Z tego filmu dowiesz się:

  • jakie są właściwości chemiczne i fizyczne węglowodorów nienasyconych,
  • na czym polega reakcja addycji (przyłączania),
  • jak tworzy się nazwy związków powstałych w reakcji addycji,
  • jak przebiega reakcja spalania całkowitego i niecałkowitego,
  • jak odróżnić węglowodory nasycone od nienasyconych.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

wideo ekran podsumowujący napisy

Licencja: cc-by-nc-sa.svg

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Dojrzałe banany są słodkie. To efekt stopniowej przemiany zawartych w nich cukrów. W niedojrzałych dominuje skrobia. Jest jej 20 razy więcej niż fruktozy. W dojrzałych bananach ten stosunek jest dokładnie odwrotny. Za przemianę odpowiada eten, czyli etylen. Banany zrywa się, gdy są zielone i tak transportuje do miejsca przeznaczenia. Dopiero przed dostarczeniem ich do sklepów poddaje się je kontrolowanemu działaniu etylenu, by równomiernie dojrzały. Co ciekawe, wytwarzanie etenu to swoiste błędne koło. W miarę dojrzewania owoce wytwarzają go coraz więcej, a to z kolei bardziej przyspiesza dojrzewanie. O tych i innych właściwościach etenu i innych węglowodorów nienasyconych dowiesz się w tym filmie. Pamiętacie, że główną różnicą między alkanami, alkenami i alkinami jest obecność lub brak wiązań wielokrotnych między tworzącymi ich cząsteczki atomami węgla. To dzięki tym wiązaniom alkeny i alkiny o wiele łatwiej niż alkany wchodzą w reakcje chemiczne przyłączania i polimeryzacji. Obecność wiązania wielokrotnego w węglowodorach nienasyconych nadaje im pewne właściwości których nie mają węglowodory nasycone. Zacznijmy od etenu, który posiada wiązanie podwójne między dwoma atomami węgla. Wiązanie podwójne jest słabsze niż wiązanie pojedyncze. Możemy wyobrazić sobie że jest bardziej naciągnięte. Dlatego jedno z tych wiązań dość łatwo może ulec rozerwaniu. Właściwość tę możemy zaobserwować w reakcji etylenu z wodą bromową. Woda bromowa zawiera cząsteczkowy brom który nadaje jej brązową barwę. Dodanie etylenu do wody bromowej powoduje jej odbarwienie ponieważ obecny w niej cząsteczkowy brom rozrywa jedno z wiązań między atomami węgla i już jako pojedyncze atomy przyłącza się w to miejsce. Dlatego końcówka -en zmienia się w nazwie na -an a jednocześnie w cząsteczce pojawiają się dwa atomy bromu, których obecność też uwzględniamy w nazwie. Otrzymujemy więc dibromoetan. Obserwujemy przy tym odbarwienie roztworu bo znikają z niego nadające brązową barwę cząsteczki bromu. Reakcję bromowania etenu możemy również zapisać za pomocą wzorów sumarycznych. C2H4, czyli eten plus cząsteczka bromu powstaje C2H4Br2. Przyłączanie bromu do etynu zachodzi podobnie, ale w dwóch etapach. W pierwszym cząsteczka bromu zrywa jedno z wiązań w wiązaniu potrójnym i 2 atomy bromu przyłączają się w to miejsce. Po reakcji wciąż mamy wiązanie podwójne między atomami węgla. Do drugiego etapu potrzebna jest druga cząsteczka bromu która atakuje jedno z wiązań podwójnych. W wyniku tej reakcji powstaje związek nasycony W nazwie, wyjściowa końcówka -yn zmienia się na -an a otrzymana cząsteczka zawiera cztery bromy. Stąd jej pełna nazwa to tetrabromoetan. Podobnie jak w poprzedniej reakcji roztwór wody bromowej odbarwia się. Zapiszmy te dwa etapy jeszcze raz za pomocą wzorów sumarycznych. C2H2, czyli etyn plus jedna cząsteczka bromu powstaje C2H2Br2. W drugim etapie do tej cząsteczki przyłączymy kolejną cząsteczkę bromu. C2H2Br2 plus druga cząsteczka bromu powstaje C2H2Br... tu mieliśmy dwa atomy bromu przyłączyły się kolejne dwa atomy bromu czyli... Br4. Zwróć uwagę, że w tym związku suma atomów przyłączonych do węgla jest taka sama jak w etenie, a w tym taka sama, jak w etanie. Dlatego nawet nie mając wzorów strukturalnych tych związków możemy zauważyć, że ten związek będzie nadal związkiem nienasyconym, a ten będzie już związkiem nasyconym. Wspólną właściwością chemiczną dla wszystkich węglowodorów jest uleganie reakcji spalania. Spalanie to jest uzależnione od ilości dostępnego tlenu. Jeżeli jest go dostatecznie dużo zachodzi spalanie całkowite a produktami spalania są tlenek węgla 4 i woda. Przy ograniczonym dostępie tlenu produktami spalania są tlenek węgla 2 i woda. Spalanie w jeszcze mniejszej ilości tlenu prowadzi do powstania węgla i wody. Ze względu na swoją budowę wewnętrzną i właściwości fizyczne oraz chemiczne Węglowodory nienasycone mają szerokie zastosowanie. Eten jest wykorzystywany w przemyśle spożywczym, do kontrolowania dojrzewania i przechowywania owoców, a także do produkcji materiałów wybuchowych. Etyn wykorzystywany jest w produkcji tworzyw sztucznych i kauczuku syntetycznego do spawania i cięcia metali a także do narkozy. Węglowodory nienasycone, czyli alkeny i alkiny ze względu na obecność wiązania wielokrotnego są bardziej reaktywne niż ich nasycone odpowiedniki, czyli alkany. Mogą przyłączać różne substancje w reakcji tak zwanej addycji. Takich właściwości nie mają alkany. Wszystkie węglowodory nasycone i nienasycone spalają się w obecności tlenu. Mam nadzieję, że węglowodory nienasycone wzbudziły w tobie nienasycony głód wiedzy i nie muszę ci przypominać o subskrypcji naszego kanału.

Lista wszystkich autorów

Lektor: Dobrawa Szlachcikowska

Konsultacja: Angelika Apanowicz

Grafika podsumowania: Agnieszka Opalińska

Materiały: Dobrawa Szlachcikowska

Kontrola jakości: Małgorzata Załoga

Napisy: Małgorzata Załoga, Раїса Скорик

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Katalyst Education

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

dionhva (Licencja Pixabay)
Mvolz (CC0)
PublicDomainPictures (Licencja Pixabay)
fabriciosena2020 (Licencja Pixabay)
Jaro_N (Licencja Pixabay)
andrej567 (Licencja Pixabay)
TRAPHITHO (Licencja Pixabay)
Tomorrow Sp. z o.o. (CC BY-SA)
2322922 (Licencja Pixabay)
AldoRafa (Licencja Pixabay)
MarjonBesteman (Licencja Pixabay)
VenV (Licencja Pixabay)
Free-Photos (Licencja Pixabay)
sasint (Licencja Pixabay)

Licencja:

Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej

cc-by-nc-sa.svg