W dzisiejszych czasach, aby gdzieś dotrzeć najczęściej po prostu odpalamy mapę na telefonie, wpisujemy miejsce docelowe i czekamy parę sekund na wczytanie trasy. Później wystarczy podążać do celu jak po sznurku. Idealnie. Ale czy na pewno? Na to pytanie odpowiemy sobie w tym filmie. Nowe technologie są bardzo wygodne ale licząc tylko na nie, uzależniamy się od nich. A co, gdy telefon ci padnie, zepsuje się albo trafisz w obszar, w którym nie ma zasięgu? Nie mówiąc już o tym, że korzystając z internetowych mapek możesz latami poruszać się po jakimś mieście i tak naprawdę nigdy go nie poznać. Dobrze więc wiedzieć, co oznaczają liczby pokazujące się przy postawionej na mapce pinezce oraz jak one się mają do położenia danego punktu na Ziemi i do papierowych map, które są odporne na brak zasięgu czy miejsca do ładowania. Liczby, które widzisz przy pinezce wskazują współrzędne geograficzne danego miejsca. Są trochę jak współrzędne w grze w statki w której położenie miejsca na planszy określamy za pomocą litery i liczby. Mówisz "D4", a przeciwnik odnajduje właściwe pole i odpowiada "pudło". Ale mogliby się przecież umówić, żeby podawać to położenie za pomocą dwóch liczb. Trzeba by tylko ustalić z przeciwnikiem którą z liczb podajemy jako pierwszą: tę z boku planszy, czy tę u góry. Tak właśnie jest ze współrzędnymi geograficznymi. To dwie liczby określające bardzo precyzyjnie położenie danego punktu na kuli ziemskiej. Jedna z nich to szerokość geograficzna a druga - długość, aby jednak móc podawać jakiekolwiek liczby, trzeba było jakoś tę naszą Ziemię umownie podzielić jak planszę w grze w statki. Z tym, że numery na Ziemi nie dotyczą kwadratowych pól, jak w grze tylko linii południków i równoleżników. Po orzeszku przypomnijmy sobie, czym one są. Na powierzchni kuli nie możemy narysować takiej samej siatki, jak na płaskiej powierzchni. Ludzie poradzili sobie inaczej. Podzielili nasz glob na cząstki nieco przypominające kawałki pomarańczy. Linie podziału to południki. Ponieważ Ziemia jest okrągła, a gdzieś trzeba było zacząć liczyć, ludzie umówili się że jeden z nich zostanie południkiem zerowym. A jak numerujemy kolejne? Spójrzmy na Ziemię od strony bieguna północnego. Zaznaczmy dwa punkty. Pod jakim kątem są względem siebie południki na których te punkty się znajdują? Tak, pod kątem 90 stopni. Jeśli ten to południk zerowy, to ten wygodnie było nazwać południkiem 90 stopni bo jest odległy od południka 0 właśnie o 90 stopni. I tak też zrobiono. W takim razie jaki południk będzie tu? Tak, to południk 180 stopni. Tu mamy południk 10 stopni, a tu 20. A ten południk? Tak, to południk 60 stopni. Na naszym rysunku zaznaczyliśmy tylko pełne dziesiątki stopni, żeby był czytelny ale pamiętajmy, że w ten sam sposób możemy zaznaczyć nawet południki pomiędzy pełnymi stopniami. Ale o tym opowiemy Ci w innym filmie. Nasz kątomierz obejmuje jednak tylko jedną połowę kuli ziemskiej. A co z drugą stroną? Jak już pewnie wiesz z innych naszych filmów Ziemię możemy podzielić na półkulę wschodnią i zachodnią. Dla wygody, na każdej z nich południki numeruje się oddzielnie; zaczynając od południka zerowego a kończąc na?... Tak, na południku 180°. Ale zaraz, skoro numerujemy obie strony od zera do 180 stopni, to mamy po dwa południki o takiej samej wartości. Tu jest południk 10 stopni i tu też. Aby więc doprecyzować, o który nam chodzi musimy dodać informację, na której półkuli leży. Wschód oznaczamy wielką literą E a zachód wielką literą W. Niestety, nie są to skróty od nazw polskich więc pamiętaj, że wschód to nie W, tylko E od angielskiego "east". Ten południk to więc południk 10 stopni E a ten to 10 stopni W. Teraz małe ćwiczenie. Odczytaj, na których południkach leżą zaznaczone punkty. Udało się? Sprawdźmy. Ten punkt leży na południku 20° na półkuli zachodniej ten na południku 30° na półkuli wschodniej A ten? W połowie odległości między południkami 30 i 40 stopni na półkuli zachodniej czyli na niezaznaczonym południku 35°. Ten leży dokładnie na południku 0 stopni. Nie leży ani na półkuli wschodniej ani na zachodniej, lecz dokładnie na ich łączeniu. Nie dokładamy więc tu litery oznaczającej półkulę. Podobnie postępujemy z punktami leżącymi dokładnie na południku 180 stopni. Tym samym udało Ci się odczytać długość geograficzną. Czytając taki zapis mówimy, że ten punkt znajduje się na 20 stopniu długości geograficznej zachodniej. A pozostałe? Ten leży na 30. stopniu długości geograficznej wschodniej. Ten na 35. stopniu długości geograficznej zachodniej, a ten na zerowym stopniu długości geograficznej. Określając położenie punktu tę liczbę najczęściej podaje się jako drugą. A jaka jest pierwsza? O tym po orzeszku. Dzieląc Ziemię południkami dostaliśmy zestaw linii. Aby wyszło nam coś na kształt siatki, musimy naszą Ziemię podzielić jeszcze w poprzek. W tym celu wymyślono równoleżniki krojące Ziemię jakby na plastry i uznano że numerację najlepiej zacząć od najdłuższego z nich, zwanego równikiem a skończyć na biegunach. Jednak i tu używa się kątów. Dlaczego? Jeśli równik to równoleżnik zero stopni Jak podać wartość punktu znajdującego się na biegunie? Można powiedzieć, że jest on przesunięty o 90° względem równika a więc ma szerokość geograficzną 90°. A teraz zaznaczmy punkt oddalony od równika o 20° i obróćmy naszą Ziemię o 360°. W ten właśnie sposób powstaje nam cały równoleżnik 20°. Inne powstają w podobny sposób. Zaznaczamy co dziesiąty aby nie było zbyt gęsto. Na półkuli południowej równoleżniki także numerujemy od równika do bieguna. Co widzisz? Znów mamy po dwa równoleżniki o tej samej wartości. Wyjątkiem jest tylko równoleżnik zero stopni czyli równik, dlatego podając lokalizację tym na półkuli północnej dodajemy literę N a na południowej - S. Tak zapisana współrzędna to szerokość geograficzna. Czas na drugie ćwiczenie. Odczytaj, na których równoleżnikach leżą zaznaczone punkty. Udało się? Sprawdźmy. Ten punkt leży na równoleżniku 40 stopni na półkuli północnej Ten w połowie między równikiem czyli równoleżnikiem 0 stopni a równoleżnikiem 20° czyli na równoleżniku 10° na półkuli południowej a ten dokładnie na równiku czyli równoleżniku 0 stopni. Tym razem udało Ci się odczytać szerokość geograficzną. Czytając taki zapis mówimy, że ten punkt znajduje się na 40. stopniu szerokości geograficznej północnej. A pozostałe dwa? Ten leży na 10. stopniu szerokości geograficznej południowej, a ten na 0° szerokości geograficznej bez podawania półkuli. Wiesz już, czym jest szerokość i długość geograficzna. Odczytajmy teraz orientacyjnie jakie są nasze współrzędne, jeśli tak, jak ja przebywasz obecnie w Polsce. Ta kropka znajduje się na obszarze naszego kraju. Zatrzymaj film i odczytaj jej współrzędne geograficzne. Kropka znajduje się na równoleżniku 50° na półkuli północnej, a więc szerokość geograficzna punktu to około 50 stopni N. A długość? To 20° E. Jeśli chcielibyśmy odczytać dokładniejsze położenie, musielibyśmy mieć większe zbliżenie Takimi odczytami zajmiemy się w innym filmie tej playlisty. Na koniec ciekawostka. Jak podać współrzędne biegunów? Leżą one dokładnie na zbiegu wszystkich południków, więc podawanie długości geograficznej nie ma dla nich sensu. Podaje się tylko szerokość geograficzną: 90 stopni N dla bieguna północnego i 90 stopni S dla południowego. Współrzędne geograficzne punktu składają się z szerokości i długości geograficznej. Szerokość geograficzną określa się za pomocą równoleżników, a długość geograficzną za pomocą południków. Aby określić współrzędne geograficzne punktu należy odszukać wartości równoleżnika i południka, które przez ten punkt przechodzą. Każdy punkt na Ziemi możesz odnaleźć znając jego współrzędne geograficzne. A każdy punkt podstawy programowej znajdziesz w filmach pistacji. Zapraszamy!