Dziedziczenie grup krwi
Playlista:Genetyka
Ten materiał posiada napisy w języku ukraińskim
Z tego filmu dowiesz się:
- jak wygląda dziedziczenie grup krwi u człowieka,
- jak działa układ AB0 w krwinkach czerwonych,
- czym jest czynnik Rh.
Podstawa programowa
Autorzy i materiały
Wiedza niezbędna do zrozumienia tematu
Aby w pełni zrozumieć materiał zawarty w tej playliście, upewnij się, że masz opanowane poniższe zagadnienia.
Udostępnianie w zewnętrznych narzędziach
Korzystając z poniższych funkcjonalności możesz dodać ten zasób do swoich narzędzi.
Kliknij w ikonkę, aby udostępnić ten zasób
Kliknij w ikonkę, aby skopiować link do tego zasobu
Transkrypcja
Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.
Każdy z nas ma krew określonej grupy
ale nie wszystkie grupy są jednakowo popularne
Wśród Polaków najczęściej spotykamy posiadaczy grupy A Rh plus - 32% i 0 Rh plus - 31%.
To także grupy o największym rozpowszechnieniu światowym.
Zróżnicowanie geograficzne jest jednak znaczne.
Grupy A nie spotkamy u południowoamerykańskich Indian
za to u ludów z północnej Skandynawii ma ją nawet 60% populacji, a wśród Aborygenów
nie ma grupy B.
Najrzadszą grupą krwi w Polsce i na świecie
jest grupa AB Rh minus.
To zaledwie 1% populacji.
Co ciekawe, choć antygeny odpowiedzialne
za to, jaką mamy grupę krwi, są dziedziczone
to nie działają w pierwszych latach życia.
Dlatego grupę krwi u dzieci można określić dopiero, gdy kończą 2 lata.
O tym, jak dziedziczymy grupy krwi
opowiem Ci w tym filmie.
Jeśli oglądasz nasze filmy, to może pamiętasz
Eryka z filmu o grupach krwi.
Dziś do nas na chwilę wróci.
Ale po kolei...
Każdy z nas ma jedną z czterech możliwych grup krwi: A, B, AB lub 0.
Może pamiętasz również, że o grupie krwi
decydują różne antygeny obecne na krwinkach czerwonych.
Inne dla A, inne dla B, a dla AB - oba.
Grupa 0 nie ma żadnych antygenów na błonie erytrocytów.
Za ich obecność odpowiada konkretny gen.
Ten gen ma 3 allele. 2 tak samo silne
dominujące, i recesywny.
Zaraz, zaraz, recesywny, to jasne
ale jak to, dwa dominujące?
Właśnie w tym tkwi cały sekret tylu możliwości.
Żeby lepiej zrozumieć sposób dziedziczenia tych alleli, najlepiej posłużyć się zabawą.
Potrzebne nam będą kawałki wstążki w trzech kolorach: niebieskie, żółte i białe
i trzy osoby.
Dwie z nich wybierają po dwa kawałki wstążek:
dwie jednakowe albo dwie różne, dowolnie.
Wstążki te wiążą na swoich nadgarstkach.
Teraz trzecia osoba wybiera od tej dwójki
po jednym kawałku wstążki.
Może wybrać dowolny z posiadanych przez nich
ale po jednym od każdego.
I takie właśnie kolory wiąże na swoich nadgarstkach.
A teraz przełóżmy to na geny
dziedziczenie i grupy krwi.
Każde z rodziców przekazuje ci jeden allel kodujący grupę krwi.
To, jaka będzie twoja, zależy od otrzymanej kombinacji.
Jeśli od obojga rodziców dostaniesz po allelu
nazwijmy go niebieskim, od niebieskiej wstążki
będziesz homozygotą dominującą
i będziesz mieć grupę krwi A.
Jeśli oboje dają ci allel żółty, będziesz
homozygotą dominującą o grupie krwi B.
A jeśli oboje przekażą ci po allelu recesywnym
odpowiadającym białej wstążce
Ty będziesz mieć grupę 0 i będziesz homozygotą recesywną.
Dotąd proste, prawda?
A co, jeśli od każdego z rodziców otrzymasz inny allel?
Jeśli jedna z wstążek na twoich nadgarstkach
jest biała, to jednym kolorem będzie ten z drugiego nadgarstka: niebieski albo żółty.
Co to oznacza?
Że gdy od któregoś z rodziców dostajemy
allel biały, a od drugiego inny
to allel biały się nie ujawni.
Będziemy mieć taką grupę, jaką wyznaczy allel
drugiego z rodziców, a zatem albo A, albo B.
W obu przypadkach jesteśmy heterozygotami.
Gdy jednak jeden z rodziców da nam allel niebieski, a drugi żółty, to zostaniemy posiadaczami dwóch kolorów. Naszą grupą krwi będzie AB.
Taką sytuację nazywamy kodominacją
a oznacza ona, że oba allele mają
taką samą moc ekspresji.
No dobrze, wiemy już, skąd grupa krwi AB
a skąd zero.
Jeśli jednak znasz swoją grupę, to wiesz
że oprócz liter podaje się jeszcze czynnik Rh.
Na przykład A Rh plus, czy AB Rh minus.
O tym, jakie on ma znaczenie, mówiliśmy we wspomnianym już filmie
ale jak te plusy czy minusy dziedziczymy?
Dokładnie tak, jak groszki pana Mendla w innym
filmie tej playlisty dziedziczyły kolor.
Gen odpowiedzialny za ten czynnik ma dwa warianty: dominujący i recesywny.
Wystarczy, że odziedziczyliśmy choć jeden allel
dominujący, od któregoś z rodziców
a jesteśmy Rh dodatni. Jeśli od obojga
otrzymaliśmy wariant recesywny
jesteśmy Rh ujemni.
Przećwiczmy to sobie jeszcze raz.
Określ, jakie grupy krwi może mieć każde z rodziców, jeśli u dziecka stwierdzono grupę AB.
Żeby mieć taką grupę, dziecko musiało dostać
od jednego z rodziców allel A, a od drugiego B.
Możliwe kombinacje alleli rodzicielskich
widzisz na planszy.
Jedno z nich musi zatem mieć grupę krwi A lub AB
a drugie B lub AB.
To może jeszcze jedna krzyżówka?
Czy jest możliwe, że w rodzinie składającej się z czterech osób: dwojga rodziców i dwójki dzieci, każdy będzie mieć inną grupę krwi?
Tak.
Na przykład, jeśli jedno z rodziców ma grupę AB
a drugie 0, to ich dzieci mogą mieć grupę A i B.
Grupa krwi zależy od odziedziczonej kombinacji dwóch spośród trzech alleli: dominujących A i B oraz recesywnego.
Allel recesywny ujawnia się tylko w nieobecności dominujących
i daje grupę krwi 0.
Możliwe kombinacje alleli i wynikające z nich
grupy krwi widzisz na planszy.
Rozwiązaliśmy dziś kilka krzyżówek.
Jeśli masz ochotę na więcej, znajdziesz je w innych filmach tej playlisty.
Ćwiczenia
Interaktywne ćwiczenia związane z tą wideolekcją.
Materiały dodatkowe
Inne zasoby do wykorzystania podczas zajęć z tego tematu.
