Z tego filmu dowiesz się:

  • jakie są główne choroby spowodowane niedoborem lub nadmiarem niektórych hormonów,
  • co to znaczy, że insulina i glukagon mają antagonistyczne działanie;
  • dlaczego nie należy na własną rękę przyjmować preparatów i leków hormonalnych.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

wideo ekran podsumowujący napisy

Licencja: cc-by-nc-sa.svg

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Cechą cukrzycy jest podwyższony poziom glukozy we krwi. Po przekroczeniu pewnej granicy cukier zaczyna pojawiać się także w moczu co świadczy o nieskutecznym leczeniu. W dawnych czasach nie znano przyczyny cukrzycy ani nie potrafiono jej leczyć, ale medycy kojarzyli że mocz chorych zawsze był słodki i przyciągał z okolicy stada much. Więcej o tej chorobie i jej przyczynach opowiem Ci w tej lekcji. W innym filmie tej playlisty opowiadałam Ci o układzie hormonalnym. To bardzo istotny element utrzymania równowagi organizmu. Ponieważ działa bezobsługowo zwykle nawet nie wiesz o jego istnieniu. Bywa jednak, że w endokrynnej maszynie coś się psuje. Wtedy chorujemy. Narządem, który stosunkowo często się psuje jest trzustka. Produkowane w niej hormony insulina i glukagon utrzymują w ryzach poziom podstawowego cukru w naszej krwi glukozy. Gdy pojawia się jej dużo jak po posiłkach trzustka wydziela do krwi insulinę. Ten hormon działa jak pilot do bramy otwiera glukozie drzwi do komórek. Gdy wszystko działa prawidłowo nadmiar glukozy jest z krwi usuwany a to, co nie może zostać na bieżąco wykorzystane choćby do produkcji energii jest magazynowane w postaci tłuszczu. W sytuacji odwrotnej gdy stężenie glukozy we krwi staje się za niskie poniżej 60 miligramów na decylitr do akcji wkracza glukagon którego zadaniem jest to stężenie podwyższyć. Robi to, pobudzając rozkład zmagazynowanego w wątrobie glikogenu a gdy te zapasy się wyczerpią namawia wątrobę do produkcji glukozy z tego, co jest dostępne aminokwasów, kwasu mlekowego czy glicerolu. Można powiedzieć, że te dwa hormony insulina i glukagon działają antagonistycznie czyli przeciwstawnie a ich harmonijna współpraca utrzymuje glukozę we krwi w zdrowych ryzach. Co się więc dzieje, gdy któryś zawodzi? Dowiesz się, gdy schrupiesz orzeszka. Efektem problemów z insuliną jest cukrzyca. U dzieci wynika ona głównie z tego że wydzielające ten hormon komórki beta trzustki są niszczone na przykład w mechanizmie autoagresji. To tak zwana cukrzyca typu pierwszego. Nie ma komórek, nie ma insuliny czyli pilota do bram komórek. Skutek? Komórki głodują, bo brakuje im glukozy tymczasem jej poziom we krwi jest niebezpiecznie niestabilny. Pojawia się nadmierne pragnienie i częste wizyty w toalecie. Chory chudnie, jest senny i apatyczny. Nie ma na nic siły. Niestety objawy ujawniają się dopiero gdy już ponad 85% komórek beta ulegnie zniszczeniu. Ratunkiem jest podawanie insuliny z zewnątrz. Najlepiej wykorzystując osobiste pompy insulinowe, dzięki którym stężenie glukozy we krwi daje się utrzymać w fizjologicznych granicach bez konieczności wielokrotnego kłucia pacjenta w ciągu dnia. Szansą na trwałe wyleczenie są przeszczepy produkujących insulinę komórek beta. Cukrzyca typu pierwszego to jednak mniejszość. Ponad 85% przypadków tej choroby to typ drugi. Efekty zbyt kalorycznych posiłków nadwagi i braku ruchu. Kanapowo-lodówkowy tryb życia sprawia że nasze komórki są ciągle bombardowane glukozą i w odruchu obronnym zamykają się przed nadmiarem. To trochę tak, jakby brama przestała reagować na pilota a przynajmniej robiła to o wiele bardziej leniwie. Na początku trzustka próbuje obejść ten problem wytwarzając coraz więcej insuliny wymieniając baterie w pilocie na silniejsze. Z czasem jej możliwości zaczynają się jednak wyczerpywać. Komórki beta nie mogą przecież harować bez odpoczynku. Insuliny zaczyna brakować a komórki z przymkniętymi bramami zaczynają cierpieć głód. Początkowo organizm sygnalizuje to sennością, bólem głowy i ogólnym osłabieniem. Później objawy mogą przypominać te w cukrzycy typu pierwszego. Silne pragnienie oddawanie dużych ilości moczu suchość skóry i niezamierzone chudnięcie. Wtedy, podobnie jak w cukrzycy pierwszego typu konieczne jest podawanie hormonu z zewnątrz w zastrzykach. Glukagon sprawia problemy o wiele rzadziej niż insulina. W zasadzie głównym ich powodem są guzy trzustki, wydzielające ten hormon bez kontroli organizmu. Stężenia mogą być bardzo wysokie prowadząc do groźnego dla zdrowia wzrostu poziomu glukozy we krwi. Jak widzisz, nawet na tym prostym trzustkowym przykładzie hormonalna równowaga organizmu przypomina żonglerkę ostrymi nożami albo płonącymi pochodniami. Robiona profesjonalnie dostarcza niezapomnianych wrażeń ale wystarczy jeden nieostrożny ruch i można się solidnie pokaleczyć albo poparzyć. A że zawsze lepiej zapobiegać, niż leczyć starajmy się tę naszą hormonalną maszynerię utrzymywać w dobrym stanie dzięki zrównoważonej diecie i odpowiedniej dawce ruchu. Gdy już coś się zepsuje potrzebna jest pomoc specjalisty endokrynologa. W żadnym razie nie należy eksperymentować z hormonami na własną rękę bo skutki mogą być poważne. Tak jest w przypadku sterydów wykorzystywanych w leczeniu astmy chorobach nerek, płuc czy jelit. Zażywanie sterydów w celu zwiększenia muskulatury to poważne ryzyko zerwania ścięgien kłopotów z ciśnieniem czy masywnego trądziku. Anaboliczne działanie ma też insulina. Ale stosowanie jej przez kogoś kto nie ma cukrzycy może wywołać gwałtowny spadek poziomu glukozy we krwi grożący nawet śmiercią. Z kolei wytwarzana w nerkach erytropoetyna stosowana w niewydolności nerek i leczeniu nowotworów była ulubionym hormonem kolarzy bo zwiększała liczbę czerwonych krwinek a zatem i wydolność organizmu. Przy okazji prowadzi jednak do groźnych dla życia zakrzepów na przykład w sercu płucach czy mózgu. Uogólniając, każdy hormon ma wiele funkcji i wypełnia je wszystkie nawet jeśli nam zależy tylko na jednej. Do tego każdy wpływa na inne zmieniając ich ilość działanie albo metabolizm. Dołożenie sobie jednego z nich bo na przykład chcemy mieć większe mięśnie albo lepszą wytrzymałość zwykle bywa tym, czym nieostrożny ruch w grze Jenga. Wyjmujesz jeden klocek a cała wieża się wali. Nie warto. Insulina i glukagon to hormony wytwarzane w trzustce. Mają przeciwstawne działanie. Insulina obniża stężenie glukozy we krwi a glukagon je podnosi. Zaburzenia wydzielania insuliny i glukagonu prowadzą do niebezpiecznych wahań poziomu glukozy we krwi. Równowaga hormonalna jest krucha i nie wolno jej niszczyć zażywaniem preparatów hormonalnych bez wskazań lekarskich. Daj znać łapką w górę jeśli nasz film Ci się podobał i jeśli udało nam się w nim zachować równowagę. Niekoniecznie hormonalną.

Lista wszystkich autorów

Scenariusz: Małgorzata Załoga

Lektor: Dobrawa Szlachcikowska

Konsultacja: Anna Suska, Angelika Apanowicz

Grafika podsumowania: Magdalena Adamska

Materiały: Dobrawa Szlachcikowska

Kontrola jakości: Angelika Apanowicz, Małgorzata Załoga

Napisy: Klaudia Abdeltawab, Анна Альохіна

Montaż: Dobrawa Szlachcikowska, Magdalena Adamska

Animacja: Magdalena Adamska

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Katalyst Education

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

Richard Webb / Electric gate country, Barnton (CC BY-SA 2.0)
Sprinter_Lucio (Licencja Pixabay)
Artem Podrez (Licencja Pexels)
Artem Podrez (Licencja Pexels)
Freepik (Licencja Flaticon)
Freepik (Licencja Flaticon)
FnBTV (Licencja Pixabay)
cottonbro (Licencja Pexels)
Artem Podrez (Licencja Pexels)
Guus Herbschleb (CC BY 3.0)
Gustavo Fring (Licencja Pexels)
cottonbro (Licencja Pexels)
Ron Lach (Licencja Pexels)
Tima Miroshnichenko (Licencja Pexels)
Wellcome Collection (CC BY-SA 4.0)
Freepik (Licencja Flaticon)
Freepik (Licencja Freepik)
Freepik (Licencja Freepik)
Freepik (Licencja Flaticon)
OpenClipart-Vectors (Licencja Pixabay)
Jonathan Santos (Licencja Pexels)
Tim Mossholder (Licencja Pexels)
Kjerstin_Michaela (Licencja Pexels)
SHVETS production (Licencja Pexels)
RODNAE Productions (Licencja Pexels)
Polina Kovaleva (Licencja Pexels)
cottonbro (Licencja Pexels)
Tima Miroshnichenko (Licencja Pexels)
NIAID (CC BY 2.0)
Tima Miroshnichenko (Licencja Pexels)
Mikhail Nilov (Licencja Pexels)
Pavel Danilyuk (Licencja Pexels)
Servier Medical Art (CC BY 2.0)
RODNAE Productions (Licencja Pexels)
358611 (Licencja Pixabay)
macrovector (Licencja Freepik)
OpenClipart (Domena publiczna)
Masur (CC BY-SA 3.0)
EKATERINA BOLOVTSOVA (Licencja Pexels)
EKATERINA BOLOVTSOVA (Licencja Pexels)
Pixel perfect (Licencja Flaticon)
phptproyalty (Licencja Freepik)
macrovector (Licencja Freepik)

Licencja:

Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej

cc-by-nc-sa.svg