Zapewne wiesz, że Ziemia jest jak piłka tylko dużo, dużo większa, ale mapa jest płaska jak ekran telefonu albo kartka papieru. To problem, bo piłki po rozcięciu nie da się rozłożyć idealnie na płasko. Można to zrobić tylko w przybliżeniu a że żaden sposób nie jest idealny dlatego każda mapa jest częściowo fałszywa. W tej lekcji opowiemy Ci więcej o mapach. Jak wiesz z lekcji przyrody, mapa to obraz powierzchni Ziemi lub jej fragmentu. Ten obraz jest przedstawiony na płaskiej powierzchni, na przykład arkuszu papieru, za pomocą umownych znaków graficznych, zawsze w pomniejszeniu. Mapy tworzą kartografowie, a dział geografii zajmujący się mapami nazywamy kartografią. Mapy służą do różnych celów. Pomagają podczas planowania podróży. Korzysta z nich meteorolog chcąc przedstawić prognozę pogody architekt, który projektuje nowe osiedle i leśnik planujący nowe szkółki... Umiejętność czytania mapy jest niezbędna w wielu zawodach. Każdy używa jej w inny sposób. Z tego powodu mapy różnią się od siebie. Żeby łatwiej było rozpoznać, czego dotyczą umieszcza się na każdej tytuł. To nic innego jak nazwa przedstawionego obszaru lub zjawiska. Wszystkie informacje zawarte na mapie rysuje się za pomocą umownych znaków nazywanych znakami kartograficznymi lub sygnaturami. Na mapie znajdziesz kilka rodzajów takich znaków. Duże obszary, na przykład lasy, jeziora czy pustynie, oznaczone są znakami powierzchniowymi. Rzeki, drogi, granice państw i inne, podobne elementy zaznaczamy znakami liniowymi a pojedyncze obiekty, na przykład szczyty czy małe miejscowości - znakami punktowymi. Wszystkie znaki kartograficzne umieszczone na mapie tworzą treść mapy a ich opis możesz znaleźć w legendzie. Czytanie mapy zawsze zaczynaj od zapoznania się z legendą. Pamiętaj, że te same obiekty na różnych mapach mogą być oznaczone w różny sposób. Powiedzieliśmy, że każda mapa zawiera tytuł mapy treść mapy znaki kartograficzne i legendę. Czy to wszystko? Pomyśl, mapa może mieścić się na stronie podręcznika lub atlasu geograficznego, albo zajmować dużą część ściany w sali lekcyjnej. Żadne z map nie jest jednak w stanie pokazać terenu w rzeczywistej wielkości czyli takiej, jaką widzisz kiedy wyjdziesz na zewnątrz. Obiekty, które na niej umieszczamy trzeba narysować w pomniejszeniu. Aby mapa była wiarygodna, każdy obiekt na mapie musi zostać pomniejszony tyle samo razy. O tym, w jakim stopniu zmniejszono odległości i wymiary obiektów na mapie informuje nas skala mapy. Jeśli w legendzie widzisz zapis 1 podzielić przez 200000, to znaczy że wszystkie odległości i wymiary na mapie zostały pomniejszone 200 000 razy. Mówimy wtedy, że skala mapy wynosi 1 do 200 000. Tak zapisaną skalę nazywamy skalą liczbową. Poznasz ją po znaku dzielenia między liczbami. Ta, która została zapisana po nim, mówi nam ile razy został pomniejszony obszar przedstawiony na mapie. Skalę liczbową możesz zapisać też w postaci ułamka zwykłego. Wtedy to jego mianownik powie ci jak bardzo zmniejszony został obszar na mapie. Spójrz na przedstawione mapy. Ta po lewej ma skalę 1 do 500 000 a ta po prawej 1 do 50 000. Która mapa została pomniejszona bardziej? Jeśli twój wybór, to mapa po lewej stronie gratulujemy! Zastanów się teraz, na której mapie jesteś w stanie zobaczyć większy obszar? Mówisz, że na mapie po lewej? Brawo! A która mapa ma większą skalę? Spójrz, gdybyśmy obie skale zapisali w postaci ułamka, to ten po prawej miałby większą wartość i to właśnie ta skala jest większa. Ale ułamki nie są w tym przypadku konieczne. Te same obiekty na tej mapie są większe niż na tej, bo są w większej skali. Mniejsza skala to mniejsze obiekty a większy obszar przedstawiony na mapie. Skala może być zapisana także w inny sposób. Tu widzisz zapis: 1 cm, myślnik, 5 km. 1 cm to oczywiście odległość na mapie a odległość zapisana po myślniku to odległość rzeczywista w terenie. Taka skala to skala mianowana. Mówi nam ona o tym, jakiej rzeczywistej odległości odpowiada 1 cm na mapie. Taki zapis czytamy: 1 cm na mapie odpowiada 5 km w terenie. Trzecim sposobem pokazywania skali mapy jest podziałka liniowa, zwana też skalą liniową. To taka linijka, która pozwala w szybki sposób odczytać odległości na mapie. Punktem początkowym dla niej jest zawsze 0. Jeden odcinek takiej podziałki jest najczęściej tak dopasowany do skali mapy żeby odpowiadał dwóm, pięciu lub dziesięciu kilometrom w terenie. Spójrz, na tej mapie jeden taki odcinek to 10 km w rzeczywistości czyli dwa takie odcinki to...? To 20 km. Super! Na lewo od punktu początkowego często umieszcza się tak zwany odcinek wsteczny. Ten pierwszy kawałek osi dzieli się dodatkowo na 10 mniejszych kawałków, aby można było odczytywać z mapy także odległości krótsze niż ta, którą wskazuje odcinek podstawowy. Spójrz na naszą podziałkę liniową jeszcze raz. Powiedzieliśmy że 1 odcinek podstawowy odpowiada 10 km. Ile w takim razie malutkich kreseczek powinniśmy odliczyć na odcinku wstecznym żeby wiedzieć, ile to 5 km? Pięć. Świetnie! Mapa to pomniejszony obraz powierzchni Ziemi lub jej fragmentu, przedstawiony na płaszczyźnie za pomocą umownych znaków graficznych. Podstawowymi elementami mapy są: tytuł mapy, treść mapy, znaki kartograficzne skala mapy oraz jej legenda. Żeby przeczytać mapę trzeba znać legendę. A żeby oglądać pi-stację? Wystarczy kliknąć w link albo wpisać w wyszukiwarkę www.pistacja.tv. Warto!