Gdy spacerujesz po lesie lub łące być może podziwiasz różnorodność toczącego się tam życia. Drzewa... Krzewy... Trawy... Kwiaty... Uwijające się wśród nich owady... Świergoczące ptaki... Może i jakiś lis albo dzik przemknie ukradkiem. Ale czy wiesz że pod powierzchnią ziemi życie jest bardziej różnorodne niż na powierzchni? Wyliczono, że w glebach świata żyje ponad 1/4 wszystkich znanych gatunków a pewnie drugie tyle takich których jeszcze nie znamy. To dzięki ich pracy to, co na powierzchni znajduje dogodne warunki rozwoju. Pomyśl, że stworzenia żyjące w glebie o powierzchni piłkarskiego boiska przez rok produkują materię organiczną równą masie 10 słoni. O słoniach, robaczkach i ich powiązaniach będzie ten film. Pojęcie ekosystemu na pewno nie raz obiło Ci się o uszy. To zbiór wszystkich żywych organizmów i nieożywionych elementów stabilnie funkcjonujących w określonej przestrzeni i wpływających na siebie nawzajem. A teraz pomyśl: Jaki ekosystem będzie bardziej stabilny? Taki złożony z organizmów jednego rodzaju funkcjonujących w niezróżnicowanym otoczeniu czy taki, w którym organizmy są bardzo różnorodne, podobnie jak środowisko w którym żyją? Odpowiedź nie jest oczywista na pierwszy rzut oka, bo przecież w idealnych warunkach brak konkurencji to raj. Spójrz na pole kukurydzy. Jak okiem sięgnąć nic, tylko kaczany. Rolnik dba, by miały komfort. Nawozi, nawadnia i spulchnia glebę. Niszczy chwasty i szkodniki. W zamian oczekuje wysokich plonów. Dostaje je, o ile nic nie zakłóca równowagi takiego pola, ale wystarczy awaria studni albo szkodnik odporny na opryski i cały ekosystem się wali. Zostaje goła, wyjałowiona ziemia. A że w naturze rzadko kiedy panują optymalne i do tego stabilne warunki, większe szanse przetrwania mają zbiorowości różnorodne w których zmiana, albo usunięcie jednego czy nawet kilku elementów nie będzie oznaczać od razu katastrofy. Owszem, taka zmiana będzie dla wszystkich istot stresująca, ale są szanse na ich przetrwanie. Na przykładzie pola kukurydzy możemy pokazać, jak różnią się ekosystemy sztuczne od naturalnych. W tych pierwszych bioróżnorodność jest niewielka, a potrzeby organizmów są zaspokajane niejako z zewnątrz. W tych drugich można dostrzec że różnorodność gatunkowa, czyli bogactwo różnych form współbytujących na danym obszarze, daje każdej z nich większe szanse na dostosowanie się do ewentualnych zakłóceń. Skoro mowa o różnych ekosystemach łatwo zauważyć, że wśród nich też mamy bioróżnorodność. Na Ziemi są przecież wielkie lasy, pustynie sawanny, rzeki, jeziora i morza. Każde to inny naturalny ekosystem. W każdym egzystuje inna zbiorowość organizmów przystosowanych do określonego biotopu, czyli nieożywionych części przyrody. Niektóre są niezwykle bogate jak amazońska dżungla inne wręcz ascetyczne, jak pustynia Gobi. Najwyższą bioróżnorodność mają ekosystemy bogate w składniki odżywcze o zrównoważonym klimacie z umiarkowaną temperaturą rozłożonymi w ciągu roku opadami i dobrym nasłonecznieniem. Różnorodność ekosystemów stanowi podstawę naszej egzystencji. Są one źródłem żywności, czystej wody tlenu w powietrzu, którym oddychamy dają schronienie i leki, chronią ziemię przed erozją, a nas przed suszami powodziami i falami tsunami. Żeby wypełniać te wszystkie i wiele jeszcze innych funkcji, ekosystem powinien być duży bo to wzmacnia jego odporność na zakłócenia. Człowiek dla swoich potrzeb często tworzy sztuczne ekosystemy, bo jest jej łatwiej eksploatować i kontrolować. W ten sposób zmniejsza jednak bioróżnorodność, a to na dłuższą metę podkopuje zdrowe fundamenty świata. Poza omówioną już różnorodnością ekosystemów i gatunkową w obrębie każdego z nich, jest jeszcze jeden można powiedzieć najniższy poziom bioróżnorodności: zróżnicowanie w obrębie osobników jednego gatunku. Możesz je obserwować na co dzień. Na ulicy, w sklepie, w szkole,... wszędzie tam są przedstawiciele Homo sapiens, a każdy jest inny: wysocy, niscy, grubi, chudzi o brązowych i niebieskich oczach jasnej i ciemnej karnacji. Te różnice to efekt zmienności genetycznej. Podobne zróżnicowanie spotykamy u innych gatunków, zarówno dzikich, jak i hodowlanych. Każdy gatunek ma pewną pulę genów na którą składają się zestawy obecne u wszystkich osobników tegoż gatunku. Im większa jest ta pula tym bardziej zróżnicowane kombinacje mogą powstawać w wyniku rozmnażania. To zróżnicowanie jest niezbędnym warunkiem przetrwania gatunku, bo zwiększa szanse na przystosowanie się do zmieniających się warunków otoczenia. Tak działa jedno z podstawowych praw ewolucji, zwane doborem naturalnym. Gdy gatunek ma tylko niewielu przedstawicieli mieszanie genów może zachodzić tylko w obrębie niewielkiej puli. Wszystkie osobniki są ze sobą blisko spokrewnione genetycznie. Wszystkie są podobne narażone na te same choroby, czy pasożyty. Taka sytuacja często prowadzi do wymarcia gatunku, dlatego tak ważne jest żeby różne zbiorowości tego samego gatunku mogły się swobodnie krzyżować. U roślin oznaczać to będzie brak barier dla zapylania czy przenoszenia nasion u zwierząt konieczne są łączniki między terytoriami poszczególnych populacji danego gatunku, tak zwane korytarze migracyjne. Przed orzeszkiem mówiliśmy o kilku poziomach bioróżnorodności. Przyjrzyjmy się jeszcze przez chwilę czynnikom które na to zróżnicowanie form wpływają. Organizmy tworzące ekosystem oddziałują na siebie nawzajem w różnorodny sposób. Są zjadający i zjadani. Pierwsi chcieliby jeść często, dużo i smacznie. Ci drudzy koncentrują się na tym by jak najdłużej nie stać się czyimś obiadem. Mamy do czynienia z ewolucyjnym wyścigiem zbrojeń i to na wielu poziomach. Złożoność ekosystemu sprawia że każdy znajduje tam coś dla siebie. Jednakowoż poza zależnościami między organizmami żywymi, są i inne czynniki, oddziałujące na wszystkie gatunki. Są nimi: temperatura, nasłonecznienie, wiatry opady... Ogólnie możemy je określić jako czynniki klimatyczne. Przyglądając się różnorodności gatunków w różnych strefach klimatycznych zauważymy, że największe zróżnicowanie i bogactwo form znajdziemy w okolicy równika i w strefach podzwrotnikowych, a więc tam gdzie temperatura i poziom wilgotności sprzyjają rozkwitowi flory i fauny. W sąsiedztwie biegunów raczej nie spotkamy zbyt wielu gatunków czy złożonych ekosystemów. Podobnie wysokość nad i pod poziomem morza wpływa na obecność różnych form życia. Są szczyty i głębiny, gdzie nie spotkasz nic żywego, poza kilkoma gatunkami mikroorganizmów. Jeśli nas uważnie oglądasz, bez problemu wymienisz trzy poziomy bioróżnorodności. Genetyczna, czyli wewnątrzgatunkowa gatunkowa w ramach ekosystemu i ekosystemowa. To może jeszcze wymienisz pięć korzyści jakie mamy dzięki różnorodności biologicznej? To między innymi: zdrowa, naturalna żywność surowce na domy, narzędzia, ubrania leki i kosmetyki oczyszczanie i magazynowanie wody (ochrona przed suszami), ochrona przed erozją powodziami i falami tsunami. Różnorodność biologiczna to bogactwo form życia zamieszkujących Ziemię. W jej obrębie możemy wyróżnić: różnorodność ekosystemową różnorodność gatunkową i różnorodność genetyczną. Tym filmem chcieliśmy Ci uświadomić jak ważna jest bioróżnorodność. Ty też możesz pomóc ją zachować. Jak? Dowiesz się z innych filmów tej playlisty.