Z tego filmu dowiesz się:

  • czym jest substancja,
  • czym różnią się substancje między sobą,
  • jak można badać właściwości substancji,
  • że właściwości substancji dzielimy na fizyczne i chemiczne.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

wideo ekran podsumowujący napisy

Licencja: cc-by-nc-sa.svg

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Przezroczysta woda, lśniący metal, plastyczna plastelina, słodki cukier. Czy w tych zwrotach jest coś dziwnego, trudnego? Nie. Każdy z nas na co dzień określa w ten sposób właściwości tego, co jest wokół nas. Ta lekcja ma tylko uporządkować wiedzę, którą już posiadasz i nazwać pewne rzeczy w języku chemii. Woda, metale, plastelina, cukier, powietrze i inne rzeczy, które nas otaczają, to substancje. Badaniem właściwości różnych substancji będziemy zajmować się w tym filmie. Widzisz drewniany stół. Drewno, z którego go zrobiono, to substancja, zresztą naturalna – rośnie w lesie. Mamy złotą sztabkę. Złoto to substancja, ściślej rzecz biorąc metal. Olej, na którym smażysz, to też substancja, która ma swoje charakterystyczne właściwości. Przejdźmy do praktyki i przyjrzyjmy się kilku właściwościom wybranych substancji. Weźmy cukier. Co widzimy? Cukier jest substancją stałą. Ma postać bezbarwnych kryształków. Mówisz, że cukier jest biały, nie przezroczysty? To tylko efekt optyczny, podobny jak w przypadku śniegu, lodu czy sierści niedźwiedzia polarnego. Pojedyncze kryształy cukru zwłaszcza, jeśli są duże są przezroczyste, jak lodowa tafla czy pojedynczy płatek śniegu. Możesz to sprawdzić. Dopiero, gdy rozbijesz je na proszek stają się dla oka białe, podobnie jak białe są ślady łyżwiarza, który sunie po tafli, czy płatki śniegu, gdy zbijesz je w kulę lepiąc bałwana. Ale wróćmy do cukru. Opisaliśmy już trzy właściwości: stan skupienia, barwę i postać. Jakie jeszcze właściwości cukru możemy zbadać? Jak myślisz? Możemy sprawdzić jego zapach. Jest bez zapachu. Smak - jest słodki. I rozpuszczalność – to znasz codziennej herbaty. Dzięki temu, że cukier się rozpuszcza w wodzie, robi się słodka. Uwaga! Nigdy nie badaj smaku ani zapachu substancji, których nie znasz. Mogą być toksyczne. Drugą substancją, której właściwości omówimy będzie olej. Jest on cieczą. Ma żółty kolor i charakterystyczny zapach, który zależy od tego, z czego jest tłoczony. Powąchaj na przykład olej sezamowy i słonecznikowy. Olej nie rozpuszcza się w wodzie. Chcesz to sprawdzić? Wlej trochę do szklanki z wodą i zobacz, co się stanie. Możesz też go spróbować, a poczujesz, że ma charakterystyczny smak. Teraz weźmy plastelinę. Jaki jest jej stan skupienia? To ciało stałe ale gdy porównasz je z drewnem czy metalem, łatwo zauważysz różnicę. Plastelina jest... plastyczna. Możesz ją zginać, wałkować, łączyć ze sobą i na powrót dzielić na mniejsze kawałki. Jaki ma smak? Lepiej nie próbuj. A zapach? Jeśli ma jakiś, to nieznaczny i trudny do określenia. Nie rozpuszcza się też w wodzie. Możesz to sprawdzić samodzielnie. Istnieje wiele innych właściwości substancji. Część z nich badana jest w laboratoriach. Przykładem może być pomiar temperatury, w jakiej ciecz zaczyna wrzeć czy krzepnąć, czyli zmieniać się w ciało stałe. A więc wyznaczenie odpowiednio temperatury wrzenia i krzepnięcia. Masz pomysł, jakie jeszcze właściwości moglibyśmy zbadać? Na przykład kruchość. Cukier łatwo można skruszyć, natomiast z plasteliną czy olejem to się nie uda. Jeśli udało ci się zbadać inne właściwości substancji, napisz o tym w komentarzu pod filmem. Właściwości substancji możemy podzielić na dwie grupy: fizyczne i chemiczne. Fizyczne opisują wygląd oraz zachowanie wobec czynników fizycznych, takich, jak temperatura czy prąd elektryczny. Zaliczamy tu między innymi stan skupienia, barwę, gęstość, twardość, kowalność, ciągliwość i kruchość (czyli zdolność substancji do odkształceń), połysk, rozpuszczalność, temperaturę wrzenia, temperaturę topnienia, przewodzenie prądu i ciepła. Właściwości chemiczne substancji to takie, które ujawniają się podczas jakiejś reakcji chemicznej. Na przykład smak cukru poczujemy dopiero gdy substancja ta wejdzie w reakcję ze śliną w naszej buzi i na języku. Dzięki odpowiednim kubkom smakowym odczujemy jej słodkość. Podobnie jest z zapachem. Inne przykłady właściwości chemicznych to toksyczność, palność i reaktywność czyli zdolność substancji do wchodzenia w reakcje chemiczne z innymi substancjami. Substancje, które nas otaczają mają określone właściwości, na podstawie których można je zidentyfikować. Właściwości substancji dzielimy na fizyczne i chemiczne. Fizyczne to na przykład stan skupienia, barwa, rozpuszczalność w wodzie. Chemiczne to np. smak, zapach, palność. Podobał ci się film? Pamiętaj, że na stronie pistacja.tv znajdziesz wiele innych filmów z chemii. A najlepiej nas zasubskrybuj wtedy nic Cię nie ominie.

Lista wszystkich autorów

Lektor: Dobrawa Szlachcikowska

Konsultacja: Angelika Apanowicz

Grafika podsumowania: Agnieszka Opalińska

Materiały: Agnieszka Opalińska

Kontrola jakości: Małgorzata Załoga

Napisy: Agnieszka Opalińska, Раїса Скорик

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Katalyst Education

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

Coverr-Free-Footage (Pixabay License)
ugac (Pixabay License)
LMoonlight (Pixabay License)
AlanChevereau (Pixabay License)
PublicDomainPictures (Pixabay License)
Tama66 (Pixabay License)
PublicDomainPictures (Pixabay License)
955169 (Pixabay License)
Simon (Pixabay License)
mozlase__ (Pixabay License)
Picography (Pixabay License)
PublicDomainPictures (Pixabay License)
stevepb (Pixabay License)
Free-Photos (Pixabay License)
995645 (Pixabay License)
magri48 (Pixabay License)
guvo59 (Pixabay License)
PublicDomainPictures (Pixabay License)
Humusak (Pixabay License)
Free-Photos (Pixabay License)
Edal Anton Lefterov (CC BY-SA)
422737 (Pixabay License)
WikimediaImages (Pixabay License)
qimono (Pixabay License)
acandraja (Pixabay License)
asw1972 (Pixabay License)
elkimmelito (Pixabay License)
khalidahmad (CC0)
just-bee (Pixabay License)
LMoonlight(Pixabay License)
OpenClipart-Vectors (Pixabay License)
Belova59 (Pixabay License)
geralt (Pixabay License)
PublicDomainPictures (Pixabay License)
jarmoluk (Pixabay License)

Licencja:

Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej

cc-by-nc-sa.svg