Gruczoły dokrewne i działanie hormonów
Playlista:Regulacja nerwowo-hormonalna
Ten materiał posiada napisy w języku ukraińskim
Z tego filmu dowiesz się:
- jak nazywają się gruczoły dokrewne człowieka,
- gdzie w ciele znajdują się gruczoły dokrewne,
- jak nazywają się hormony wydzielane przez gruczoły dokrewne,
- jakie funkcje pełnią hormony.
Podstawa programowa
Autorzy i materiały
Wiedza niezbędna do zrozumienia tematu
Aby w pełni zrozumieć materiał zawarty w tej playliście, upewnij się, że masz opanowane poniższe zagadnienia.
Udostępnianie w zewnętrznych narzędziach
Korzystając z poniższych funkcjonalności możesz dodać ten zasób do swoich narzędzi.
Kliknij w ikonkę, aby udostępnić ten zasób
Kliknij w ikonkę, aby skopiować link do tego zasobu
Transkrypcja
Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.
Być może wiesz, że zastrzyk z adrenaliny
leczy wstrząs anafilaktyczny
jakiego można doznać
na przykład po ukąszeniu osy
albo zjedzeniu orzeszków ziemnych.
Ale czy wiesz, że odkrywcą
jednego z najważniejszych hormonów stresu
był Polak?
Jako pierwszy wyizolował i opisał
adrenalinę w 1895 roku
Napoleon Nikodem Cybulski herbu Prawdzic.
Nadał jej nazwę nadnerczyna
jako że pochodziła z rdzenia nadnerczy.
Pewnie zdarzyło Ci się, że nauczyciel
znienacka wywołał Cię do odpowiedzi.
Co się dzieje w takiej chwili?
Serce wali jak młotem, w ustach Sahara
a do tego może skóra czerwieni się i poci?
To skutki skomplikowanych oddziaływań
autonomicznego układu nerwowego
o którym już może coś wiesz
z innych naszych filmów
i układu hormonalnego, zwanego też
wewnątrzwydzielniczym albo endokrynnym
czy dokrewnym.
Układ sympatyczny postawił Twoje ciało
w stan gotowości.
Zapewne zanim dojdziesz do tablicy
ta wewnętrzna burza ucichnie
ale pozostanie mobilizacja
dzięki której być może przypomnisz sobie
więcej i dostaniesz lepszą ocenę.
Cała reakcja nie mogłaby dojść do skutku
bez udziału uwalnianych do krwi
pod wpływem impulsów nerwowych
substancji zwanych hormonami stresu.
Hormony te z krwią rozprzestrzeniają się
po organizmie jak burza
i wywołują szereg zmian.
Oprócz tych wymienionych wcześniej
których wolelibyśmy nie doświadczać
adrenalina ma bardzo pozytywny wpływ
na pamięć.
Poprawia zapamiętywanie
i odtwarzanie informacji i to tym bardziej
im jej we krwi więcej.
To ten wspomniany już efekt mobilizacji.
Ale adrenalina to tylko jeden z hormonów
a nadnercza, gdzie powstaje
to tylko jeden z gruczołów
tworzących w sumie układ endokrynny.
O jego budowie, funkcjach i powiązaniach
opowiem Ci, gdy schrupiesz orzeszka.
Gdyby chcieć znaleźć analogię
do działania układu hormonalnego
to można by go przyrównać
do zbioru jadłodajni
oferujących jedzenie na wynos.
Nasze ciało jest w tym przypadku dzielnicą
albo całym miastem, na którego terenie
te jadłodajnie działają.
Każda specjalizuje się
w innego typu posiłkach
i każda ma swoją zdeklarowaną klientelę
ale jej potrawy przemierzają długą drogę
zanim trafią do rozsianych
po mieście klientów.
Gruczoły jadłodajnie
wytwarzają hormony posiłki.
Każdy ma swoją lokalizację
i specjalizację.
Leżąca z przodu szyi
motylokształtna tarczyca
wytwarza tyroksynę.
Kryjąca się za żołądkiem
a przed kręgosłupem trzustka
insulinę i glukagon.
Wspomniane już nadnercza
położone na górnych biegunach nerek
adrenalinę.
Do układu endokrynnego należą też
w zależności od płci właściciela
jądra lub jajniki
w których produkowane są
hormony płciowe.
U mężczyzn testosteron
u kobiet estrogeny i progesteron.
Jajniki to niewielkie struktury
ukryte głęboko w dolnej części brzucha.
Jądra leżą w zasadzie na zewnątrz ciała
otoczone workiem mosznowym.
Jak działają poszczególne hormony
dowiesz się z kolejnej części filmu.
Tu dodam tylko
że nadzór nad działalnością
wszystkich hormonalnych jadłodajni
sprawuje położona w głębi czaszki
przysadka mózgowa
z której uwalniane są hormony
kierujące działaniem
pozostałych gruczołów.
Innymi słowy
to przysadka mówi im
czy mają produkować
więcej czy mniej towaru.
Skąd to wie?
Zbiera informacje zwrotne z organizmu
a konkretnie informacje o stężeniu
konkretnych hormonów we krwi.
Gdy jest ono niskie
to znaczy, że tkanki są głodne hormonu
i chętnie go wychwytują.
Gdy rośnie, to znaczy, że już się nasyciły
i nie potrzebują w danej chwili więcej
więc produkcję można przystopować.
Przysadka pobudza działanie
innych gruczołów własnymi hormonami.
Wytwarza też taki, który bezpośrednio
pobudza wszystkie tkanki do wzrostu.
To hormon wzrostu.
Wytwarzana w tarczycy tyroksyna
ma wpływ na cały organizm
pracę serca i jelit, układ nerwowy
decyduje też o wyglądzie włosów i skóry.
O nadnerczach już wspominaliśmy.
Ich adrenalina podnosi ciśnienie
i przyspiesza pracę serca
mobilizując organizm
do walki lub ucieczki.
Męskie hormony płciowe
wydzielane w jądrach
odpowiadają za prawidłowy rozwój
męskich cech płciowych, takich jak
budowa ciała, wzrost, zarost
niski ton głosu, popęd seksualny
oraz spermatogenezę
czyli wytwarzanie plemników.
Za produkcję żeńskich hormonów płciowych
odpowiadają jajniki.
Są one odpowiedzialne za płodność
cykl miesiączkowy i popęd seksualny.
Nadają typowo kobiecą budowę ciała
mają duży wpływ na wygląd skóry i włosów
regulują gospodarkę wapniową
poprawiając wytrzymałość kości
zwiększają też krzepliwość krwi.
Do kompletu gruczołów
wewnętrznego wydzielania
została nam trzustka.
Mówiliśmy już o niej i o tym
że wydziela soki trawienne
w lekcjach o układzie pokarmowym
ale tu chodzi nam o inne wydzielanie.
Z trzustki przechodzą do krwi
dwa ważne hormony
dzięki którym nasze komórki
mają dostęp do najpowszechniejszego paliwa
czyli glukozy.
Insulina sprawia, że glukoza
przenika z krwi do komórek
gdzie może zostać wykorzystana.
Ułatwia też jej magazynowanie
zarówno w postaci glikogenu
jak i tłuszczu.
Glukagon mobilizuje glukozę
z magazynów w tkance tłuszczowej
mięśniach i wątrobie.
Wydzielanie insuliny rośnie
gdy glukozy we krwi jest dużo.
Glukagonu, gdy jej tam brakuje.
Ich wspólnym zadaniem jest utrzymanie
stężenia glukozy w optymalnym
dla naszego ciała zakresie.
Znasz już wszystkie gruczoły
układu hormonalnego
i wiesz, jakie hormony w nich powstają
i co robią.
To na koniec trochę faktów na temat
działania całego tego systemu.
Środkiem komunikacji są w nim hormony
czyli związki chemiczne.
Są one uwalniane z gruczołów do krwi
dlatego układ ten nazywamy też dokrewnym
i z nią podróżują po całym organizmie.
Mogą więc dotrzeć wszędzie
ale nie wszędzie będą działać.
Do działania potrzeba bowiem
by na komórkach znajdowały się receptory
które mogą się z danym hormonem łączyć.
To trochę tak, jakby chodzić po hotelu
z kluczem.
Można przejść obok wielu drzwi
ale otworzą się tylko te
do których klucz pasuje.
Słuchając tego dostrzegasz może
że do zadziałania hormon potrzebuje czasu.
Wydzielanie, podróż, wiązanie z receptorem
wszystko to trwa o wiele dłużej
niż na przykład impuls nerwowy.
Można powiedzieć, że układ dokrewny
się nie spieszy
a jego efekty są długofalowe
jak wzrost mięśni
czy przebudowa kości.
Okazuje się jednak, że mózg
ma i w tej kwestii sporo do powiedzenia.
Cały układ endokrynny kontroluje bowiem
część mózgu zwana podwzgórzem.
W tamtejszych komórkach nerwowych
powstają hormony, które sterują pracą
przysadki mózgowej.
Na podstawie odbieranych bodźców
podwzgórze wysyła sygnały przysadce
a ona modyfikuje pracę
pozostałych gruczołów.
Zadanie dla Ciebie.
Skoro adrenalina mobilizuje ciało
do walki lub ucieczki, jak myślisz
jak wpływa na stężenie glukozy we krwi?
Mówisz, że je podnosi?
Brawo.
W końcu glukoza to paliwo dla mięśni
więc dobrze mieć w takiej sytuacji
jak najwięcej.
W naszym organiźmie funkcjonuje
układ wewnątrzwydzielniczy
złożony z gruczołów wydzielających do krwi
hormony regulujące rozmaite aspekty
pracy naszego organizmu.
Szczegółowe zadania
poszczególnych gruczołów
i wydzielane przez nie hormony
widzisz na planszy.
Wiesz już, jak działa nasz układ dokrewny.
Więcej o naszym organiźmie dowiesz się
z kanału Biologia na pi-stacja.tv
Ćwiczenia
Interaktywne ćwiczenia związane z tą wideolekcją.
Materiały dodatkowe
Inne zasoby do wykorzystania podczas zajęć z tego tematu.
