglowodanów nie kończy się rzecz jasna w ustach. To dopiero pierwsza stacja ich obróbki. Wstępnie pocięte na mniejsze fragmenty trafiają do żołądka a stamtąd do dwunastnicy. Tu zabierają się za nie inne amylazy pochodzące z trzustki. Kończą robotę pozostawiając po sobie tylko cukry proste głównie glukozę. Drugim istotnym składnikiem diety jest białko. Cząsteczki białka są na ogół ogromne i skomplikowane. Do ich cięcia na cegiełki z których budujemy wszystkie komórki naszego ciała przydaje się osobny zestaw enzymów oraz kwas solny i sok trzustkowy. Ten zestaw zaczyna działać w żołądku gdzie jest wytwarzany jeden z enzymów pepsyna. Ale, ale! Jeśli oglądasz uważnie to może coś Cię zastanowiło. Przecież enzymy które trawią białka również są białkami. Jak to się zatem dzieje że nie trawią same siebie? Mają na to sprytny sposób. Wytwarzane są jako nieaktywne cząsteczki które aktywuje dopiero jakiś określony czynnik i dopiero w miejscu w którym powinny działać. W odniesieniu do pepsyny jest to kwaśny odczyn żołądka. Niezależnie od środowiska pracy zadanie tych enzymów jest jedno. Pociąć białka na jak najdrobniejsze fragmenty aminokwasy. Została nam do poznania jeszcze jedna duża grupa enzymów a do strawienia tłuszcze. Z ich budową i zastosowaniem możesz zapoznać się na naszych lekcjach chemii. Tu opowiem Ci tylko że rozkładem tłuszczów zajmują się enzymy zwane lipazami. Miejscem ich pracy jest głównie dwunastnica a pomocnikiem wytwarzana w wątrobie żółć która daje im pole do działania rozbijając tłuszcz na drobniutkie kropelki. W efekcie tłuszcze są rozkładane na kwasy tłuszczowe i glicerol a te wędrują przez ścianę jelita do krwi albo limfy. A co się dzieje z tą częścią posiłku która nie jest białkiem skrobią ani tłuszczem tylko na przykład błonnikiem którego my ludzie trawić nie umiemy? Za niewykorzystane resztki zabierają się zamieszkujące jelito bakterie. Umieją rozkładać to co nam sprawia problem na przykład błonnik i zapewniają nam dodatkową porcję glukozy. Same też korzystają z tych resztek a w podzięce za posiłek dostarczają nam ważnych witamin jak B12 i K rozkładają toksyny i chronią nasz przewód pokarmowy przed groźnymi dla zdrowia mikrobami. Przechodząc przez coraz dalsze odcinki jelita z resztek pożywienia odciągana jest woda i sole mineralne. To, co pozostaje to już czysty odpad. Wraz z miliardami bakterii jest formowane w zgrabne balaski których każdy pozbywa się w toalecie. Nam bakterie pomagają w trawieniu na ostatniej prostej czyli w jelicie grubym. A czy wiesz jak to jest u przeżuwaczy takich jak krowa, jeleń albo żyrafa? Sprawdź, w jakiej części przewodu pokarmowego bakterie pomagają tym zwierzętom w trawieniu i napisz nam o tym w komentarzu. Trawienie polega na rozłożeniu pokarmu na proste związki organiczne. Węglowodany, takie jak skrobia trawione są przez amylazę ślinową i trzustkową do glukozy. Białka trawione są przez pepsynę i trypsynę do aminokwasów. Tłuszcze są rozkładane przez lipazę do glicerolu i kwasów tłuszczowych a pomaga w tym żółć. Jeśli podobały Ci się nasze pracowite enzymy to koniecznie zostaw łapkę w górę.

Lista wszystkich autorów

Lektor: Dobrawa Szlachcikowska

Konsultacja: Angelika Apanowicz

Grafika podsumowania: Agnieszka Opalińska

Materiały: Dobrawa Szlachcikowska, Angelika Apanowicz

Kontrola jakości: Małgorzata Załoga

Napisy: Ewelina Łasa, Анна Альохіна

Animacja: Patrycja Ostrowska

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Katalyst Education

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

cottonbro (Licencja Pexels)
Karolina Grabowska (Licencja Pexels)
OpenClipart-Vectors (Licencja Pixabay)
cottonbro (Licencja Pexels)
cottonbro (Licencja Pexels)
Pressmaster (Licencja Pexels)
Pixabay (Licencja Pexels)
cottonbro (Licencja Pexels)
Vincent Le Moign (CC BY 4.0)
Cedric Fauntleroy (Licencja Pexels)
Jack Sparrow (Licencja Pexels)
Fauxels (Licencja Pexels)
C Technical (Licencja Pexels)
AndCan (Licencja Pixabay)
mcmurryjulie (Licencja Pixabay)
National Cancer Institute (Domena publiczna)
Maria_Briones (Licencja Pixabay)
Julientromeur (Licencja Pixabay)
OpenClipart-Vectors (Licencja Pixabay)
Clker-Free-Vector-Images (Licencja Pixabay)

Licencja:

Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej

cc-by-nc-sa.svg