Na terenie Peru i Boliwii, w Andach, leży jezioro o tajemniczo brzmiącej nazwie - Titicaca. Chętni mogą po nim popływać ale powinni uważać. To chyba jedyne miejsce na świecie, gdzie równocześnie można mieć chorobę morską i chorobę wysokościową leży bowiem na wysokości ponad 3800 metrów nad poziomem morza. Niefrasobliwy turystom przybywającym bezpośrednio znad oceanu zwykłe leki na wymioty nie pomogą. Na zachód od południka 0, otoczone oceanami: Arktycznym Atlantyckim, Południowym i Spokojnym, leżą obszary, których nazwa pochodzi od imienia włoskiego żeglarza i podróżnika, Ameriga Vespucciego. Badał on ziemie, do których wcześniej dotarł Krzysztof Kolumb. Tak, chodzi o Ameryki. Ta część świata składa się z dwóch kontynentów rozdzielonych Kanałem Panamskim: Ameryki Północnej i Ameryki Południowej. Zaraz, zaraz, powiesz, Północna, Południowa,... a przecież jest też Ameryka Środkowa, nie? No jest. Ta nazwa mogła ci się obić o uszy na lekcjach historii. Tak nazywa się hiszpańskojęzyczną część Ameryki Północnej. Razem z Ameryką Południową tworzy ona tak zwaną Amerykę Łacińską, ale zapamiętaj: to nie są kontynenty! Gdy popatrzysz na mapę, od razu dostrzeżesz że Ameryka Północna ma bardzo rozwiniętą linię brzegową. Szczególnie na północy kontynentu znajduje się wiele wysp, w tym największa na świecie wyspa - Grenlandia. Oprócz niej jest też Ziemia Baffina, Wyspy Wiktorii, czy wyspy Archipelagu Arktycznego. Daleko w ocean wychodzą tu półwyspy: Alaska i Labrador, a głęboko w ląd wcina się Zatoka Hudsona. Także południe kontynentu może się pochwalić dużymi półwyspami, jak Floryda, czy Jukatan i zatokami, jak Zatoka Meksykańska czy Zatoka Kalifornijska. Znajdziesz tam też wyspy do których dopłynął Kolumb tworzące archipelagi Wielkich i Małych Antyli. Przy tak silnie rozwiniętej linii brzegowej jaką ma Ameryka Północna ta południowoamerykańska wypada mizernie. Jest prosta jak kij. Tylko na dalekim południu znajdziesz wyspy: Oddzieloną od kontynentu cieśniną Magellana Ziemię Ognistą, czy Falklandy - - brytyjskie terytorium zależne na które chrapkę ma Argentyna. Patrząc na mapę Ameryk wyraźnie widać jeszcze jedno - bardzo dużą rozciągłość południkową kontynentów. Może pamiętasz, jak ją się liczy? Jeśli nie, policzmy razem. Najdalej wysuniętym na północ punktem Ameryki Północnej jest Półwysep Murchisona położony na półkuli północnej na szerokości geograficznej 71° 58 minut. Na południu Ameryka Południowa Przylądkiem Froward sięga 53° 54 minut. Jak widzisz, te punkty znajdują się na dwóch różnych półkulach. Wartości szerokości geograficznych musimy więc do siebie dodać. Liczymy: od Półwyspu Murchisona do równika jest 71° 58 minut. Od Przylądka Froward do równika... Tak, masz rację, 53 stopnie i 54 minuty. Dodajemy. Najpierw stopnie kątowe. 71 dodać 53 to 124. Teraz minuty kątowe. 58 dodać 54 to 112. Ile to stopni? 1 stopień kątowy to 60 minut kątowych więc 112 minut to jeden stopień i 52 minuty. Razem 125 stopni 52 minuty. Niemal od bieguna do bieguna. Wow! Tak ogromny obszar ma też zróżnicowane ukształtowanie powierzchni. Jego cechą charakterystyczną jest południkowy układ pasów rzeźby terenu. To wynik procesów zachodzących we wnętrzu Ziemi. Zachodnie wybrzeża Ameryk to krawędzie wielkich płyt kontynentalnych: północnoamerykańskiej i południowoamerykańskiej. To tu sięga Pacyficzny Pierścień Ognia o którym uczono Cię na lekcjach geografii przy okazji innego kontynentu - Azji. Częstymi zjawiskami są tam trzęsienia ziemi i wybuchy wulkanów. Na zachodzie obu kontynentów rozciągają się więc młode geologicznie góry fałdowe. W Ameryce Północnej są to Kordyliery z najwyższym szczytem kontynentu - Denali w Ameryce Południowej zaś najdłuższy na świecie łańcuch górski - Andy. Jego najwyższy szczyt to Aconcagua. Wysokości bezwzględne terenu stopniowo maleją w kierunku wschodnim. W Ameryce Północnej z Kordylierami sąsiadują niższe Góry Skaliste, które następnie przechodzą w wyżynny obszar Wielkich Równin, a następnie niziny takie jak Nizina Hudsońska, Niziny Wewnętrzne i Nizina Zatokowa. W Ameryce Południowej Andy sąsiadują z Niziną Orinoko, Niziną Amazonki i Niziną La Platy. Wschodnie wybrzeża obu kontynentów to pas wyżyn i starych gór. W Ameryce Północnej są to: Wyżyna Labradorska i Appalachy a w Ameryce Południowej Wyżyna Gujańska i Wyżyna Brazylijska. Ze względu na dużą rozciągłość południkową na obszarze Ameryk występują wszystkie strefy klimatyczne. Wszystkie, czyli jakie? Spróbuj je wymienić patrząc na planszę. To strefy klimatów okołobiegunowych umiarkowanych, podzwrotnikowych zwrotnikowych i równikowych. Super! Równoleżnikowy układ stref klimatycznych jest jednak modyfikowany przez ukształtowanie powierzchni, odległość od wielkich zbiorników wodnych i prądy morskie. Kordyliery i Andy stanowią barierę dla wilgotnych mas powietrza, napływających znad Oceanu Spokojnego, dlatego jego wpływ ogranicza się do wąskiego pasa zachodnich wybrzeży kontynentu a dalej na wschód klimat jest kontynentalny a więc suchy. Położone na wschodzie Appalachy i tereny wyżynne, w znacznie mniejszym stopniu utrudniają wędrówkę wilgotnych mas powietrza nad ląd. Stąd oddziaływanie Oceanu Atlantyckiego sięga dużo dalej w głąb lądu. Dzięki temu,że góry i wyżyny na zachodnim i na wschodnim skraju kontynentu układają się południkowo, a między nimi znajdują się niziny i równiny, tworząc jakby korytko w Ameryce Północnej chłodne i suche powietrze arktyczne oraz ciepłe i wilgotne powietrze zwrotnikowe, mogą swobodnie przemieszczać się na duże odległości w kierunku północ-południe. To przyczynia się do dużej zmienności pogody i powstawania nietypowych zjawisk meteorologicznych. Zdarzają się na przykład burze śnieżne nad Zatoką Meksykańską. W strefie klimatu zwrotnikowego! Wow! O innych niebezpiecznych zjawiskach pogodowych szerzej opowiemy Ci w innym filmie tej playlisty. W kształtowaniu klimatu Ameryk istotną rolę odgrywają też prądy morskie. Ich wpływ na klimat szerzej wyjaśniamy w filmie o środowisku przyrodniczym Afryki. Tu przypomnijmy tylko, że te zimne przyczyniają się do zmniejszania rocznej sumy opadów atmosferycznych co sprzyja tworzeniu się pustyń. W ten sposób na zachodnim wybrzeżu Ameryki Południowej, w sąsiedztwie Pacyfiku powstała pustynia Atacama jedno z najsuchszych miejsc na Ziemi. Wschodnie wybrzeża Ameryk są z kolei w większości pod wpływem ciepłych prądów morskich, które podnoszą temperaturę powietrza i zwiększają ilość opadów. Ukształtowanie powierzchni i klimat wpływają na sieć rzeczną Ameryki. Główny dział wodny przebiega wzdłuż grzbietów Kordylierów i Andów. Oddziela on wąskie, zachodnie wybrzeża należące do zlewiska Oceanu Spokojnego od rozległych terenów, z których rzeki w tym te największe: Missisipi, Missouri Amazonka, odprowadzają wody do Oceanu Atlantyckiego. Amerykę Północną od Ameryki Południowej oddziela Kanał Panamski. Dzięki dużej rozciągłości południkowej te kontynenty znajdują się we wszystkich strefach klimatycznych. Charakterystyczną cechą ukształtowania powierzchni Ameryk jest południkowy układ pasów rzeźby terenu, który przyczynia się do swobodnego przepływu mas powietrza w kierunku północ-południe. Ameryka rozciąga się przez wiele stref klimatycznych a pistacja - przez wiele obszarów wiedzy. Warto poznać je wszystkie odwiedzając portal pistacja.tv