Z tego filmu dowiesz się:

  • jak wygląda dziedziczenie grup krwi u człowieka,
  • jak działa układ AB0 w krwinkach czerwonych,
  • czym jest czynnik Rh.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

wideo ekran podsumowujący napisy

Licencja: cc-by-nc-sa.svg

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Każdy z nas ma krew określonej grupy ale nie wszystkie grupy są jednakowo popularne Wśród Polaków najczęściej spotykamy posiadaczy grupy A Rh plus - 32% i 0 Rh plus - 31%. To także grupy o największym rozpowszechnieniu światowym. Zróżnicowanie geograficzne jest jednak znaczne. Grupy A nie spotkamy u południowoamerykańskich Indian za to u ludów z północnej Skandynawii ma ją nawet 60% populacji, a wśród Aborygenów nie ma grupy B. Najrzadszą grupą krwi w Polsce i na świecie jest grupa AB Rh minus. To zaledwie 1% populacji. Co ciekawe, choć antygeny odpowiedzialne za to, jaką mamy grupę krwi, są dziedziczone to nie działają w pierwszych latach życia. Dlatego grupę krwi u dzieci można określić dopiero, gdy kończą 2 lata. O tym, jak dziedziczymy grupy krwi opowiem Ci w tym filmie. Jeśli oglądasz nasze filmy, to może pamiętasz Eryka z filmu o grupach krwi. Dziś do nas na chwilę wróci. Ale po kolei... Każdy z nas ma jedną z czterech możliwych grup krwi: A, B, AB lub 0. Może pamiętasz również, że o grupie krwi decydują różne antygeny obecne na krwinkach czerwonych. Inne dla A, inne dla B, a dla AB - oba. Grupa 0 nie ma żadnych antygenów na błonie erytrocytów. Za ich obecność odpowiada konkretny gen. Ten gen ma 3 allele. 2 tak samo silne dominujące, i recesywny. Zaraz, zaraz, recesywny, to jasne ale jak to, dwa dominujące? Właśnie w tym tkwi cały sekret tylu możliwości. Żeby lepiej zrozumieć sposób dziedziczenia tych alleli, najlepiej posłużyć się zabawą. Potrzebne nam będą kawałki wstążki w trzech kolorach: niebieskie, żółte i białe i trzy osoby. Dwie z nich wybierają po dwa kawałki wstążek: dwie jednakowe albo dwie różne, dowolnie. Wstążki te wiążą na swoich nadgarstkach. Teraz trzecia osoba wybiera od tej dwójki po jednym kawałku wstążki. Może wybrać dowolny z posiadanych przez nich ale po jednym od każdego. I takie właśnie kolory wiąże na swoich nadgarstkach. A teraz przełóżmy to na geny dziedziczenie i grupy krwi. Każde z rodziców przekazuje ci jeden allel kodujący grupę krwi. To, jaka będzie twoja, zależy od otrzymanej kombinacji. Jeśli od obojga rodziców dostaniesz po allelu nazwijmy go niebieskim, od niebieskiej wstążki będziesz homozygotą dominującą i będziesz mieć grupę krwi A. Jeśli oboje dają ci allel żółty, będziesz homozygotą dominującą o grupie krwi B. A jeśli oboje przekażą ci po allelu recesywnym odpowiadającym białej wstążce Ty będziesz mieć grupę 0 i będziesz homozygotą recesywną. Dotąd proste, prawda? A co, jeśli od każdego z rodziców otrzymasz inny allel? Jeśli jedna z wstążek na twoich nadgarstkach jest biała, to jednym kolorem będzie ten z drugiego nadgarstka: niebieski albo żółty. Co to oznacza? Że gdy od któregoś z rodziców dostajemy allel biały, a od drugiego inny to allel biały się nie ujawni. Będziemy mieć taką grupę, jaką wyznaczy allel drugiego z rodziców, a zatem albo A, albo B. W obu przypadkach jesteśmy heterozygotami. Gdy jednak jeden z rodziców da nam allel niebieski, a drugi żółty, to zostaniemy posiadaczami dwóch kolorów. Naszą grupą krwi będzie AB. Taką sytuację nazywamy kodominacją a oznacza ona, że oba allele mają taką samą moc ekspresji. No dobrze, wiemy już, skąd grupa krwi AB a skąd zero. Jeśli jednak znasz swoją grupę, to wiesz że oprócz liter podaje się jeszcze czynnik Rh. Na przykład A Rh plus, czy AB Rh minus. O tym, jakie on ma znaczenie, mówiliśmy we wspomnianym już filmie ale jak te plusy czy minusy dziedziczymy? Dokładnie tak, jak groszki pana Mendla w innym filmie tej playlisty dziedziczyły kolor. Gen odpowiedzialny za ten czynnik ma dwa warianty: dominujący i recesywny. Wystarczy, że odziedziczyliśmy choć jeden allel dominujący, od któregoś z rodziców a jesteśmy Rh dodatni. Jeśli od obojga otrzymaliśmy wariant recesywny jesteśmy Rh ujemni. Przećwiczmy to sobie jeszcze raz. Określ, jakie grupy krwi może mieć każde z rodziców, jeśli u dziecka stwierdzono grupę AB. Żeby mieć taką grupę, dziecko musiało dostać od jednego z rodziców allel A, a od drugiego B. Możliwe kombinacje alleli rodzicielskich widzisz na planszy. Jedno z nich musi zatem mieć grupę krwi A lub AB a drugie B lub AB. To może jeszcze jedna krzyżówka? Czy jest możliwe, że w rodzinie składającej się z czterech osób: dwojga rodziców i dwójki dzieci, każdy będzie mieć inną grupę krwi? Tak. Na przykład, jeśli jedno z rodziców ma grupę AB a drugie 0, to ich dzieci mogą mieć grupę A i B. Grupa krwi zależy od odziedziczonej kombinacji dwóch spośród trzech alleli: dominujących A i B oraz recesywnego. Allel recesywny ujawnia się tylko w nieobecności dominujących i daje grupę krwi 0. Możliwe kombinacje alleli i wynikające z nich grupy krwi widzisz na planszy. Rozwiązaliśmy dziś kilka krzyżówek. Jeśli masz ochotę na więcej, znajdziesz je w innych filmach tej playlisty.

Lista wszystkich autorów

Scenariusz: Małgorzata Załoga, Angelika Apanowicz

Lektor: Dobrawa Szlachcikowska

Konsultacja: Angelika Apanowicz, Anna Suska

Grafika podsumowania: Dobrawa Szlachcikowska

Materiały: Dobrawa Szlachcikowska

Kontrola jakości: Małgorzata Załoga

Napisy: Małgorzata Załoga, Анна Альохіна

Montaż: Dobrawa Szlachcikowska

Animacja: Dobrawa Szlachcikowska

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Katalyst Education

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

Free Videos (Licencja Pexels)
Clker-Free-Vector-Images (Licencja Pixabay)
OpenClipart-Vectors (Licencja Pixabay)
Ian Riley (CC BY 2.0)
Bjoertvedt (CC BY 3.0)
Cicely Binford (CC BY-SA 2.0)
Kampus Production (Licencja Pexels)
Pavel Danilyuk (Licencja Pexels)
OpenClipart-Vector (Licencja Pixabay)
OpenClipart-Vectors (Licencja Pixabay)
kristine431 (Licencja Pixabay)
Tima Miroshnichenko (Licencja Pexels)
200degrees (Licencja Pixabay)
Gustavo Fring (Licencja Pexels)

Licencja:

Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej

cc-by-nc-sa.svg