Z tego filmu dowiesz się:

  • skąd się biorą nazwy miejscowości.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

Licencja: cc-by-nc-sa.svg

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Wiesz,jaka jest najdłuższa nazwa miejscowości w Polsce? To Przedmieście Szczebrzeszyńskie niedaleko Zamościa. Nazwa ma 29 liter bez spacji. O jedną literę mniej mają Warmątowice Sienkiewiczowskie, leżące między Legnicą a Jaworem na Dolnym Śląsku. Wszystko to nic w porównaniu z najdłuższą nazwą miejscowości, liczącą 58 liter Llanfairpwllgwyngyllgogerychwyrndrob- -wllllantysiliogogogoch w Walii. Przekłada się ona na "kościół Najświętszej Maryi w kotlinie wśród oczarów, w pobliżu wodnego wiru i kościoła Świętego Tysilia z czerwonej jaskini. W tej lekcji opowiem Ci, skąd się biorą nazwy polskich miejscowości i jak szukać ich korzeni. Zastanawiało cię kiedyś, skąd pochodzi nazwa Twojej miejscowości? Nie, nie będziemy tu wyjaśniać każdej z osobna. Nie starczyłoby nam zresztą czasu bo samych miast jest w naszym kraju blisko tysiąc, a gdzie mniejsze miejscowości? Zamiast tego damy Ci trochę wskazówek dzięki którym samodzielnie dojdziesz do rozwiązania. Na początek zadanie dla Ciebie. Pomyśl chwilę i powiedz, czym ludzie się kierują nadając czemuś nazwę? Gdyby chodziło o zwierzątko, powiedzmy kota to co zdecydowałoby o jego imieniu? Może jakaś właściwość tego konkretnego egzemplarza? Długa, miękka sierść? Puszek! Futerko w ciapki? Łatek! Krótki ogonek? Kusy! Wierz mi lub nie, ale tak samo jest z nazwami wielu miejscowości. Sucha Psina była kiedyś Suchoppiną czyli miejscem, gdzie było mnóstwo suchych korzeni. Zielona Góra, bo leży na zboczu wzgórza które zawdzięcza zieleń płynącemu opodal strumieniowi. Gdańsk, bo zakładano go na terenach grząskich i podmokłych zwanych w dawnych czasach gdami lub kałami. Stąd też nazwa Kalisz. Na miejscach wypalonych zakładano zaś osady które później nosiły nazwy: Praga, Wypaleniska i Żary. Mamy też Skały, Zagórza, Chełmy, Międzyrzec i Brody oraz wszelkiego rodzaju Lasy, Poręby, Bory i Dąbrowy. A może chodzi bardziej o zachowanie albo specjalne umiejętności? Głośno mruczy? Mruczek! Świetnie poluje? Myszołap! Do tego typu nazw zaliczamy: Piekary - od piekarzy Złotoryję - od górników ryjących złoto Bartniki - od dawnej nazwy pszczelarzy Skotniki - od hodowców owiec Zduny - od budowniczych pieców czy... Piekło. Nazwa wsi pochodzi od słowa "pkieł", które oznaczało... smołę. Chodziło więc o miejsce w którym wytwarza się smołę. Swornegacie to z kolei zlepek dwóch kaszubskich słów: "swora", czyli warkocz pleciony z korzeni sosnowych i "gacić" czyli umacniać taką sworą brzegi. Wszystkie te nazwy określały czym w większości zajmowali się ich mieszkańcy. W tej kategorii znajdziesz też Mosty Środę i Piątek. Wiesz, skąd te nazwy? Dobrze kombinujesz. W Mostach były mosty. Środa i Piątek, a także Wtórek i Sobota zawdzięczają nazwę targom, które odbywały się w nich właśnie w ten konkretny dzień tygodnia. W Złym Mięsie zaś, już w XVI wieku stała ponoć karczma o tej samej nazwie i zapewne równie podłej reputacji. I od niej nazwę wzięła potem cała wieś. A gdyby nazwać kotka Zbyszek, Ania, Bunio? W przypadku miejscowości to chyba najbardziej popularna kategoria. Nazwy pochodzące od imienia właściciela lub założyciela, albo jego potomków. Tu warto wspomnieć że nazwy odzałożycielskie miały zazwyczaj końcówkę "-ów" albo "-owa" zaś te podarowane potomkom kończyły się na "-ice"/"-yce". Znajdziesz wśród nich nie tylko tak oczywiste jak Kazimierz Dolny, czy Bolesławiec zakładane przez królów: Kazimierza Sprawiedliwego i Bolesława Wysokiego ale także Poznań - gród Poznana Wrocław - gród Wrocława, a może Wrocisława czy Warszawę - gród Warsza lub Warcisława. Szukając źródła nazwy swojej miejscowości pamiętaj, że w dawnych czasach popularne były imiona, o jakich dziś już mało kto pamięta, jak Dalech, Żelech, Grzymosław, Pomian, Racław. W późniejszych czasach źródłem nazwy miejscowości mogło być nie imię a nazwisko właściciela, zwykle szlachcica. Można by oczywiście nazwać kota Mójkot Mądrykot albo... Miaukot. Na tej samej zasadzie wiele miejscowości ma w nazwie cząstkę "wieś", która po prostu określa osadę wydzieloną administracyjnie. Do takiej "wsi" dodaje się różne określenia jak "stara", "wielka", "czerwona". Nazwę Nowa Wieś nosi aż 113 miejscowości. Najwięcej w Polsce. Z kolei Wola, Wólka i Wolica jak choćby Żelazowa Wola miejsce urodzin Fryderyka Chopina to cząstka oznaczająca, że mieszkańcy byli zwolnieni ze świadczeń na rzecz właściciela. Na Śląsku to samo znaczenie ma słowo "ligota". Bardzo popularne są też złożenia nazw ze słowami "stary" i "nowy", które określały że jakaś miejscowość powstała wcześniej lub później. Stąd Stary i Nowy Sącz Nowa Huta czy Stare Babice. Ale raczej nie nazwiesz swojego kota "Starykot" choć "Nowykot" mogłoby mieć swoje uzasadnienie, gdybyś już jednego miał. Skoro już wiesz, jak tworzy się nazwy miejscowości, znajdź źródło takich nazw jak Racławice, Żabia Wola, Augustów. Prawdopodobne pochodzenie to: Racławice, czyli wieś Racława, syna założyciela. Żabia Wola - osada w miejscu pełnym żab podmokłym, wolna od danin. Augustów - miejscowość należąca do Augusta. Nazwy miejscowości pochodzą na przykład od zawodu uprawianego w przeszłości przez mieszkańców, dni targowych imienia lub nazwiska założyciela położenia geograficznego. Mam nadzieję, że nasz film zainspirował Cię nazewniczo, ale zanim zagłębisz się w internet żeby sprawdzić, gdzie leży Sucha Psina daj nam łapkę w górę i nie zapomnij nazwy "pistacja"!

Lista wszystkich autorów

Scenariusz: Małgorzata Załoga

Lektor: Anna Bednarek

Konsultacja: Angelika Apanowicz

Grafika podsumowania: Anna Bednarek

Materiały: Anna Bednarek

Kontrola jakości: Małgorzata Załoga

Montaż: Anna Bednarek

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Katalyst Education

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

SwissHumanity Stories (Licencja Pexels)
Tom Fisk (Licencja Pexels)
Tima Miroshnichenko (Licencja Pexels)
Tima Miroshnichenko (Licencja Pexels)
EKATERINA BOLOVTSOVA (Licencja Pexels)
Thirdman (Licencja Pexels)
cottonbro studio (Licencja Pexels)
cottonbro studio (Licencja Pexels)
cottonbro studio (Licencja Pexels)
Ketut Subiyanto (Licencja Pexels)
C Technical (Licencja Pexels)
Arpan Bhatia (Licencja Pexels)
Kai Pilger (Licencja Pexels)
Zheltenko Oleksandr (Licencja Pexels)
Radosław Sikorski (Licencja Pexels)
Claudio AFC (Licencja Pexels)
MART PRODUCTION (Licencja Pexels)
Danielo Riba (Licencja Pexels)
Anthony Beck (Licencja Pexels)
cottonbro studio (Licencja Pexels)
Zen Chung (Licencja Pexels)
Matthias Groeneveld (Licencja Pexels)
cottonbro studio (Licencja Pexels)
Tom Fisk (Licencja Pexels)
Tom Fisk (Licencja Pexels)
Matthias Groeneveld (Licencja Pexels)
Kelly (Licencja Pexels)
@svetjekolem (Licencja Pexels)
Amir Mghari (Licencja Pexels)
Matthias Groeneveld (Licencja Pexels)
Powernam (Licencja Pexels)
NickyOe (Licencja Pixabay)
Freepik (Licencja Flaticon)
Freepik (Licencja Flaticon)
Art-Production (Licencja Pixabay)
cottonbro studio (Licencja Pexels)
cottonbro studio (Licencja Pexels)
Pressmaster (Licencja Pexels)
motionstock (Licencja Pixabay)
Vimeo (Licencja Pexels)
Tima Miroshnichenko (Licencja Pexels)
Motion Places - Free Stock Video (Licencja Pexels)
Surya Prakash.S.A. (Licencja CC BY-SA 3.0)
Crusier (Licencja CC BY-SA 3.0)
Ruvim Miksanski (Licencja Pexels)
Kelly (Licencja Pexels)
Free Videos (Licencja Pexels)
Carlos Prieto (Licencja Pexels)
Roxolana (Licencja Pixabay)
Kelly (Licencja Pexels)
Hansol Kim (Licencja Pexels)
Taryn Elliott (Licencja Pexels)
yunusgurel (Licencja Pixabay)
alexborodai (Licencja Pixabay)
6557056 (Licencja Pixabay)
Kelly (Licencja Pexels)
towilmasz (Licencja Pixabay)
BogdanJab (Licencja Pixabay)
Konstanty Przykorski (Domena publiczna)
Jan Matejko (Domena publiczna)
annajelec (Licencja Pixabay)
PolishSights (Licencja Pixabay)
pedro_wroclaw (Licencja Pixabay)
MitjajG (Licencja Pixabay)
Eaktas06 (Licencja Pixabay)
Eaktas06 (Licencja Pixabay)
Life On Super 8 (Licencja Pexels)
Life On Super 8 (Licencja Pexels)
Life On Super 8 (Licencja Pexels)
Life On Super 8 (Licencja Pexels)
Life On Super 8 (Licencja Pexels)
Life On Super 8 (Licencja Pexels)
Life On Super 8 (Licencja Pexels)
Life On Super 8 (Licencja Pexels)
Life On Super 8 (Licencja Pexels)
Freepik (Licencja Flaticon)
Freepik (Licencja Flaticon)
Freepik (Licencja Flaticon)
turkkub (Licencja Flaticon)
monkik (Licencja Flaticon)
Freepik (Licencja Flaticon)
Freepik (Licencja Flaticon)
Crusier (Licencja CC BY-SA 3.0)
Mikhail Nilov (Licencja Pexels)
Marina Leonova (Licencja Pexels)
Yan Krukau (Licencja Pexels)
Yan Krukau (Licencja Pexels)
Ricardo Esquivel (Licencja Pexels)
Natasha Filippovskaya (Licencja Pexels)
Tom Fisk (Licencja Pexels)
cottonbro studio (Licencja Pexels)
C Technical (Licencja Pexels)
Kelly (Licencja Pexels)
Ralf Lotys (Sicherlich) (Licencja CC BY 3.0)
Maria Wodzińska (Domena publiczna)
Wojsyl (Licencja CC BY-SA 3.0)
Piotr Tomaszewski-Guillon / dronographyapplied.com (Licencja CC BY-SA 4.0)
Wojciech Bieńkowski (Licencja CC BY-SA 4.0)
Piter329c (Licencja CC BY 4.0)
cottonbro studio (Licencja Pexels)
Mikhail Nilov (Licencja Pexels)
David McBee (Licencja Pexels)
Polina Kovaleva (Licencja Pexels)
Get Lost Mike (Licencja Pexels)
Braeson Holland (Licencja Pexels)
Bartosz (Licencja Pexels)
Pavel Danilyuk (Licencja Pexels)
Pavel Danilyuk (Licencja Pexels)
RODNAE Productions (Licencja Pexels)
Mikhail Nilov (Licencja Pexels)
cottonbro studio (Licencja Pexels)
daniloriba (Licencja Pixabay)
cottonbro studio (Licencja Pexels)
Annula1 (Licencja CC BY-SA 3.0 PL)
Piotr Matyga (Licencja CC BY-SA 4.0)
Peter Broster (Licencja CC BY 2.0)
Thryduulf (Licencja CC BY-SA 4.0)
G1MFG (Licencja CC0 1.0)
Adriao (Domena publiczna)