Próbny egzamin ósmoklasisty z matematyki 2024 już w poniedziałek 22.04

- Matematyka
- Fizyka
- Chemia
- Biologia
- Technika
- Przyroda
Egzaminy
- Ósmoklasiści
- Maturzyści
Inspiracje
Współpraca
FAQ
Pi-stacja Україна

Fundacja Katalyst Education, twórca Pi-stacji, jest organizacją pożytku publicznego. Możesz wesprzeć nas przekazując swój 1,5% podatku lub darowiznę. WPŁAĆ KRS:0000558853

Higiena i choroby układu oddechowego

Oddychanie i wydalanie

Budowa i funkcjonowanie układu oddechowego 09:23
Wymiana gazowa 06:41
Higiena i choroby układu oddechowego 08:35
Układ wydalniczy 08:36

Google Classroom Microsoft Teams

Newsletter

Z tego filmu dowiesz się:

jak palenie tytoniu (także bierne) wpływa na funkcjonowanie układu oddechowego,
jaki jest wpływ zanieczyszczeń powietrza na układ oddechowy,
jakie są przykłady chorób układu oddechowego i jak się im zapobiega.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

wideo ekran podsumowujący napisy

Licencja:

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Wydaje się, że oddychanie to rzecz tak naturalna jak powietrze, którego dotyczy ten proces. Ale czy wiesz, że istnieją ludzie którzy muszą pamiętać, by wciągnąć do płuc każdy kolejny haust powietrza? To osoby dotknięte rzadką genetyczną chorobą, zwaną klątwą Ondyny. Legenda głosi, że ta nordycka bogini zakochała się w śmiertelniku a gdy ją zdradził, przeklęła go każąc mu pamiętać o tym, by oddychać. Gdy niewierny zasnął, umarł z uduszenia. U chorych na ten zespół jest podobnie. Mózg nie reaguje na wzrost stężenia tlenku węgla(IV) i nie daje sygnału do kolejnego wdechu. Trzeba świadomie nabierać powietrza. Bez mechanicznego wspomagania oddychania w trakcie snu można się udusić. Klątwa Ondyny występuje bardzo rzadko ale schorzeń układu oddechowego jest wiele. O najczęstszych opowiem Ci w tym filmie. Jeśli oglądasz nasze filmy, to może pamiętasz ten chemiczny o powietrzu? W skrócie chodzi o to, że bywa ono zanieczyszczone rozproszonymi pyłami i gazami takimi jak tlenki siarki, azotu czy ozon. Niekorzystne domieszki zawieszone w powietrzu tworzą smog. A ten niekorzystnie wpływa na pracę naszego układu oddechowego. Gdy cząstki zanieczyszczeń są na tyle drobne, że swobodnie mogą przenikać do pęcherzyków płucnych to albo osiadają na ich powierzchni utrudniając wymianę gazową albo przenikają dalej, do krwi. Z nią mogą trafić wszędzie. Zależnie od tego, czym na co dzień oddychamy, stajemy się bardziej narażeni na zakażenia, choroby układu krążenia astmę oskrzelową czy nowotwory. Może nam dokuczać bezsenność bóle głowy czy obniżenie odporności. Niektóre zanieczyszczenia powietrza jak pył azbestowy czy dym tytoniowy stanowią udowodnione czynniki ryzyka raka płuc. Inne uwrażliwiają układ oddechowy na działanie rozmaitych alergenów prowadząc do kaszlu, kichania i duszności. Najpoważniejszym skutkiem narażenia na smog, dym tytoniowy, a także rozmaite aerozole, opary farb, lakierów i środków ochrony roślin jest astma oskrzelowa. W tej chorobie oskrzela obkurczają się pod wpływem czynników drażniących i wydzielają więcej śluzu niż normalnie. Z czasem ściany oskrzeli trwale grubieją zmniejszając ich światło. To utrudnia przepływ powietrza wywołując duszność. Jeśli zauważysz, że szybciej się męczysz albo w pewnych okolicznościach przy dużym wysiłku, w zimnie w określonej porze roku kaszlesz i masz napady duszności zgłoś się do lekarza, który zapewne wyśle Cię na testy alergiczne i sprawdzające wydolność płuc. Oczywiście kaszel czy duszności to nie tylko objawy alergii. Schrup orzeszka, a za chwilę dowiesz się o innych przyczynach kłopotów z oddychaniem. Układ oddechowy dostarcza powietrze do wnętrza organizmu nie zważając na jego jakość. Dlatego razem z życiodajnym tlenem do dróg oddechowych trafiają też wirusy bakterie, grzyby, a nawet pasożyty. Zwykle usuwamy intruzów zanim zdążą narobić szkód. Opowiadamy o tym w innym filmie tej playlisty. Gdy nasze mechanizmy obronne zawiodą chorujemy. Bakterie zwane paciorkowcami mogą zaatakować migdałki wywołując bolesną anginę. Rozmaite mikroby, gdy namnożą się w gardle, krtani lub oskrzelach wywołują zapalenie objawiające się bólem, podrażnieniem i kaszlem. Najgorzej, gdy dostaną się do płuc bo utrudniają wymianę gazową wywołując duszność. Podstępną bakterią atakującą i niszczącą płuca jest prątek gruźlicy trudny do zwalczenia lekami. Na szczęście chronią przed nim szczepienia ochronne. Pamiętaj! Łatwiej zapobiegać niż leczyć! Do układu oddechowego intruzi dostają się najczęściej drogą kropelkową czyli na kropelkach śliny czy wydzieliny z nosa, unoszących się w powietrzu. Najlepszą profilaktyką jest unikanie bliskiego kontaktu z tymi, co kichają i kaszlą i jak najczęstsze mycie rąk bo kropelki z mikrobami osiadają na rozmaitych powierzchniach skąd łatwo je zgarnąć na dłonie i przenieść na przykład do ust czy oka. Gdy sami jesteśmy przeziębieni powinniśmy w trosce o innych nosić maseczkę, by nie wykichywać i nie wykaszliwać wirusów albo bakterii w otoczenie. Ważną rolę w profilaktyce chorób układu oddechowego odgrywają szczepienia ochronne. Chcesz mieć zdrowe płuca? Nie pal! Ani nie przebywaj w pomieszczeniach w których inni palą, a dym tytoniowy unosi się w dużych ilościach. Znajdziesz w nim około 4000 substancji drażniących, trujących czy rakotwórczych. Najważniejsze to tlenek węgla(II) aceton, cyjanowodór, formaldehyd substancje smoliste, metale ciężkie jak ołów, arsen czy kadm oraz wysoce uzależniająca nikotyna. Składniki dymu prowadzą do niedotlenienia mózgu, a nawet do udaru, do nowotworów warg, języka, krtani i płuc. Uszkadzając układ krążenia nasilają miażdżycę, wywołując zakrzepy i obniżając płodność. Zwiększają też ryzyko innych nowotworów w tym pęcherza i przewodu pokarmowego. Nawet bierni palacze, czyli osoby które same nie palą tylko przebywają w otoczeniu palących mają większe ryzyko rozwoju niektórych z tych chorób. Czy wiesz, że statystyczny palacz ma aż 25 razy większe szanse na raka płuc niż jego niepalący rówieśnik? Do tego około 3 razy większe ryzyko zawału serca i udaru mózgu wyższe ryzyko cukrzycy i złamań kości. Palacze powinni regularnie robić badania wydolności płuc i serca. Służą do tego spirometria i EKG. Prześwietlenie klatki piersiowej czyli RTG pozwala wykryć nieprawidłowości w układzie krążenia. Badanie tomograficzne może ujawnić wczesne stadia raka płuc. Aby sprawdzić czystość powietrza którym oddychasz, weź odkurzacz duży wacik kosmetyczny albo maseczkę i gumkę recepturkę. Gumką umocuj wacik lub maseczkę na wylocie rury odkurzacza. Włącz sprzęt i wystaw końcówkę na około 5 minut za okno. Jak zmienił się wygląd wacika? Napisz nam o tym w komentarzu! I pomyśl, że takie same zmiany zachodzą w płucach oddychających zanieczyszczonym powietrzem. Zanieczyszczenie powietrza zwiększa nie tylko ryzyko chorób układu oddechowego ale wpływa na zdrowie całego organizmu. Dlatego powinniśmy dbać o swoje płuca unikając dymu papierosowego uprawiając sport na świeżym powietrzu i unikając bliskiego kontaktu z tymi którzy kaszlą i kichają. Wiesz już jak dbać o swój układ oddechowy. Jeśli chcesz się dowiedzieć więcej o jego budowie czy funkcjach oglądaj inne filmy z tej playlisty!

Lista wszystkich autorów

Lektor: Dobrawa Szlachcikowska

Konsultacja: Angelika Apanowicz

Grafika podsumowania: Magdalena Adamska

Materiały: Dobrawa Szlachcikowska

Kontrola jakości: Małgorzata Załoga

Napisy: Grzegorz Jakubiec, Раїса Скорик

Doświadczenia: Angelika Apanowicz

Animacja: Dobrawa Szlachcikowska

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

Licencja:

Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej

Pi-stacja jest otwartym zasobem edukacyjnym stworzonym przez fundację Katalyst Education, który realizuje Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ: 4. Dobra Jakość Edukacji oraz 10. Mniej Nierówności.

O projekcie
Ile kosztuje Pi-stacja?
Często zadawane pytania

Kontakt
Zapisz się na newsletter
Współpracuj z nami
Zobacz, jak możesz nam pomóc

Fundacja Katalyst Education
Polityka prywatności