Mieszkańcy krajów skandynawskich są przyzwyczajeni do tak zwanych białych nocy, gdy słońce chowa się za horyzont na tyle płytko, że cały czas rozświetla niebo. Zmierzch płynnie przechodzi wtedy w świt. W Polsce białe noce nie występują ale nad Bałtykiem można latem zaobserwować w nocy nikłą poświatę na horyzoncie. Na pewno już wiesz, że nasza Ziemia ma kształt kulisty. Ta kula obraca się wokół własnej osi jak kurczak pieczony na rożnie. Rożen ogrzewa kurczaka zawsze tylko z jednej strony dlatego kurczak musi się obracać żeby upiec się z każdej. Tak samo Ziemia obracając się przyjmuje ciepło Słońca z każdej strony. Między kurczakiem a Ziemią jest jednak pewna różnica. I nie chodzi o smak, ani chrupkość. Rożen kurczaka pozostaje w miejscu natomiast Ziemia obracając się krąży jednocześnie wokół swojego grzejnika - Słońca i to w pewnym stałym nachyleniu. To sprawia, że nasz ziemski kurczak raz zwraca się do Słońca trochę bardziej szyją a innym razem, trochę bardziej kuprem. Mimo to łatwo zauważyć, że najwięcej ciepła dostaje część środkowa, bo najczęściej jest wystawiona na słońce a obszary wokół biegunów dostają go najmniej. Podobnie jak środkowa część naszego kurczaka obszary Ziemi położone bliżej równika dostają więcej ciepła, a te położone dalej - mniej. Tam, gdzie promienie słoneczne padają pod większym kątem, ta sama ilość ciepła ogrzewa mniejszy obszar, niż w miejscach na które padają one pod małym kątem. Między zwrotnikami Raka i Koziorożca czyli między równoleżnikiem 23° 26" szerokości geograficznej północnej a równoleżnikiem 23° i 26" szerokości geograficznej południowej położona jest międzyzwrotnikowa strefa oświetlenia. Tylko w tej strefie promienie słoneczne mogą padać w południe na powierzchnię Ziemi pod kątem prostym. Dzieje się tak raz w roku na zwrotniku Raka raz w roku na zwrotniku Koziorożca i po dwa razy w roku w każdym innym punkcie tej strefy. Bez względu na pozycję Ziemi w stosunku do Słońca, ta część planety oświetlona jest przez cały rok w miarę równomiernie. Długość dnia i nocy zmienia się tu tylko nieznacznie i zawsze mieści się w przedziale od 10 do 14 godzin. Przenieśmy się teraz za zwrotniki. Tu znajdują się strefy umiarkowane które sięgają aż do szerokości geograficznej 66 stopni 34 minut, zarówno tej na półkuli północnej jak i południowej czyli do kół podbiegunowych. W tej strefie leży na przykład Polska. Wysokość Słońca nad horyzontem jest tu bardzo zróżnicowana. Zależy nie tylko od szerokości geograficznej ale też od pory roku. Im bliżej kół podbiegunowych, tym mniejsza jest wysokość górowania Słońca. Dodatkowo latem dni są o wiele dłuższe niż zimą. W Warszawie najdłuższy dzień trwa niemal 17 godzin, a najkrótszy niecałe 8. Bliżej koła podbiegunowego różnica jest jeszcze większa. W stolicy Szwecji Sztokholmie, latem dni trwają blisko 19 godzin a zimą tylko 6. Kolejne strefy oświetlenia to te za kołami podbiegunowymi. Nazywamy je podbiegunowym strefami oświetlenia: północną lub południową. Do tych obszarów przez cały rok dociera najmniej energii słonecznej. Są tu takie dni w roku, kiedy Słońce w ogóle takiej strefy nie opuszcza, albo do niej nie dociera. W dniach przesilenia jedna strefa podbiegunowa jest oświetlona i panuje tam dzień polarny - Słońce przez całą dobę nie chowa się pod horyzont. W tym samym dniu druga strefa podbiegunowa jest przed nim całkowicie schowana - panuje tam noc polarna. Na kołach podbiegunowych zjawiska dnia i nocy polarnej trwają 24 godziny ale na samym biegunie aż pół roku! Pamiętasz, że Ziemia nie jest oświetlana równomiernie i że obszary leżące w okolicach równika otrzymują więcej energii słonecznej niż te leżące bliżej biegunów? To nierównomierne oświetlenie wpływa na rozkład średniej temperatury powietrza na świecie. Na podstawie tego rozkładu wyodrębniono pięć stref klimatycznych, o których uczono Cię w piątej klasie. Spójrz na mapę. Najbardziej oświetlona strefa międzyzwrotnikowa jest wyraźnie cieplejsza od otrzymujących mniej światła stref leżących bliżej biegunów. Wszystkie rozciągają się mniej więcej wzdłuż równoleżników, mówimy więc że mają układ równoleżnikowy. Strefy oświetlenia Ziemi i strefy klimatyczne są ze sobą powiązane. Jeśli uwzględnimy jeszcze odległość od zbiorników wodnych i ukształtowanie powierzchni, otrzymamy strefy krajobrazowe. Tę strefowość i wzajemne zależności pokazujemy w tabeli. Zapauzuj film, by przyjrzeć się jej bliżej. Jeśli chcesz, możesz ją też wydrukować z materiałów dostępnych pod filmem. Wiesz już, że Ziemię możemy podzielić na strefy w zależności od jej oświetlenia przez Słońce. Zadanie dla Ciebie. Dopasuj opis do odpowiedniej strefy. Uważaj, niektóre opisy mogą dotyczyć dwóch stref. Masz tak jak my? Gratulujemy! Zależnie od ilości energii słonecznej docierającej do powierzchni Ziemi wyróżnia się pięć stref jej oświetlenia: międzyzwrotnikową, dwie umiarkowane: północną i południową oraz dwie podbiegunowe - też północną i południową. Ze strefami oświetlenia Ziemi powiązane jest rozmieszczenie stref klimatycznych i krajobrazowych Oświetlenie Ziemi zmienia się w zależności od jej pozycji względem Słońca ale na pistacji liczba filmów stale rośnie i świeci światłem wiedzy 24/7. Zapraszamy na pistacja.tv