Budowa i funkcje układu limfatycznego
Playlista:Krążenie
Ten materiał posiada napisy w języku ukraińskim
Z tego filmu dowiesz się:
- gdzie znajdują się narządy układu odpornościowego,
- jaka jest rola śledziony, grasicy, węzłów chłonnych i limfy.
Podstawa programowa
Autorzy i materiały
Wiedza niezbędna do zrozumienia tematu
Aby w pełni zrozumieć materiał zawarty w tej playliście, upewnij się, że masz opanowane poniższe zagadnienia.
Udostępnianie w zewnętrznych narzędziach
Korzystając z poniższych funkcjonalności możesz dodać ten zasób do swoich narzędzi.
Kliknij w ikonkę, aby udostępnić ten zasób
Kliknij w ikonkę, aby skopiować link do tego zasobu
Transkrypcja
Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.
Ten niewielki dwupłatowy narząd mieści się za mostkiem w linii serca. Jego łacińska nazwa — thymus pochodzi od greckiego słowa thymos oznaczającego gniew, duszę i temperament. Być może dlatego przez stulecia uważano że to grasica, a nie serce jest siedliskiem uczuć. Dziś wiemy, że ma zupełnie inne zadanie. Koordynuje pracę układu odpornościowego. O tym właśnie układzie i tworzących go strukturach opowiemy Ci w tej lekcji. Termin „krążenie” większości kojarzy się tylko z obiegiem krwi w naczyniach krwionośnych. W naszym ciele krąży jednak jeszcze inny płyn w zupełnie osobnym systemie naczyń. Jest go zresztą całkiem sporo nawet 10 litrów. Ten płyn to limfa. Podobnie jak krew, limfa zwana inaczej chłonką, składa się z płynu zwanego osoczem limfy i elementów morfotycznych, przede wszystkim krwinek białych. Na ogół jest niemal przezroczysta ale w niektórych miejscach, na przykład w jelitach, łatwiej można ją zobaczyć w naczyniach, bo dzięki dużej zawartości tłuszczu, przyjmuje kolor mleka. W przeciwieństwie do układu krążenia o którym opowiadamy w innych lekcjach układ limfatyczny jest otwarty. Co to znaczy? Że płyn nie krąży w systemie naczyń tak jak krew, ale wylewa się poza nie obmywa tkanki, a następnie znów zbiera się w naczyniach. Różni się też tym, co go napędza. Krew krąży po ciele dzięki skurczom serca ale układ limfatyczny takiego serca nie ma. Co zatem sprawia, że limfa krąży? Można powiedzieć, że nic. Ale to uproszczenie. Wprawiana jest w ruch dzięki różnicy ciśnień na obu końcach układu pracy mięśni gładkich, obecnych w ścianach naczyń limfatycznych ruchom oddechowym oraz aktywności mięśni szkieletowych. Przepływ ten jest jednak w porównaniu z krwią bardzo powolny. Dobrze, że w naczyniach chłonnych są zastawki, które tak jak zastawki żylne zapobiegają cofaniu się płynu. I podobnie jak żyły, tak i naczynia chłonne łączą się w coraz większe aż utworzą 2 główne przewody którymi limfa dostaje się do układu żylnego właśnie a konkretnie do żył podobojczykowych. Przewód piersiowy zbiera limfę z około 3/4 ciała, a przewód chłonny prawy z pozostałej 1/4, co widzisz na diagramie. Dzięki połączeniu z układem krwionośnym substancje, które trafiły do limfy na przykład kuleczki tłuszczowe z kosmków jelitowych wpadają ostatecznie do krwi. Zaraz, zaraz... Skoro mamy krew, która transportuje potrzebne nam składniki do komórek i zabiera stamtąd to co niepotrzebne, a nawet szkodliwe to po co nam jeszcze obok drugi system? Czy to nie niepotrzebne dublowanie? Otóż nie! Układ chłonny to nie tylko limfa i transportujące ją naczynia. To także zestaw mniejszych i większych narządów i skupisk tkanki które bronią nas przed intruzami. O każdym z nich trochę Ci opowiem ale najpierw schrup orzeszka. Chłonka na swojej drodze przepływa przez grudki tkanki zwane węzłami chłonnymi. Masz ich ponad 700! Ale tylko niektóre możesz w miarę łatwo wymacać i to głównie wtedy gdy masz infekcję bo wtedy się powiększają. Takie płytko położone węzły są na przykład w pachwinach pod pachą, pod uchem czy pod żuchwą. To właśnie je bada lekarz gdy podczas wizyty dotyka nas w tych rejonach. Jeśli są powiększone to znaczy, że praca w nich wre a organizm reaguje na jakieś zagrożenie. To głównie w węzłach wychwytywane są z limfy bakterie, wirusy i komórki nowotworowe. Węzły reagują też powiększeniem w chorobach z autoagresji gdy organizm bez powodu atakuje własne tkanki. Ale węzły chłonne to nie jedyne struktury które bronią nas przed najeźdźcami. Do układu chłonnego należą też migdałki oraz grasica i śledziona. Migdałki są trochę jak węzły chłonne. Stanowią pierwszą linię obrony przed mikrobami, które trafiają do ust. Wyłapują je niczym gąbka, niszczą i nie pozwalają, aby przedostały się głębiej. Śledziona to największy narząd limfatyczny. Zwykle mieści się w dłoni. Przeciętne wymiary to 16 na 6 na 4 centymetry choć jeśli akurat intensywnie pracuje może być sporo większa. Znajduje się po lewej stronie pod żebrami. Co ciekawe, można mieć więcej niż jedną choć te dodatkowe zwykle są sporo mniejsze od oryginału. Głównym zadaniem śledziony jest rozkładanie starych, zużytych krwinek. Potrafi jednak także magazynować krew i potrzebne do tworzenia erytrocytów związki żelaza. Współpracuje też z węzłami chłonnymi przy niszczeniu mikrobów które znalazły się we krwi. Specjalne miejsce w układzie chłonnym pełni grasica. Ten niewielki, przypominający dwupłatową piramidkę narząd zlokalizowany jest za mostkiem nad sercem. To miejsce, gdzie odbywa się trening białych krwinek, zwanych limfocytami T. Takie limfocyty nie tworzą przeciwciał tylko osobiście atakują intruzów i niszczą ich. W grasicy są im prezentowane najrozmaitsze substancje, własne i obce. Przeżywają tylko te, które potrafią precyzyjnie odróżnić jedne od drugich. Te limfocyty T, którym mylą się zadania są eliminowane. Układ limfatyczny nie ma specjalnie skomplikowanej budowy jednak pełni ważne funkcje. Zbierzmy je tu w podsumowaniu. Reguluje ilość płynów w tkankach zapobiegając obrzękom. Transportuje do układu krwionośnego tłuszcze wchłonięte w jelitach i dba o odporność. W tym ostatnim wspierają go inne narządy tkanki, komórki i cząsteczki. Opowiem Ci o tym w filmie o odporności. Teraz zadanie dla Ciebie. Pełna nazwa tej choroby to zespół nabytego niedoboru odporności. Mało kto jednak tej nazwy używa. Zamiast tego wszyscy stosują pewien skrót pochodzący od pierwszych liter słów tej nazwy w języku angielskim. Wiesz, o jaki skrót chodzi? Zapisz w komentarzu pod filmem! Układ limfatyczny tworzą limfa naczynia limfatyczne, węzły chłonne migdałki, śledziona i grasica. Limfę, czyli chłonkę, tworzy osocze limfy białe krwinki i cząsteczki tłuszczu. Jak Ci się podobało szkolenie w grasicy? Mam nadzieję że nasze oddziały limfocytów T zasłużyły na łapkę w górę!
Ćwiczenia
Interaktywne ćwiczenia związane z tą wideolekcją.
Materiały dodatkowe
Inne zasoby do wykorzystania podczas zajęć z tego tematu.
