Czy zastanowiło cię kiedyś, dlaczego ołówek nazywa się ołówkiem, choć nie ma z ołowiem nic wspólnego? Nie ma, ale miał. W starożytnym Egipcie do pisania na papirusie używano oprawionego w kawałek skóry ołowiu. Takiego ołówka używano jeszcze na początku XVI w. Gdy w 1554 roku odkryto w Anglii złoża grafitu, początkowo myślano, że odkryta substancja jest właśnie rodzajem ołowiu. Nazwano ją nawet czarnym ołowiem. I ołów i grafit, czyli węgiel to pierwiastki chemiczne. Ludzi możemy porównać do pierwiastków. Człowiek to najmniejsza jednostka społeczna i nie da się go już bardziej podzielić. Podobnie pierwiastek – to substancja, której nie można rozłożyć na prostsze. Przykładami pierwiastków są tlen, wodór, ołów, złoto, srebro czy węgiel. Większość pierwiastków, podobnie jak większość ludzi nie lubi żyć samotnie. Dlaczego łączą się, tworząc związki. Niektóre związki są bardziej trwałe, inne mniej. Ludzie często dopiero w związkach odkrywają w sobie nowe cechy. Podobnie jest z pierwiastkami. Kiedy spotykają się dwa pierwiastki mogą po prostu się z sobą wymieszać, jak ludzie w tłumie. Niby razem, ale osobno. Nic ich nie łączy poza przebywaniem czasowo w tym samym miejscu. Mówimy wtedy o mieszaninie pierwiastków. Taki luźny zbiór możemy rozdzielić na składniki za pomocą metod fizycznych tak, jak w tłumie tańczących można zawołać: „panie na lewo, panowie na prawo”. Co innego, gdy coś między pierwiastkami zaiskrzy. Można powiedzieć, że wytworzy się między nimi chemia. Wtedy łączą się trwale, tworząc związek. I tak jak wtedy, gdy ludzie tworzą bliską relację, nie mówimy już o ja i ty, ale o my, nowym bycie, tak w przypadku pierwiastków mówimy o związku… chemicznym. Czymś nowym, innym od pierwiastków z których powstał. Przykłady związków to: sól kuchenna, skrobia i woda, ale taka czysta, destylowana, bo taka z jeziora zawiera w sobie tyle różnych rzeczy, że jest mieszaniną. Popatrzmy, jak to może wyglądać w praktyce. Spójrz na dwa pierwiastki – siarkę i żelazo. Siarka ma postać żółtego proszku. Żelazo to metal, tu w formie opiłków. Po wymieszaniu powstaje szaro-żółta mieszanina. Jej składniki możemy rozdzielić za pomocą magnesu. Oznacza to, że każdy ze składników zachowuje swoje właściwości. Po podgrzaniu mieszanina zmienia się, bo zachodzi reakcja chemiczna. Powstaje związek o ciemnoszarej barwie, który nie reaguje na przyłożenie magnesu. To nowa substancja o właściwościach różnych zarówno od siarki, jak i od żelaza. Możemy więc porównać siarkę i żelazo do dwojga ludzi. Po prostu mieszając te pierwiastki sprawimy tylko, że ci ludzie znajdą się obok siebie, na przykład na tym samym koncercie, ale nic ich nie łączy. Związek chemiczny natomiast możemy porównać do sytuacji, gdy te osoby zaprzyjaźniają się albo zakochują. Przyjrzyjmy się teraz szczegółowo różnicom między związkiem chemicznym a mieszaniną. Związek chemiczny to substancja zbudowana z przynajmniej dwóch pierwiastków połączonych ze sobą wiązaniem chemicznym. Mieszanina to co najmniej dwie substancje wymieszane ze sobą w dowolnych proporcjach. W związku chemicznym pierwiastki łączą się w ściśle określonych proporcjach. W mieszaninie proporcje są dowolne. Składników związku chemicznego nie można rozdzielić wykorzystując metody fizyczne, takie jak przesiewanie, sączenie, czy destylacja. Składniki mieszaniny da się rozdzielić. W naszym przypadku mogliśmy oddzielić żelazo od siarki, wykorzystując magnes. Pierwiastek to substancja, której nie można już rozłożyć na prostsze składniki. Mieszanina to wymieszane w dowolnych proporcjach przynajmniej dwie substancje, które możemy rozdzielić metodami fizycznymi. Związek chemiczny to substancja złożona z co najmniej dwóch pierwiastków połączonych wiązaniem chemicznym. Potrafisz już odróżnić od siebie pierwiastek, mieszaninę i związek chemiczny. Potrzebujesz innych informacji? Zapraszam na pistacja.tv. Znajdziesz tam całą podstawę programową z chemii.