Próbny egzamin ósmoklasisty 2024: Pobierz nowy arkusz

- Matematyka
- Fizyka
- Chemia
- Biologia
- Technika
- Przyroda
Egzaminy
- Ósmoklasiści
- Maturzyści
Inspiracje
Współpraca
FAQ
Pi-stacja Україна

Fundacja Katalyst Education, twórca Pi-stacji, jest organizacją pożytku publicznego. Możesz wesprzeć nas przekazując swój 1,5% podatku lub darowiznę. WPŁAĆ KRS:0000558853

Układ wydalniczy

Oddychanie i wydalanie

Budowa i funkcjonowanie układu oddechowego 09:23
Wymiana gazowa 06:41
Higiena i choroby układu oddechowego 08:35
Układ wydalniczy 08:36

Google Classroom Microsoft Teams

Newsletter

Z tego filmu dowiesz się:

czym jest wydalanie,
jakie substancje są wydalane z organizmu człowieka,
jakie narządy biorą udział w wydalaniu,
co wchodzi w skład układu moczowego,
jakie są częste choroby układu moczowego i jak im zapobiegać,
dlaczego ważne jest okresowe badanie kontrolne moczu.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

wideo ekran podsumowujący napisy

Licencja:

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Dla osób, których nerki odmawiają posłuszeństwa, jedyną szansą na przeżycie przynajmniej do czasu ich regeneracji albo przeszczepu, są dializy czyli okresowe oczyszczanie krwi z toksyn w specjalnych urządzeniach zwanych dializatorami. Twórcą pierwszego dializatora był Holender Willem Johan Kolff. Swoją sztuczną nerkę skonstruował w 1943 roku w czasie okupacji a do jej wykonania posłużyły mu celofanowe osłonki na kiełbasy bęben od pralki, wanna i silnik Forda. Nerka miała rozmiary sporej szafy ale ratowała życie. W innych biologicznych filmach porównywaliśmy ludzkie ciało albo poszczególne jego systemy do inteligentnych robotów sieci drogowej czy wodociągowo–kanalizacyjnej. To ostatnie porównanie przyda nam się i w tym filmie. Zajmiemy się w nim bowiem kwestią usuwania z organizmów tego co niepotrzebne lub szkodliwe. Swego czasu głośnym echem odbiła się w kraju awaria rurociągów doprowadzających ścieki do oczyszczalni ścieków Czajka w Warszawie. Na skutek awarii, ścieki z siedmiu stołecznych dzielnic zamiast do oczyszczalni popłynęły bezpośrednio do Wisły tygodniami zanieczyszczając jej wody. W naszym ciele też powstaje wiele szkodliwych związków substancji, odpadów. W normalnych warunkach organizm skutecznie je usuwa, w mniej lub bardziej skomplikowany sposób. Pozbywanie się zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii nosi nazwę wydalania. W procesie tym główną rolę odgrywają nerki. To one filtrują krew z toksyn niczym oczyszczalnia, która filtruje ścieki, a spuszcza do rzeki tylko czystą wodę. W naszym układzie oczyszczania czysta woda to pozbawiona toksyn krew która wraca do obiegu. Zaś system usuwania odfiltrowanych ścieków tworzą wychodzące z nerek drogi moczowe moczowody, pęcherz moczowy i cewka moczowa. O tym, jak jest zbudowany i jak działa układ moczowy opowiem Ci po krótkiej przerwie na orzeszka. Nerki to parzysty narząd o kształcie ziarna fasoli i wielkości zaciśniętej pięści. Leżą w tylnej części jamy brzusznej po obu stronach kręgosłupa pod wątrobą. Prawa jest zwykle nieco niżej niż lewa bo wątroba po tej stronie zajmuje więcej miejsca. Zbudowane są z nefronów w których filtrowana jest krew a jej przesącz zagęszczony w wyniku czego tworzy się mocz. Każdy nefron składa się z ciałka nerkowego czyli torebki otaczającej gęstą sieć naczyń włosowatych oraz kanalika nerkowego. W ciałku nerkowym zachodzi filtracja składników osocza krwi. W naczyniach pozostają białka, krwinki i płytki krwi. Woda, glukoza, aminokwasy, jony mocznik i inne drobnocząsteczkowe składniki, przechodzą do torebki a z niej do kanalika nerkowego. Wierz lub nie, ale takiego przesączu zwanego moczem pierwotnym wytwarzamy nawet 150 litrów dziennie! Gdybyśmy mieli tyle wysiusiać nie nadążylibyśmy uzupełniać płyny. Na szczęście w dalszych częściach nefronu 99% wody i wszystkie pożyteczne substancje są z powrotem wchłaniane do naczyń włosowatych, tym razem oplatających kanalik nerkowy. Pozostały 1%, który stanowi zagęszczone szkodliwe produkty przemiany materii to mocz ostateczny. Z nerek spływa przewodami do pęcherza moczowego. Pęcherz to bardzo przydatne urządzenie bo pozwala nam wybrać moment zrzutu ścieków. Bez niego musielibyśmy posikiwać kropelkami na okrągło. Dorosły pęcherz mieści od trzystu do sześciuset mililitrów moczu i może go utrzymać w środku dzięki zwieraczowi. O zwieraczach mówiliśmy już trochę w filmie o mięśniach. Ostatnim elementem naszego układu oczyszczania jest cewka moczowa. Nieparzysty przewód wyprowadzający mocz z pęcherza moczowego na zewnątrz. Też zaopatrzona jest w zwieracz ale ten podlega naszej woli więc pozwala kontrolować wydalanie moczu. Głównym zadaniem nerek jest usuwanie produktów przemiany materii z krwi oraz utrzymywanie odpowiedniej ilości wody i prawidłowego stężenia elektrolitów w organiźmie. Tak dzieje się, gdy nerki są zdrowe. Gdy chorują, mamy do czynienia z czasową lub trwałą awarią oczyszczalni albo systemu wyprowadzania ścieków. Częstsze, ale na szczęście mniej groźne są te drugie. Zakażenie cewki moczowej i pęcherza zdecydowanie częściej, nawet 50–krotnie przytrafia się dziewczynom. To wina anatomii. Żeńska cewka jest o wiele krótsza od męskiej i bakteriom łatwiej przewędrować z krocza do pęcherza. By uniknąć przykrego szczypania i ciągłego parcia na mocz trzeba dbać o higienę miejsc intymnych w tym o właściwy kierunek podcierania. Zawsze ku tyłowi, by nie zabierać bakterii kałowych z okolicy odbytu i nie przenosić ich do cewki. Choroby samych nerek to domena panów. Oprócz zakażeń najczęściej mamy do czynienia z kamicą nerkową czyli odkładaniem się w nerkach złogów które utrudniają odpływ moczu. A gdy dostaną się do moczowodu wywołują silny ból porównywalny przez niektórych z bólem porodowym. Nie chcesz mieć kamieni? Dbaj o właściwe nawodnienie organizmu bo kamienie łatwiej tworzą się gdy mocz jest bardzo zagęszczony. Poza tym ważna jest dieta. Stan nerek najprościej sprawdzić w kontrolnym badaniu moczu. Dobrze je wykonywać raz do roku. W próbce nie powinno być glukozy krwinek, białka, zbyt wielu kryształów ani bakterii. Drugim ważnym narządem zajmującym się oczyszczaniem organizmu jest wątroba. Omawialiśmy ją szczegółowo w filmie na temat układu pokarmowego. Choć główni oczyszczacze organizmu to właśnie wątroba i nerki mamy też inne narządy uczestniczące w tym procesie. O jednym mówiliśmy w filmach o układzie oddechowym. To płuca, które usuwają z krwi nadmiar ditlenku węgla. Innym narządem wspomagającym oczyszczanie jest skóra. Wraz z potem usuwamy na przykład nieco mocznika, kwasu moczowego i amoniaku. Ale w porównaniu z nerkami to ilości pomijalne. To teraz zadanie dla Ciebie. Sprawdź, co możemy wydalić przez skórę. Włóż rękę do foliowego woreczka i zawiąż go szczelnie na wysokości nadgarstka tak, aby do dłoni nie dochodziło powietrze. Poczekaj kilka minut, obserwując co się dzieje wewnątrz woreczka. Widzisz na powierzchni skóry albo na wewnętrznej stronie folii mgiełkę, parę albo kropelki cieczy? To znak, że również skóra wydala wodę. W usuwaniu z organizmu toksycznych produktów przemiany materii biorą udział wątroba, układ moczowy układ oddechowy i skóra. Układ moczowy tworzą nerki, moczowody pęcherz moczowy i cewka moczowa. Poza usuwaniem toksyn, nerki regulują ilość wody i stężenie soli mineralnych w organizmie. Podstawową jednostką budulcową i czynnościową nerki jest nefron. Nasz układ wydalniczy nie ma już przed Tobą tajemnic! Chcesz wiedzieć więcej o naszym organizmie? Oglądaj inne filmy na pistacja.tv!

Lista wszystkich autorów

Lektor: Dobrawa Szlachcikowska

Konsultacja: Angelika Apanowicz

Grafika podsumowania: Magdalena Adamska

Materiały: Angelika Apanowicz

Kontrola jakości: Małgorzata Załoga

Napisy: Grzegorz Jakubiec, Раїса Скорик

Animacja: Magdalena Adamska

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

Licencja:

Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej

Pi-stacja jest otwartym zasobem edukacyjnym stworzonym przez fundację Katalyst Education, który realizuje Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ: 4. Dobra Jakość Edukacji oraz 10. Mniej Nierówności.

O projekcie
Ile kosztuje Pi-stacja?
Często zadawane pytania

Kontakt
Zapisz się na newsletter
Współpracuj z nami
Zobacz, jak możesz nam pomóc

Fundacja Katalyst Education
Polityka prywatności