Budowa i funkcje układu krążenia
Playlista:Krążenie
Ten materiał posiada napisy w języku ukraińskim
Z tego filmu dowiesz się:
- jak jest zbudowany układ krążenia,
- jakie są funkcje elementów układu krążenia,
- jak wysiłek fizyczny wpływa na zmiany tętna i ciśnienia tętniczego krwi,
- kiedy wykonywać badania kontrolne krwi,
- jak mierzyć tętno i ciśnienie tętnicze.
Podstawa programowa
Autorzy i materiały
Wiedza niezbędna do zrozumienia tematu
Aby w pełni zrozumieć materiał zawarty w tej playliście, upewnij się, że masz opanowane poniższe zagadnienia.
Udostępnianie w zewnętrznych narzędziach
Korzystając z poniższych funkcjonalności możesz dodać ten zasób do swoich narzędzi.
Kliknij w ikonkę, aby udostępnić ten zasób
Kliknij w ikonkę, aby skopiować link do tego zasobu
Transkrypcja
Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.
Czy wiesz, że tętno, czyli szybkość bicia serca, wpływa na długość życia? U mierzącego ledwie 5 centymetrów ryjówka etruskiego serce bije około 1500 razy na minutę. Jego długość życia to około półtora roku. Serce królika uderza od stu osiemdziesięciu do trzystu pięćdzięsięciu razy na minutę. Te kłapouchy żyją średnio 6 lat. Na drugim biegunie są słonie których serce bije zaledwie od dwudziestu pięciu do trzydziestu pięciu razy na minutę. Dożywają sześćdziesięciu lat. Wielorybie serce robi ledwie 8 do dziesięciu uderzeń na minutę a te olbrzymy żyją około 80 lat. Gdyby przeliczyć całkowitą liczbę uderzeń serca u tych ssaków przez całe ich życie, byłoby to od połowy do jednego miliarda uderzeń. A my? Nie wpisujemy się aż tak idealnie w ten ssaczy schemat bo choć serce bije nam przeciętnie 70 razy na minutę to żyjemy tyle, co wieloryby i dłużej niż słonie. W ciągu życia uzbiera się tych uderzeń około 2 i pół miliarda. Pod tym względem bliżej nam do kur. Bum bum! Padam padam! A może pik pik? Jak brzmi serce? Możesz je usłyszeć, przykładając ucho do czyjeś piersi po lewej stronie. Jeszcze lepiej, jeśli uda Ci się znaleźć stetoskop. Na przykład taki z zestawu „mały lekarz”. Wtedy możesz usłyszeć i własne. Ale co właściwie oznaczają te dźwięki? Są znakiem, że serce tłoczy krew. Skąd, dokąd i po co? Tego dowiesz się w tym filmie! Zadaniem serca jest wprawianie w ruch a w zasadzie utrzymywanie w ruchu krwi w układzie krążenia. Z punktu widzenia działania serce to po prostu pompa a naczynia krwionośne tworzące ten układ to rury. Cały układ można porównać na przykład do instalacji centralnego ogrzewania w domu. Jeśli pominąć piec taka instalacja składa się z pompy plątaniny rur i wymienników ciepła czyli kaloryferów ogrzewających poszczególne pomieszczenia. No i oczywiście z płynącej w rurach przez grzejniki wody. W naszym wewnętrznym zamkniętym obiegu pompą jest serce rury to system naczyń krwionośnych woda to krew, która kapilarami niczym system grzejników zaopatruje tkanki i narządy w tlen i składniki odżywcze tak, jak woda zaopatruje w ciepło nasze mieszkania. Żeby w domu było ciepło wodę trzeba dostarczyć do grzejników. Zatem pompa w ruch! Ludzkie serce to mięsień jak biceps czy przepona. Ale ma kilka unikalnych cech odróżniających go od wszystkich innych. Po pierwsze, wierz mi lub nie ale nigdy się nie męczy! Od momentu, w którym zaczyna bić czyli mniej więcej od dziewiątego tygodnia życia płodowego nie przestaje ani na chwilę aż do śmierci. Tę niewiarygodną wytrwałość zapewnia sercu specjalna budowa tworzących je włókien mięśniowych. Choć są one poprzecznie prążkowane jak włókna mięśni szkieletowych o czym opowiadamy w innym filmie to nie mamy żadnej kontroli nad ich kurczeniem się. Nie możemy powiedzieć sercu „stój!” albo „przyśpiesz!”. To druga unikalna cecha naszej pompy. Trzecią jest praca według zasady wszystko albo nic. O ile biceps czy mięsień łydki możesz wedle woli napiąć mniej lub bardziej, o tyle mięsień serca za każdym impulsem kurczy się maksymalnie. Nie uznaje w pracy półśrodków. Wóz albo przewóz! Gdyby nasze serce było prostą pompą takim kurczącym się woreczkiem no z zastawką w środku, bylibyśmy rybą. Ludzkie serce jest jednak bardziej skomplikowane. Już na pierwszy rzut oka widać że nie przypomina ono kształtem tego które rysuje się na Walentynki. Ma wielkość pięści i to co ciekawe pięści swojego właściciela. To znaczy, że serce drobnej dziewczynki będzie mniejsze od serca dwumetrowego koszykarza. Gdy przekroimy je w płaszczyźnie czołowej naszym oczom ukaże się taki obrazek. Widać na nim dwie mniejsze przestrzenie umieszczone u góry — to przedsionki i dwie większe bardziej podłużne pod nimi to komory. Między przedsionkami, a komorami znajdują się zastawki zapobiegające cofaniu się krwi. W przeciwnym razie komory mające większą siłę, wpychałyby ją z powrotem do przedsionków znacząco zmniejszając efektywność pracy serca. Zastawka między lewym przedsionkiem a lewą komorą nosi nazwę dwudzielnej bo składa się z dwóch płatków. W prawej części serca przedsionek i komorę rozdziela zastawka trójdzielna. Zgadniesz, dlaczego tak się nazywa? Jeśli mówisz, że dlatego bo ma 3 płatki — brawo! Podobne zastawki znajdują się między komorami, a największymi naczyniami do których krew jest przez serce tłoczona aortą i pniem płucnym. Okej, krew wie, gdzie ma płynąć. Popłyńmy więc z nią! O tym, jak dokładnie wygląda mały i duży krwiobieg, powiemy Ci w innym filmie tej playlisty. Tu zajmiemy się tylko rurami którymi wędruje. Schrup orzeszka, a za chwilę poznasz tajniki naszych wewnętrznych wodociągów! Krwiobieg przyrównywaliśmy już wcześniej do systemu centralnego ogrzewania. Coś w tym jest, bo w systemie naczyń też są różne typy rur. O jednym już wspomnieliśmy to układ włośniczek, najdrobniejszych naczyń, w których zachodzi między innymi wymiana tlenu z krwinek na ditlenek węgla. Ściany włośniczek, czyli kapilar są bardzo cienkie. Ich grubość to pojedyncza warstwa komórek. Dlatego tak łatwo przenikać przez nie gazom, jak tlen czy CO2. I nie tylko. Im większe naczynie, tym grubsza ścianka więc i wymiana trudniejsza. Ogólnie można jednak powiedzieć że podobnie jak w mieście jest sieć rur wodociągowych i osobna sieć rur kanalizacyjnych i na pewno nikt by nie chciał żeby się pomieszały. Tak w organizmie jest sieć tętnic czyli wysokociśnieniowych rur tłoczących krew z serca oraz sieć żył, niskociśnieniowych rur którymi do serca krew wraca. Coś, co pracuje pod dużym ciśnieniem musi być wytrzymałe. Dlatego ściany tętnic są grube. Te największe mają dużo elementów sprężystych, które amortyzują skoki ciśnienia. Skoki te są wynikiem tego że serce się kurczy i rozkurcza. Skurcz oznacza wzrost ciśnienia rozkurcz jego spadek. Te wahania występują w całym układzie tętniczym, ale w niektórych miejscach możesz je wyczuć przez skórę. W tych miejscach spore tętnice biegną płytko pod skórą. Tam można mierzyć puls. W mniejszych tętnicach jest gruba warstwa komórek mięśniowych dzięki którym mogą dostosowywać przepływ krwi do chwilowego zapotrzebowania. Działanie tych mięśniowych kurków czy zaworów, możesz zaobserwować gdy Ci zimno. Wtedy palce rąk, a czasem i całe dłonie, bledną. To organizm przekręca im kurek z dostawami krwi, by zachować ją dla ważniejszych części ciała. Tętniczki doprowadzające krew do rąk zaciskają się, więc strumień krwi słabnie. Zupełnie inaczej wyglądają ściany żył. W porównaniu z tętnicami o podobnej średnicy są cienkie. Tu krew nie ma ciśnienia na powrót. Można powiedzieć, że się leni. Z górnych rejonów ciała spływowi pomaga siła grawitacji. Ale żeby zagonić krew do serca z dolnych partii, żyły w nogach mają specjalny patent. Zastawki, które uniemożliwiają cofanie się krwi do niżej położonych miejsc. Gdy już trafi na jakąś wysokość nie może opaść. My takie zastawki mamy tylko w żyłach nóg. Ale pomyśl o żyrafie. U niej mechanizm zapobiegający cofaniu jest też w żyłach szyi. W przeciwnym razie po każdym podniesieniu głowy, a to prawie 2 metry by mdlała. Przyszła pora na zadanie dla Ciebie a właściwie zabawę. Czy wiesz jak prawidłowo zmierzyć swoje tętno? Przygotuj stoper, a potem obmacaj swój nadgarstek. Na przedramieniu pod kciukiem powinno być wyczuwalne wyraźne tętnienie. Przyłóż tam 3 palce i przez 15 sekund licz uderzenia. Pomnóż wynik przez 4 a dowiesz się, jak szybko bije Ci serce. Ale to dopiero połowa zabawy. Teraz zrób 10 pajacyków 10 przysiadów i 10 podskoków. No, może dla pewności jeszcze jedną dziesiątkę. Usiądź i zmierz puls jeszcze raz. Zmienił się? Jak myślisz, dlaczego? Nie zapomnij podzielić się swoimi wynikami i przemyśleniami w komentarzu pod tym filmem! Układ krążenia tworzą serce i naczynia krwionośne. Naczynia to tętnice, żyły i włośniczki. Serce zbudowane jest z czterech części: dwóch przedsionków i dwóch komór. Tętnice wyprowadzają krew z serca aorta z lewej komory a pień płucny z prawej. Żyły doprowadzają krew do serca. Do prawego przedsionka wpada żyła główna górna i dolna a do lewego żyły płucne. Mam nadzieję, że ten film chwycił Cię za serce i możemy liczyć na jego polubienie! Więcej o układzie krwionośnym dowiesz się z innych filmów tej playlisty.
Ćwiczenia
Interaktywne ćwiczenia związane z tą wideolekcją.
Materiały dodatkowe
Inne zasoby do wykorzystania podczas zajęć z tego tematu.
