Próbny egzamin ósmoklasisty z matematyki 2024 już w poniedziałek 22.04

- Matematyka
- Fizyka
- Chemia
- Biologia
- Technika
- Przyroda
Egzaminy
- Ósmoklasiści
- Maturzyści
Inspiracje
Współpraca
FAQ
Pi-stacja Україна

Fundacja Katalyst Education, twórca Pi-stacji, jest organizacją pożytku publicznego. Możesz wesprzeć nas przekazując swój 1,5% podatku lub darowiznę. WPŁAĆ KRS:0000558853

Budowa, funkcje i higiena skóry

Skóra i zmysły

Narząd wzroku 11:46
Narząd słuchu i równowagi 09:28
Smak, węch i dotyk 10:44
Budowa, funkcje i higiena skóry 12:49

Google Classroom Microsoft Teams

Newsletter

Z tego filmu dowiesz się:

jakie funkcje pełni skóra,
jak nazywają się elementy budowy skóry,
jakie są częste choroby skóry oraz podstawowe zasady ich profilaktyki,
jak rozpoznać grzybicę skóry i paznokci oraz czerniaka,
dlaczego nadmierne opalanie zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwory skóry.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

wideo ekran podsumowujący napisy

Licencja:

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Każdy z nas ma na dłoniach niepowtarzalne linie papilarne. Układ bruzd i listewek na skórze opuszków palców nie zmienia się przez całe życie, choć można go trwale zniszczyć na przykład kwasem. Dlatego już 4000 lat temu w Babilonie odciski wykorzystywano do identyfikacji osób, zawierających między sobą umowę a w starożytnej Grecji i Rzymie podpisywali się w ten sposób artyści. Policja wpadła na to, by używać odcisków palców do identyfikacji przestępców o wiele później dopiero w dwudziestym wieku. Dziś detektywów wspierają nowoczesne programy katalogujące dzięki którym jeśli ktoś kiedyś miał pobrane odciski palców można je szybko porównać na przykład z tymi, znalezionymi na miejscu zbrodni. Skóra jest największym organem ludzkiego ciała. Ma powierzchnię od 1,6 do 1,8 metra kwadratowego i waży jakieś 15% masy ciała. Są takie obszary, gdzie jest bardzo cienka na przykład na powiekach ma tylko pół milimetra. Ale i takie, gdzie ma grubość nawet czterech milimetrów. Jak myślisz, gdzie? Na przykład we wnętrzu dłoni czy na podeszwach stóp. Niezależnie od grubości skóra składa się z trzech warstw. Odgradzającego nas od świata naskórka skóry właściwej i leżącej pod nią tkanki podskórnej. Naskórek składa się z wielu warstw komórek ale można go z grubsza podzielić na dwie części: zewnętrzną i zrogowaciałą warstwę keratynową oraz leżącą pod spodem żywą warstwę rozrodczą, która jak nazwa zobowiązuje, stale produkuje nowe komórki. To dzięki niej, mimo że warstwa zewnętrzna ciągle się złuszcza, nie tracimy ochrony bo powstają wciąż nowe i zajmują ich miejsce. Czasami złuszczanie przyspiesza na przykład kiedy mocno się opalisz wysuszony naskórek łuszczy się białymi płatkami. Mówimy, że schodzi nam skóra ale na szczęście to nie skóra schodzi a jedynie jej najbardziej zewnętrzna martwa warstwa. Część rozrodcza, oprócz tego że produkuje nowe komórki naskórka dba też o to, by promienie słoneczne zwłaszcza te z zakresu UV, nie uszkadzały głębiej położonych struktur. Rolę ochroniarzy pełnią rozmieszczone między komórkami nabłonkowymi melanocyty, których zadaniem jest produkcja barwnika – melaniny. Chroni ona skórę przed szkodliwym działaniem promieni UV a jednocześnie nadaje jej kolor. Co ciekawe, melanocytów mamy mniej więcej tyle samo niezależnie czy jesteśmy piegowatą blondynką o porcelanowej cerze czy rdzennym mieszkańcem Afryki. To ich indywidualna aktywność sprawia że ludy zamieszkujące mocno nasłonecznione kontynenty mają bardzo ciemną skórę, a te z wysokich szerokości geograficznych — jasną. Głównym zadaniem melaniny jest bowiem pochłanianie i odbijanie promieniowania UV które choć wyposaża nas w dobroczynną witaminę D, może być niebezpieczne ponieważ uszkadza komórkowe DNA. Jeśli takie uszkodzone komórki nie zostaną w porę zniszczone przez nasze mechanizmy obronne mogą doprowadzić do powstania czerniaka albo raka skóry. Unikaj więc długiego przebywania na słońcu bez odpowiedniej ochrony, takiej jak zakrywające ciało ubranie lub kremy z filtrami ochraniającymi przed UV i to o wiele lepiej niż nasza naturalna melanina. Omijaj solaria, a wszelkie znamiona na skórze regularnie kontroluj u dermatologa. Powinno Cię zaniepokoić, jeśli pieprzyk ma cechy pokazane na planszy. Rozrodcza warstwa naskórka wytwarza też różne struktury które migrują nie w górę lecz w głąb do skóry właściwej. Ta warstwa jest zdecydowanie grubsza zbudowana z włókien białkowych w tym kolagenowych i elastynowych które nadają jej odporność elastyczność i sprężystość. Liczne drobne naczynia krwionośne umożliwiają usuwanie zbędnych substancji przez drobne pory w skórze oraz biorą ważny udział w termoregulacji. Kiedy na zewnątrz jest zbyt ciepło naczynia krwionośne rozszerzają się i oddają nadmiar ciepła z krwi do otoczenia. Kiedy panują zbyt niskie temperatury wówczas te same naczynia kurczą się co sprawia, że przepływa przez nie mniej krwi i dzięki temu tracimy mniej ciepła. W regulowanie temperatury ciała włączają się też rozsiane po całej skórze gruczoły potowe. Czy wiesz, że jest ich około trzech milionów? A połączone miałyby długość czterdziestu ośmiu kilometrów? Nie dość, że schładzają ciało produkując pot, to jeszcze oprócz wody wydalają zbędne substancje na przykład mocznik oraz związki które podejmują walkę z intruzami takimi jak chorobotwórcze grzyby wywołujące grzybicę. Sam pot nie dałby jednak rady ich pokonać. By mu pomóc, nie powinniśmy dzielić się przedmiotami służącymi do higieny ciała, takimi jak ręczniki szczoteczki do zębów czy grzebienie. Na basenach i pływalniach trzeba nosić obuwie ochronne. Podobne zasady chronią też przed zakażeniem świerzbowcem. Ten pasożyt drąży korytarze w warstwie rogowej naskórka powodując męczące swędzenie. Oprócz gruczołów potowych w skórze właściwej mieszczą się włosy a w zasadzie ich żywa część czyli mieszki włosowe oraz nierozerwalnie złączone z włosami gruczoły łojowe. Na ludzkiej czaszce rośnie nawet 200 000 włosów, przy czym statystycznie najwięcej mają ich blondyni. A gdyby zliczyć wszystkie, bo przecież włosy rosną też w innych miejscach ciała doszlibyśmy do paru milionów. Na samej głowie mamy przecież także brwi i rzęsy, a jeśli jesteśmy facetami to także zarost, czyli wąsy i brodę. Poza tym włosy rosną nam praktycznie na całym ciele choć nie wszędzie równie bujnie. Są miejsca, gdzie łatwo je zauważyć: pachy, pachwiny, łydki. Są i takie, gdzie nie ma ich wcale. Umiesz powiedzieć, które to? Absolutnie bezwłose są wnętrza dłoni i podeszwy stóp, a także zgięcia w stawach na przykład wnętrze łokci kolan czy nadgarstków. Każdy włos wyrasta z cebulki czyli mieszka włosowego który mocuje go w skórze i zapewnia wzrost a gdy włos wypadnie, odtwarza nowy. Co ciekawe, mieszki włosowe nie tylko odtwarzają utracone włosy ale też regenerują skórę zniszczoną na przykład po urazie czy oparzeniu. To co widzimy, czyli co wystaje ponad powierzchnię skóry, jest martwe. Dlatego możemy sobie obcinać włosy nie czując bólu. Tak zwana łodyga włosa składa się z wypełnionych keratyną komórek i spajającej je substancji międzykomórkowej. Kolor włosów, podobnie jak skóry zależy od zawartości znanej Ci już melaniny. A co z włosami siwymi? Siwizna to efekt zaprzestania produkcji melaniny w mieszkach. O kondycję włosów, a przy okazji i skóry dbają wspomniane już gruczoły łojowe. Leżą one tuż przy mieszku a ich wydzielina — łój, ma za zadanie natłuszczać włosy oraz naskórek co sprawia, że te struktury są bardziej elastyczne i odporniejsze na niekorzystne czynniki środowiska. Dzięki kwaśnemu pH łój do spółki z potem chroni też przed chorobotwórczymi bakteriami i grzybami. Martwym jak włosy, ale również ważnym wytworem skóry są paznokcie. Też zbudowane są z keratyny a ich zadaniem jest ochrona wrażliwych czubków palców i wzmacnianie wrażeń dotykowych. Popatrz, co możesz zdziałać dzięki paznokciom. Podrapać się, oderwać coś wyciągnąć sobie drzazgę albo kleszcza. Skóra to również siedlisko najrozmaitszych zakończeń nerwowych odbierających wrażenia dotyku ciepła, zimna, wibracji, ucisku czy bólu. To dzięki tym wyspecjalizowanym receptorom mózg może orientować się nie tylko czy coś nas kłuje czy łaskocze ale i precyzyjnie lokalizować miejsce takiej akcji. O tym jak działa mózg i zmysły dowiesz się w innym filmie. Została nam do omówienia najgłębsza warstwa, tkanka podskórna. Dzięki dużej zawartości tłuszczu jest ona jak materac, który chroni ciało przed urazami, wstrząsami i uderzeniami. O tym, że bez niej ani rusz pewnie przekonaliście się, gdy niechcący uderzyliście piszczelą w ławkę. Przednia część goleni jest praktycznie pozbawiona tłuszczowej podściółki więc zakończenia bólowe zapewniają wzmożone doznania. W tej warstwie znajdują się zresztą specjalne receptory odbierające głębokie wrażenia ucisku. Tłuszcz stanowi też zapasy energii dla organizmu. Wytwarza niektóre hormony a wraz ze znajdującymi się w nim naczyniami krwionośnymi odgrywa rolę w termoregulacji. Nie dopuszcza do ucieczki ciepła gdy na zewnątrz ziąb. Dzięki tkance podskórnej nasze ciało ma też przyjemne, zaokrąglone zarysy a mięśnie mają się do czego przyczepiać. Skóra reaguje na bodźce zewnętrzne. Może się zaczerwienić, zaswędzieć, spocić. A czy wiesz, jak reaguje na zimno? Masz rację. Pod wpływem zimna na skórze powstają uwypuklenia zwane gęsią skórką. Wiesz jak powstaje? To spadek po naszych futrzastych przodkach. Oni w reakcji na zimno stroszyli sierść. W takiej nastroszonej można było uwięzić więcej powietrza które jest świetnym izolatorem. Dowiesz się tego z filmów z fizyki. Włosy na naszym ciele są bardzo słabe i delikatne, ale ewolucyjnie pamiętają jak się nastroszyć. I właśnie takie nastroszone na ciele włosy dają obraz gęsiej skórki. A może znasz jeszcze inne powody powstawania gęsiej skórki? Koniecznie napisz nam o nich w komentarzu pod filmem! Skóra ochrania narządy i tkanki przed zagrożeniem zewnętrznym. Pomaga utrzymać stałą temperaturę ciała. Informuje o tym, co dzieje się w otoczeniu dzięki receptorom dotyku, bólu ucisku, ciepła i zimna. Produkuje witaminę D. Obecne w niej gruczoły wydzielają różne substancje na przykład pot, łój i mleko. Dbaj o skórę, utrzymując ją w czystości zdrowo się odżywiając, uprawiając sport i opalając się z umiarem. Na zakończenie prośba o pozostawienie swojego odcisku palca na myszce. Najlepiej podczas klikania przycisku „lubię to” lub „subskrybuj” a optymalnie obu.

Lista wszystkich autorów

Lektor: Dobrawa Szlachcikowska

Konsultacja: Angelika Apanowicz, Anna Suska

Grafika podsumowania: Magdalena Adamska

Materiały: Dobrawa Szlachcikowska, Angelika Apanowicz

Kontrola jakości: Małgorzata Załoga

Napisy: Grzegorz Jakubiec, Анна Альохіна

Animacja: Dobrawa Szlachcikowska

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

Licencja:

Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej

Pi-stacja jest otwartym zasobem edukacyjnym stworzonym przez fundację Katalyst Education, który realizuje Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ: 4. Dobra Jakość Edukacji oraz 10. Mniej Nierówności.

O projekcie
Ile kosztuje Pi-stacja?
Często zadawane pytania

Kontakt
Zapisz się na newsletter
Współpracuj z nami
Zobacz, jak możesz nam pomóc

Fundacja Katalyst Education
Polityka prywatności