fbpx

Z tego filmu dowiesz się:

  • skąd ludzie przybyli na kontynent amerykański,
  • jak wygląda dziś ludność obu Ameryk,
  • jakie odmiany człowieka występują w Amerykach,
  • jak wygląda sytuacja rdzennej ludności w Ameryce.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

Licencja: cc-by-nc-sa.svg

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Rysunek jak rysunek. Trochę niezdarny pomyślisz, patrząc na małpę z Pampa Colorada w Peru. I pewnie mało kto by się nią zachwycił gdyby nie rozmiar. Rysunek ma bowiem 110 metrów długości. Tworzące go linie zostały wyryte w czerwonej ziemi, mają jakieś 20 cm głębokości i prawie metr szerokości. Na powierzchni niemal 500 km kwadratowych takich rysunków odkryto kilkadziesiąt. Jak i po co tworzyli je starożytni członkowie ludu Nazca, nie wiemy do dziś. Kogo widzisz oczyma wyobraźni gdy słyszysz "Amerykanin"? Uśmiechniętego blondasa ze sporą nadwagą? A może jakiegoś aktora z uśmiechem jak z reklamy pasty do zębów? Jasne, Amerykanin może wyglądać tak ale też tak, tak, albo tak. Współcześnie Ameryki to prawdziwa mieszanka ras i kultur. A doprowadziły do tego kręte ścieżki historii. Uznaje się, że ludzie zasiedlili Ameryki najpóźniej ze wszystkich zamieszkałych dziś kontynentów. Najpopularniejsza teoria głosi, że przybyli tu około 14000 lat temu z północy Azji w czasach, gdy na obszarze dzisiejszej cieśniny Beringa rozciągał się ląd. Nie była to zresztą jedyna fala migracji z Azji do Ameryki. W trakcie kolejnej przybyli tu Inuici i Aleuci dawniej zwani Eskimosami. Do dziś zamieszkują oni niegościnne obszary Alaski i północy Kanady, a jeszcze 50 lat temu ich głównym źródłem utrzymania było polowanie na foki i wieloryby. Stąd zresztą pochodzi nieużywana już dziś bo uznawana za obraźliwą, nazwa "Eskimos" oznaczająca podobno "zjadacza surowego mięsa". W poszukiwaniu nowego miejsca do życia przybysze z Azji ruszyli w głąb kontynentu na południe i na wschód, stopniowo zasiedlając kolejne tereny i adaptując się do zastanych tam warunków. Tak w Ameryce rozprzestrzeniła się odmiana mongoloidalna szerzej znana jako żółta. Spójrz, ta odmiana człowieka ma charakterystyczne cechy: stosunkowo płaską twarz z szerokim nosem i wąskimi szparami powiekowymi. Przybyli do Ameryki pod koniec XV wieku Europejczycy uznawali miejscowych za dzikusów. Tymczasem ludy Ameryk stworzyły wspaniałe cywilizacje. Niestety wiele z nich upadło podobnie jak w naszym kręgu kulturowym upadły cywilizacje starożytnego Egiptu Grecji czy Rzymu. Ich ślady odnajdujemy czasem przypadkowo jak wspomniane na początku filmu geoglify czyli wyryte w ziemi ogromne rysunki stworzone przez ludzi Kultury Nazca. Ta funkcjonująca w północnej części Peru cywilizacja jest uznawana za jedną z sześciu najstarszych, powstałych niezależnie od siebie cywilizacji świata. Pozostałe po niej monumentalne, ścięte kopce przypominają egipskie piramidy schodkowe. Szerzej znane są późniejsze cywilizacje z terenów Ameryki Środkowej i Południowej: państwa Inków, Majów, Olmeków i Azteków. Te przetrwały aż do czasów, gdy Krzysztof Kolumb przybył do brzegów Wysp Karaibskich. Od tego czasu zaczyna się dla Ameryk nowa era - era kolonizacji i podbojów zwanych przez nowoprzybyłych konkwistą. Europejczycy przywieźli do Ameryk swoją kulturę, zwyczaje i tradycje na ogół powiązane z religią chrześcijańską. Od początku tępili miejscowe wierzenia a tubylców uznawali za dzikusów których trzeba sobie podporządkować. Słabo im się to udawało. Rdzenna ludność, nazywana przez Kolumba i jemu współczesnych Indianami walczyła w obronie swoich tradycji i ginęła w starciach z lepiej uzbrojonymi najeźdźcami albo uciekała w miejsca gdzie trudno ich było wytropić. Dla Indian, poprawnie nazywanych obecnie Rdzennymi Amerykanami, przybycie europejskich kolonizatorów oznaczało prześladowania, wypędzanie z własnej ziemi zamykanie w rezerwatach, niczym w gettach a często wręcz planowe wyniszczanie na przykład za pomocą podarków zawierających zarazki groźnych chorób przeciwko którym nie mieli żadnej odporności takich jak czarna ospa i odra. W efekcie, w ciągu niecałego stulecia rdzenne populacje skurczyły się o 80-90 procent. Tymczasem Europejczycy, którzy zaczęli się tu osiedlać, potrzebowali rąk do pracy na plantacjach bawełny i trzciny cukrowej. Już w XVI wieku Portugalczycy zauważyli że w ich afrykańskich koloniach dobrą siłą roboczą są kupowani od miejscowych handlarzy czarni niewolnicy. Zaczęli ich sprowadzać także do Ameryki. Z początku w niewielkich ilościach, ale szybko handel niewolnikami się upowszechnił. Najwięcej czarnych niewolników dostarczano do Ameryki Południowej i w region Karaibów. Sprowadzani niewolnicy też mieli charakterystyczne cechy: szerokie nosy, ciemną skórę i mocno kręcone, czarne włosy. Europejska kolonizacja Ameryk oraz zaprowadzone tam niewolnictwo miały jeszcze jeden skutek, widoczny w dzisiejszej populacji: mieszanie się ras. Choć kontakty międzykulturowe rzadko bywały pokojowe, z czasem dochodziło do przenikania się społeczności. Obecnie w kilku krajach Ameryki Łacińskiej duży odsetek stanowią potomkowie rasy białej i żółtej - Metysi, białej i czarnej - - Mulaci, oraz czarnej i żółtej - Zambo. U nich cechy poszczególnych ras uległy wymieszaniu. Dziś rdzenna ludność coraz głośniej zaczyna domagać się, by uznano ich rolę w historii kontynentu, zwrócono im zagrabione ziemie albo przynajmniej pozwolono zachować te, które jeszcze pozostały w ich rękach i zarządzać nimi w sposób niezależny od władz centralnych. Z drugiej strony, nawet do najbardziej odciętych od świata zakątków coraz śmielej wkracza współczesna cywilizacja. Młodzi ludzie wyjeżdżają, by się kształcić. Ubierają się po europejsku, mieszkają w nowoczesnych domach, często nawet nie mówią już dobrze w języku przodków. To sprawia, że zanika niewiarygodna niegdyś różnorodność plemion i kultur, a nasz świat pod tym względem ubożeje. Bywa jednak, że ochrona środowiska w którym przodkowie żyli przez stulecia i zachowanie tradycji jest dla współczesnych potomków tych ludzi rzeczą ważną choć tę ochronę często realizują już nowoczesnymi metodami, a o swoje plemienne prawa walczą nie z łukiem czy karabinem w ręku, ale w sądach, które coraz częściej uwzględniają ich roszczenia. Rdzennymi mieszkańcami Ameryki są Indianie zaliczani do żółtej odmiany człowieka. Kolonizacja kontynentu przez Europejczyków sprawiła, że na kontynencie amerykańskim pojawiła się ludność czarnoskóra z Afryki przywieziona tam do pracy na plantacjach. Dziś ludność obu Ameryk jest zróżnicowana rasowo i etnicznie. Dużą część mieszkańców stanowią przedstawiciele odmian mieszanych: Mulaci, Metysi i Zambosi. Ameryki to prawdziwy tygiel w którym stapiają się różne rasy i kultury a pistacja to koktajl wiadomości z różnych dziedzin. Każdy znajdzie tu coś dla siebie.

Lista wszystkich autorów

Scenariusz: Małgorzata Załoga

Lektor: Weronika Brzezińska

Konsultacja: Marta Grochowska-Piróg

Grafika podsumowania: Anna Bednarek

Materiały: Anna Bednarek, Małgorzata Załoga

Kontrola jakości: Małgorzata Załoga

Montaż: Anna Bednarek

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Katalyst Education

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

freepik (Licencja Freepik)
Patramanskyi (Licencja Freepik)
halayalex (Licencja Freepik)
The Yuri Arcurs Collection (Licencja Freepik)
The Yuri Arcurs Collection (Licencja Freepik)
Wavebreak Media (Licencja Freepik)
freepik (Licencja Freepik)
Monkey Business Images (Licencja Freepik)
Fish Motion (Licencja Freepik)
freepik (Licencja Freepik)
freepik (Licencja Freepik)
Stockbusters (Licencja Freepik)
Ansgar Walk (Licencja CC BY 2.5)
Edward S. Curtis (Domena publiczna)
Malcolm Greany (Licencja CC BY-SA 2.0)
Autor nieznany (Domena publiczna)
Autor nieznany (Domena publiczna)
freepik (Licencja Freepik)
freepik (Licencja Freepik)
freepik (Licencja Freepik)
freepik (Licencja Freepik)
freepik (Licencja Freepik)
Виктор Пинчук (Licencja CC BY-SA 4.0)
G. Mülzel (Domena publiczna)
A Frame In Motion (Licencja Freepik)
freepik (Licencja Freepik)
bushko (Licencja Freepik)
freepik (Licencja Freepik)
rawpixel.com (Licencja Freepik)
irina11998877 (Licencja Freepik)
anzodesign (Licencja Freepik)
pikisuperstar (Licencja Freepik)
BlackBoxGuild (Licenjca Freepik)
EyeEm (Licencja Freepik)
mockupdaddy-com (Licencja Freepik)
Diego Delso (Licencja CC BY-SA 4.0)
Diego Delso (Licencja CC BY-SA 4.0)
Diego Delso (Licencja CC BY-SA 4.0)
Diego Delso (Licencja CC BY-SA 4.0)
Diego Delso (Licencja CC BY-SA 4.0)
Diego Delso (Licencja CC BY-SA 4.0)
freepik (Licencja Freepik)
Louis Choris (Domena publiczna)
Autor nieznany (Domena publiczna)
Ernest Lester Jones (Domena publiczna)
Chuck Young (Domena publiczna)
Joseph (Domena publiczna CC0)
Lomen Bros (Domena publiczna)
André Perron (Licencja CC BY 2.5)
Edward S. Curtis (Domena publiczna)
C. Szeto (Licencja CC BY 2.0)
freepik (Licencja Freepik)
freepik (Licencja Freepik)
Andrés Sánchez Gallque (Domena publiczna)
BlackBoxGuild (Licencja Freepik)
Fish Motion (Licencja Freepik)
BlackBoxGuild (Licencja Freepik)
freepik (Licencja Freepik)
BlackBoxGuild (Licencja Freepik)
BlackBoxGuild (Licencja Freepik)
BlackBoxGuild (Licencja Freepik)
freepik (Licencja Freepik)
BlackBoxGuild (Licencja Freepik)
Monkey Business Images (Licencja Freepik)
BlackBoxGuild (Licencja Freepik)
Umayr Utmaan (Licencja Freepik)
Rick Ray (Licencja Freepik)
BlackBoxGuild (Licencja Freepik)
BlackBoxGuild (Licencja Freepik)
BlackBoxGuild (Licencja Freepik)
freepik (Licencja Freepik)
BlackBoxGuild (Licencja Freepik)
freepik (Licencja Freepik)
The Yuri Arcurs Collection (Licencja Freepik)
freepik (Licencja Freepik)
Wavebreak Media (Licencja Freepik)
Juan Rodríguez Juárez (Domena publiczna)
Diego Velázquez (Domena publiczna)
Emory University (Domena publiczna)
BlackBoxGuild (Licencja Freepik)
Daniel_R (Licencja Freepik)
BlackBoxGuild (Licencja Freepik)
NilsonFM (Domena publiczna CC0)
Diego Delso (Licencja CC BY-SA 4.0)
Diego Delso (Licencja CC BY-SA 4.0)
Diego Delso (Licencja CC BY-SA 4.0)
PsamatheM (Licencja CC BY-SA 4.0)
Diego Delso (Licencja CC BY-SA 4.0)
Martin St-Amant (Licencja CC BY-SA 3.0)
Diego Delso (Licencja CC BY-SA 4.0)
Fcb981 (Licencja CC BY-SA 3.0)
El Comandante (Licencja CC BY-SA 3.0)
freepik (Licencja Freepik)
freepik (Licencja Freepik)
freepik (Licencja Freepik)
freepik (Licencja Freepik)
Forest and Kim Starr (Licencja CC BY 2.0)
Stockbusters (Licencja Freepik)
BlackBoxGuild (Licencja Freepik)
Wavebreak Media (Licencja Freepik)
freepik (Licencja Freepik)
Daniel_R (Licencja Freepik)
freepik (Licencja Freepik)
Autor nieznany (Domena publiczna)
BlackBoxGuild (Licencja Freepik)
Icetray (Licencja Freepik)
Autor nieznany (Domena publiczna)
David Dennis (Licencja CC BY-SA 2.0)
Véronique Mergaux (Licencja CC BY-SA 2.5)
jalanajaudah (Licencja Freepik)
dondelord (Domena publiczna CC0)
Andy Lee (Licencja Pexels)
William de Leftwich Dodge (Domena publiczna)
Laslovarga (Licencja CC BY-SA 4.0)
Hardenburg, W. E. (Walter Ernest)
John Mackenzie Burke (Licencja CC BY-SA 4.0)
Noahedits (Licencja CC BY-SA 4.0)
Autor nieznany (Domena publiczna)
Modesto Brocos Gómez (Domena publiczna)
Joe Mabel (Licencja CC BY-SA 4.0)
dewasyahputra (Licencja Freepik)
BlackBoxGuild (Licencja Freepik)
Fabio Rodrigues Pozzebom/ABr (Licencja CC BY 3.0 BR)
Stedelijk Museum De Lakenhal (Domena publiczna)
Freepik (Licencja Flaticon)
OpenStreetMap (Licencja CC BY-SA 2.0)
Margaret Duncan Coxhead (Domena publiczna)