Wyobraź sobie, że nie ma krajów... Tak śpiewał światowej sławy muzyk John Lennon. Śpiewał o swojej wymarzonej wizji świata bez wojen, kłótni i sporów. Takie miejsce faktycznie istnieje. Kontynent, który nie należy do żadnego państwa, a ludzie działają wspólnie dla ochrony tego obszaru i prowadzą badania dla dobra nauki. Tym kontynentem jest Antarktyda. W dzisiejszym filmie dowiesz się, jakie zmiany zachodzą na obszarach okołobiegunowych i jaki wpływ ma na nie działalność ludzi. Na pewno znasz doniesienia o postępującym ocieplaniu się klimatu. Przyczyną tych zmian jest działalność człowieka. Nie chodzi przy tym o ludzi zamieszkujących obszary okołobiegunowe, lecz o globalne zmiany prowadzące do coraz wyższych emisji tak zwanych gazów cieplarnianych głównie tlenku węgla IV i metanu. Tych gazów przybywa w atmosferze za dużo i za szybko. Podobnie szybko, o wiele szybciej niż w minionych epokach wzrasta średnia temperatura na Ziemi. Tempo zmian najszybsze jest na obszarach polarnych. To na nich zmiany klimatu są najbardziej odczuwalne. Częścią problemu są kurczące się z roku na rok pokrywy lodowe nad obszarami wokół obu biegunów. Zmniejsza się powierzchnia paku lodowego czyli wieloletniego pływającego lodu morskiego. Nie chodzi jednak tylko o zagrożenie żyjących na tych terenach gatunków Takich, jak pingwiny, czy niedźwiedzie polarne. Wzrost temperatur w obszarach polarnych ma o wiele szersze konsekwencje. I to dosłownie. Jednym z jego skutków, który odczuwamy na własnej skórze, jest słabnięcie Prądu Zatokowego, zwanego Golfsztromem co może przyczyniać się do spadku ilości opadów w Europie, a co za tym idzie do częstszych susz. Szczególnie niebezpieczne jest topnienie ogromnych mas lodu na skalnym podłożu. Prowadzi ono do podnoszenia się globalnego poziomu mórz to zaś zagraża zalaniem wielu przybrzeżnych nisko położonych, a zwykle gęsto zaludnionych obszarów. Skutki tego już dziś odczuwają położone na niewielkich wysokościach nad poziomem morza państwa wyspiarskie, takie jak Tuvalu gdzie nie ma terenów wyższych niż 5 m nad poziomem morza. Tuvalu zawarło już nawet umowy w myśl których ludność wysp będzie mogła się osiedlić w Australii i Nowej Zelandii gdy ich kraj w wyniku globalnego ocieplenia zniknie pod wodą. Topniejący lód zmniejsza zasolenie zbiorników wodnych, co dodatkowo zagraża ekosystemom przystosowanym do wyższego zasolenia. Im mniej lodu wokół biegunów tym szybciej postępuje ocieplenie klimatu. Biały śnieg i lód odbijają bowiem większość słonecznych promieni podczas gdy ciemne skały, czy woda pochłaniają więcej płynącego ze Słońca ciepła. Innymi słowy, im więcej lodu w tym obszarze topnieje, tym szybciej topi się to, co pozostało. A to nie koniec problemów. Globalna cyrkulacja powietrza na Ziemi sprzyja przemieszczaniu się zanieczyszczeń w kierunku biegunów. Zimne i ciężkie powietrze, zalegające przy powierzchni ziemi w tych rejonach powoduje ich kumulację. Dodatkowo prądy morskie i organizmy oceaniczne przenoszą tu zanieczyszczenia. Wszystkie te czynniki ograniczają naturalne procesy samooczyszczania się środowiska. Można powiedzieć, że obszary okołobiegunowe niczym w soczewce skupiają wszystkie problemy, z jakimi zmaga się ludzkość. To z tego powodu wykorzystywane są do monitorowania zmian klimatu na Ziemi. Klimat jest zresztą czynnikiem który w najbliższej przyszłości stać się może zarzewiem konfliktów w rejonach leżących wokół bieguna północnego. Kraje otaczające ten obszar, już dawno podzieliły między sobą tereny lądowe oraz przyległe do nich wody morskie. Na tych obszarach prowadzone jest wydobycie ropy i gazu. Kraje arktyczne eksploatują też tutejsze bogate zasoby ryb. Status dużej części Oceanu Arktycznego nie jest jednak uregulowany żadnymi umowami międzynarodowymi. Do niedawna ekstremalnie trudne warunki klimatyczne sprawiały, że spory o przynależność takich pokrytych lodem połaci były w zasadzie bezprzedmiotowe. Wraz z postępującym ociepleniem się klimatu sytuacja zaczęła się jednak zmieniać a kilka krajów, w tym Rosja, na nowo rości sobie prawa do tych terenów. Jest się o co kłócić. Według naukowców, pod dnem Oceanu Arktycznego zalegają gigantyczne złoża surowców. Przede wszystkim ropy naftowej i gazu ziemnego. W przyszłości możemy być świadkami wojny o te zasoby, zwłaszcza że zmiany klimatu, o czym już mówiliśmy są najbardziej widoczne właśnie w obszarach podbiegunowych. Z drugiej strony Ziemi, w Antarktyce sytuacja jest zupełnie inna. Ludzie pojawili się tu dość późno i do dziś spotkać tam można tylko naukowców albo turystów. Wynika to po części z bardziej surowych niegościnnych warunków panujących w tej części globu, a po części z jej oddalenia od wszystkich innych lądów. Trzecim elementem, dzięki któremu Antarktydę można uznać za największy rezerwat przyrody na Ziemi i miejsce międzynarodowej współpracy jest fakt, że bardzo wcześnie obszar ten objęto ochroną międzynarodową. Dzięki niej aktualnie działalność ludzi na Antarktydzie ogranicza się do prowadzenia badań naukowych oraz do turystyki. Ta ostatnia podlega zresztą bardzo surowym ograniczeniom, by jak najmniej ingerować w ten naturalny ekosystem. Na straży tych idei stoi podpisany w 1959 r. w Waszyngtonie, w USA tak zwany Układ Antarktyczny, obecnie obowiązujący w nieco zmienionej formie. Zgodnie z tym układem Antarktyda jest obszarem pokojowym i miejscem międzynarodowej współpracy dla dobra nauki. Zakazano tu działalności militarnej prowadzenia testów broni składowania radioaktywnych odpadów. Nie można też prowadzić eksploatacji surowców znajdujących się na tym kontynencie, choć znajdują się tu między innymi bardzo bogate złoża węgla kamiennego. Układ Antarktyczny nie rozstrzyga kwestii wysuniętych wcześniej przez różne państwa roszczeń terytorialnych ale zabrania wysuwania nowych. Obecnie do tego układu przystąpiło 56 państw. My, jako Polska mamy ponadto czynne prawo głosu w kwestiach objętych traktatem gdyż prowadzimy badania polarne w swojej stacji badawczej na obszarze Antarktyki. Więcej opowiemy o nich w innym filmie. Jak widzisz, globalna współpraca może mieć też pozytywny wymiar. Układ Antarktyczny nie jest jedynym przykładem, gdzie dała pozytywny efekt w skali całej planety. Dzięki podjętym w porę działaniom udało się na przykład w większości odwrócić niebezpieczeństwo związane z dziurą ozonową czyli zanikaniem ochronnej dla żywych organizmów powłoki ozonu głównie nad obszarami wokół biegunów. O ozonie opowiadamy więcej w naszym filmie z chemii. Wystarczyło uchwalić prawo zakazujące stosowania freonów substancji rozkładających ozon w atmosferze. Zrobiono to w 1987 roku w Montrealu w Kanadzie, gdzie podpisano tak zwany Protokół Montrealski. Do jego realizacji przystąpiło ponad 160 państw które zobowiązały się do zaprzestania produkcji freonów. Choć wciąż nie wszystkie państwa wypełniły zobowiązania protokołu działania te przynoszą efekty. Dziura ozonowa powoli się zmniejsza. W Antarktyce nie ma stałych mieszkańców. Jedynymi ludźmi są tu turyści i pracownicy stacji badawczej. Układ Antarktyczny zobowiązuje kraje do wspólnego wykorzystywania Antarktyki wyłącznie w celach pokojowych. Obszary okołobiegunowe, to miejsca gdzie zmiany klimatu zachodzą najszybciej. Z tego powodu prowadzi się tu między innymi badania nad globalnym ociepleniem czy dziurą ozonową. Ten film pokazuje zmiany, jakie zachodzą na obszarach polarnych. Aby dostrzec zmiany, pozytywne w poziomie twojej wiedzy, koniecznie zaglądaj jak najczęściej na pistacja.tv