Gdy myślisz o tym, co możesz zaobserwować w swoim otoczeniu, może przychodzi Ci na myśl tęcza po burzy, albo ciekawy ptak na gałęzi drzewa za oknem? A co powiesz na... wulkan? Narodziny wulkanu Paricutin, najmłodszego wulkanu na świecie, mógł obserwować na własnym polu kukurydzy meksykański rolnik, Dionisio Pulido. W 1943 roku wulkan wybuchł i - jak twierdził Meksykanin - w ciągu ledwie 24 godzin urósł o 2,5 metra! Od tamtej pory rósł do 1952 roku pochłaniając po drodze między innymi dwie wioski i kościół. W tej lekcji opowiem Ci jak można obserwować przyrodę. Szykujesz się do wyjścia na dwór na przykład na wycieczkę. Jak się ubrać, myślisz. Wyglądasz przez okno i widzisz słoneczne niebo. Już chcesz wybiegać w samej bluzie a tu mama krzyczy: Załóż kurtkę, jest zimno! Zastanawiasz się, jak może być chłodno skoro na niebie ani jednej chmurki. Możesz zaufać swoim oczom albo mamie ale najlepiej wychylić się przez okno albo wyjść na balkon i przekonać się o tym czy jest zimno, czy ciepło, na własnej skórze. Dosłownie. Odczucia płynące z rozmieszczonych w niej receptorów pozwolą Ci ocenić jak ubrać się na wycieczkę. W ten właśnie sposób: za pomocą zmysłów czyli posługując się wzrokiem, słuchem dotykiem, a często również węchem i smakiem, poznajesz przyrodę. Ale czym właściwie jest przyroda? Pomyśl chwilę, z czym kojarzy Ci się to pojęcie? Wśród twoich odpowiedzi pojawiły się zapewne: las, łąka, góry, morze z plażą jezioro, rzeka,... A może przyroda to dla Ciebie krajobraz lato, pogoda, burza,... Wszystko to prawda, bo przyrodą określamy wszystkie składniki otoczenia które powstały naturalnie, to znaczy że nie stworzył ich żaden człowiek. Choć ludzie od wieków zmieniają przyrodę nie tworzą zjawisk przyrodniczych. Co najwyżej je modyfikują. Temu zagadnieniu dedykujemy inną playlistę. Modyfikują, to znaczy, że na przykład mogą ściąć, albo zasadzić drzewo ale nie umieją stworzyć go z nasionka. Wróćmy jeszcze na chwilę do zmysłów. Wiemy już, że możesz je wykorzystać do sprawdzenia, jaka jest pogoda. Twoje zmysły to jednak o wiele bogatsze instrumentarium do badania przyrody. Wyobraź sobie, że jesteś na łące pełnej kwiatów. Wzrokiem możesz ocenić ich kształty i kolory, twoje ucho wychwytuje na pewno bzyczenie fruwających między nimi owadów. Możesz też dotknąć kwiatu by przekonać się, czy jest gładki, czy szorstki miękki i giętki, czy twardy i kruchy. Co jeszcze możesz zrobić? Jasne, powąchać. Warto używać zmysłu węchu do eksplorowania otaczającego Cię świata. A smak? Tu lepiej być ostrożnym i nie wkładać do ust wszystkiego, co nam pod rękę wpadnie ale przecież, zwłaszcza w połączeniu z węchem, to świetne narzędzie poznawania świata. Jeśli coś brzydko pachnie lepiej tego nie próbować. Zobacz. Ustaliliśmy właśnie że nie potrzebujesz skomplikowanego sprzętu by badać przyrodę. Na pewno przyda Ci się jednak uważność spostrzegawczość i cierpliwość. Warto uważnie patrzeć na to, co wokoło starać się zauważyć jak najwięcej szczegółów. Przed orzeszkiem mówiliśmy, że nasze zmysły to świetne narzędzia do badania otoczenia. W wielu przypadkach same jednak nie wystarczą. Nasz wzrok często potrzebuje wsparcia by dokładniej, z większą precyzją zobaczyć przedmiot badania. Zastanów się, czego możesz użyć by lepiej widzieć? Jasne, to zależy od wielkości tego co chcemy obserwować. Gdy chcesz przybliżyć to, co daleko sięgniesz po lornetkę, a może i lunetę. Gdy pragniesz jednak powiększyć jakiś szczegół przyda się lupa lub mikroskop. Podobnie z uszami. Słyszane dźwięki możesz wzmocnić. Najprościej? - przykładając do ucha zwiniętą dłoń, ale są i bardziej profesjonalne wzmacniacze. Choćby lekarskie słuchawki, dzięki którym możesz wyraźnie usłyszeć, na przykład jak bije twoje własne serce. A co ułatwia orientację w terenie? Na przykład zawarty w telefonie GPS i kompas służący do określania kierunków geograficznych. Gdy wyładuje się bateria, zawsze są jeszcze stare, dobre, papierowe mapy i plany. O korzystaniu z nich dowiesz się w innej lekcji ale pewnie wiesz, że dzięki nim możesz określić, jak daleko i w jakim kierunku trzeba będzie iść do schroniska czy jakie zabytki możesz spotkać po drodze. Jeśli chcesz coś zmierzyć, na pewno przyda Ci się jakaś miarka, sztywna czy zwijana, jak na przykład taśma miernicza. To przyrząd, za pomocą którego możesz określić obwód pnia drzewa, wysokość źdźbła trawy, czy długość żabiego susa. Aparat fotograficzny też pozwala nie tylko robić zdjęcia, ale też powiększać, przybliżać albo oddalać obrazy obiektów. Dzięki aplikacjom dostępnym w telefonie możesz też całkiem precyzyjnie dowiadywać się, co właśnie obserwujesz określać gatunki roślin, grzybów owadów i ptaków. Wystarczy zrobić zdjęcie albo nagrać głos zwierzęcia i przesłać je na serwer aplikacji by otrzymać w miarę wiarygodny wynik. Spróbuj. Czas na zadanie dla Ciebie. Wymień przybory służące przyrodnikowi do obserwacji niewielkich obiektów. Lupa, mikroskop. Brawo! To jeszcze jedna zagadka. Wymień trzy gadżety, dzięki którym możesz odnaleźć się w terenie. Kompas, mapa / plan, GPS w telefonie. Brawo! Przyrodę poznajemy dzięki obserwacjom. Możemy wykorzystywać do nich własne zmysły: wzrok, słuch, węch, smak, dotyk albo korzystać z rozmaitych gadżetów takich, jak lupa, lornetka, kompas mapa, taśma miernicza, mikroskop. Współcześnie w wielu obserwacjach pomóc nam może smartfon wyposażony w odpowiednie aplikacje. Jeśli chcesz nadal poznawać przyrodę obejrzyj pozostałe filmy z tej playlisty.