Z tego filmu dowiesz się:

  • co to są alkohole,
  • jaki jest wzór ogólny alkoholi,
  • jakie są pierwsze cztery alkohole w szeregu homologicznym,
  • jak tworzymy wzory i nazwy alkoholi,
  • jakie właściwości ma etanol i metanol,
  • jak zachodzi spalanie alkoholi.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

wideo ekran podsumowujący napisy

Licencja: cc-by-nc-sa.svg

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Dymitr Mendelejew, twórca układu okresowego pierwiastków ma i inne zasługi. Znana anegdota, głosi że życie zawdzięczał mu kierownik rosyjskiej wytwórni wódek oskarżony o kradzież alkoholu. Dzięki Mendelejewowi i jego odkryciu kontrakcji objętości, udało się wyjaśnić wódczane manko w fabryce. Otóż mieszając 50 litrów czystego spirytusu z 50 litrami wody nie otrzymamy 100 litrów wódki, tylko około 97. W każdej apteczce znajdzie się chyba spirytus salicylowy do odkażania ran. Spirytus salicylowy to 2% roztwór kwasu salicylowego w alkoholu etylowym i wodzie. Alkohol etylowy używany tu jako rozpuszczalnik powszechnie nazywa się po prostu alkoholem albo etanolem. Nie jest to jednak jedyny alkohol ani najprostszy. W tej lekcji opowiem ci nieco o alkoholach ich otrzymywaniu i właściwościach. Najprostszym z alkoholi jest metanol. Jego nazwa pochodzi od nazwy pierwszego alkanu, czyli metanu do którego dodajemy końcówkę -ol. Tak jak metan, metanol posiada 1 atom węgla który tworzy 4 wiązania. Tyle, że do jednego z nich zamiast wodoru przyłączamy grupę -OH. Wzór półstrukturalny metanolu to CH3OH. Kolejnym, najbardziej znanym i wspomnianym już wcześniej alkoholem, jest etanol. Podobnie jak jego prekursor, etan, ma on w cząsteczce 2 atomy węgla połączone wiązaniem pojedynczym. Analogicznie jak w metanolu, tak i tutaj miejsce jednego atomu wodoru zastępuje grupa -OH i uzupełniamy pozostałe wodory. Wzór półstrukturalny etanolu to CH3-CH2-OH A możemy go zapisać także jako C2H5OH. Jak ci się pewnie udało zorientować różni się on od metanolu grupą CH2 podobnie jak w alkanach. I tak, jak w przypadku alkanów, alkohole też tworzą szereg homologiczny. Spróbujmy zatem razem narysować wzór i zapisać nazwę kolejnego alkoholu. Trzecim alkanem jest propan. Zawiera on trzy atomy węgla połączone ze sobą wiązaniami pojedynczymi. Zabieramy z propanu jeden atom wodoru i w to miejsce wstawiamy grupę -OH. Do nazwy alkanu dodajemy końcówkę -ol. Co otrzymamy? Propanol o wzorze C3H7OH. Myślę, że bez problemu, samodzielnie utworzysz wzór i podasz nazwę kolejnego alkoholu. Brawo! Jest to butanol o wzorze C4H9OH. Najprostsze alkohole są bezbarwnymi cieczami o charakterystycznym zapachu. Lepiej nie sprawdzaj ich smaku, bo nie każdy alkohol ma zastosowanie spożywcze. Metanol to na przykład silna trucizna która może uszkodzić wzrok a w dużych dawkach nawet zabić. Możesz sprawdzić inne właściwości alkoholi. z wprowadzenia do tej lekcji wiesz że etanol dobrze rozpuszcza się w wodzie choć zachodzi przy tym zjawisko kontrakcji. Mówiliśmy o nim w innym filmie. Podobnie jest z metanolem. Metanol i etanol są również bardzo dobrymi rozpuszczalnikami wielu substancji które nie rozpuszczają się w wodzie. Mimo obecności grupy wodorotlenowej w cząsteczce, ani metanol, ani etanol nie zmieniają zabarwienia wskaźników chemicznych, co świadczy o tym że mają odczyn obojętny. Nie są więc zasadami. Grupa -OH w zasadach to anion związany z metalem wiązaniem jonowym. W alkoholach grupa -OH jest związana z resztą węglowodorową wiązaniem kowalencyjnym, dlatego nie dysocjuje na jony w wodzie i dlatego alkohol nie jest zasadą. Metanol i etanol są palne. Można to zaobserwować, jeśli na przykład zamówisz w cukierni płonące lody. Spalają się niebieskim płomieniem. Reakcja spalania zachodzi oczywiście w obecności tlenu, a więc spalanie etanolu zapiszemy zgodnie z równaniem: Musimy teraz sprawdzić, czy po obu stronach równania liczby atomów węgla, wodoru i tlenu zgadzają się. Zacznijmy od węgla. W etanolu mamy dwa atomy, musimy więc za strzałką, przed CO2 dopisać dwójkę. Policzmy teraz wodory. W cząsteczce alkoholu mamy 6 atomów tego pierwiastka, a za strzałką w cząsteczce wody, tylko dwa. Żeby wodorów było tutaj również 6 musimy postawić 3 przed cząsteczką wody. Zostały nam tleny. Zacznijmy od policzenia tlenów w produktach. Mamy dwie cząsteczki CO2, czyli 4 atomy tlenu oraz 3 cząsteczki wody, czyli 3 atomy tlenu. Czyli w sumie 7 atomów. A ile mamy po lewej? W cząsteczce alkoholu jest tylko 1 atom tlenu. Aby po lewej stronie razem było 7 atomów tlenu musimy dostarczyć jeszcze 6 atomów w formie cząsteczek dwuatomowych, a więc przed cząsteczką tlenu dopisujemy trójkę. Teraz już na pewno samodzielnie zapiszesz reakcję spalania metanolu. A teraz sprawdź, czy wyszło ci tak samo, jak mnie. Udało się? Super. Gratulacje! Ze względu na to, że etanol jest dobrym rozpuszczalnikiem, znalazł on szerokie zastosowanie w medycynie. Przykładem może być roztwór jodu w alkoholu znany jako jodyna. Jest on też rozpuszczalnikiem substancji czynnych w wielu kroplach czy syropach, a także zapachów w perfumach. Metanol, jako silna trucizna, ma zastosowanie czysto techniczne, najczęściej także jako rozpuszczalnik. Alkohole to pochodne alkanów, w których jeden atom wodoru został zastąpiony grupą wodorotlenową -OH. Przedstawicielami alkoholi są: metanol o wzorze CH3OH i etanol C2H5OH. Są to rozpuszczalne w wodzie, palne bezbarwne i lotne ciecze. Metanol jest silnie toksyczny. Wiesz już całkiem sporo o alkoholach a jeśli ta lekcja wzbudziła twoją ciekawość zapoznaj się z innymi filmami dostępnymi na pistacja.TV I koniecznie łapka w górę dla alkoholi!

Lista wszystkich autorów

Lektor: Dobrawa Szlachcikowska

Konsultacja: Angelika Apanowicz

Grafika podsumowania: Zofia Borysiewicz

Materiały: Zofia Borysiewicz, Dobrawa Szlachcikowska

Kontrola jakości: Małgorzata Załoga

Napisy: Małgorzata Załoga, Раїса Скорик

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Katalyst Education

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

Wikimedia Commons (Domena publiczna)
ELEVATE (Licencja Pexels)
ELEVATE (Licencja Pexels)
Klimkin (Licencja Pixabay)
Taryn Elliott (Licencja Pexels)
Taryn Elliott (Licencja Pexels)
Da_Vid_Acre (Licencja Pixabay)
OpenClipart-Vectors (Licencja Pixabay)
Smuconlaw (CC BY-SA)
Tomasz_Mikolajczyk (Licencja Pixabay)
stevepb (Licencja Pixabay)
Danny S. (CC BY-SA)
Mfomich (CC0)
Sjtanarur (CC BY-SA)
Clker-Free-Vector-Images (Licencja Pixabay)
Tomorrow Sp.z o.o. (CC BY)
cottonbro (Licencja Pexels)

Licencja:

Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej

cc-by-nc-sa.svg