Z tego filmu dowiesz się:

  • jaka jest hierarchia struktur w organizmie człowieka,
  • w jaki sposób komórki, tkanki, narządy i układy narządów składają się organizm człowieka.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

wideo ekran podsumowujący napisy

Licencja: cc-by-nc-sa.svg

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Największe organizmy na świecie wcale nie są skomplikowane. To nie słoń, wieloryb ani nawet wymarłe dinozaury. Jeśli liczyć zajmowaną powierzchnię jest to grzyb z gatunku opieniek armillaria ostoyae. Przyrasta drzewa i ziemię na obszarze 965 hektarów, czyli zajmuje 1350 boisk piłkarskich i waży zdecydowanie ponad 7000 ton. Rywalizuje z nim trawa morska posidonia oceanica, której kolonia rozciąga się na płytkim dnie Morza Śródziemnego na długości ponad 8 kilometrów i może liczyć nawet 100 000 lat. W świecie zwierząt rekord dzierży bełtwa festonowa, czyli meduza spotykana także w Bałtyku. Ten nieskomplikowany organizm złożony z galaretowatego parasola i czułków może osiągnąć ponad 36 metrów długości czyli jest dłuższy niż wieloryby. Ludzki organizm jest wręcz niewiarygodnie skomplikowaną siecią wzajemnie przenikających się struktur. Wszystkie one jednak składają się z podstawowych cegiełek — komórek. Ba, wszystkie te komórki pochodzą od jednej zapłodnionej komórki jajowej. To z niej rzecz jasna, w wyniku licznych podziałów powstaje cały człowiek. Wynika z tego, że każda nasza komórka dysponuje takim samym kompletem genów i na początkowych etapach rozwoju jest niczym uczeń dopiero rozpoczynający naukę. Może zostać kim chce! Dopiero późniejsze wybory i otoczenie, w jakim się rozwija sprawiają, że jedna zostaje neuronem w mózgu, inna fragmentem kosmka w jelicie a jeszcze inna zapewniającym nam zdolność ruchu miocytem czyli komórka mięśniową. Przeznaczenie komórek zawęża się stopniowo w miarę jak migrują w różne rejony i tam się osiedlają. I tak, jak jedni ludzie osiedlają się w górach, a inni nad morzem tak i komórki wybierają sobie docelowe miejsce. Co ciekawe, na ogół wśród podobnych sobie. Przebywanie w podobnym otoczeniu sprawia że zaczynają reagować na te same bodźce nerwowe lub hormonalne. Podlegają tym samym stresom na przykład związanym z rozciąganiem albo naprężaniem. W podobnym tempie mnożą się starzeją i giną. Zespoły komórek o zbliżonych cechach tworzą tkankę, na przykład nerwową mięśniową, kostną czy gruczołową. Pamiętaj tylko, że fizyczna bliskość to nie wszystko. Nie każdy zbiór komórek okupujący jakieś miejsce w przestrzeni naszego ciała jest jedną tkanką. Weźmy jakąś kość, na przykład udową. Stanowi pewną całość, którą można na przykład wziąć w rękę, no jeśli mamy do dyspozycji oczyszczony szkielet. Ale to nie znaczy że to jedna tkanka, kostna. W kości znajduje się szpik a to część tkanki krwiotwórczej. Są w niej odżywiające ją naczynia krwionośne, które również nie stanowią części tkanki kostnej. Przy nasadach spotykamy zaś chrząstki też zbudowane z odrębnej tkanki chrzęstnej. Na tym kostnym przykładzie widzimy kolejny etap organizacji ludzkiego ciała. O nim powiemy po przerwie na orzeszka. Różne tkanki mogą łączyć się ze sobą, tworząc narządy. Takim narządem jest na przykład omawiane w innym filmie serce. Gros jego masy stanowi tkanka mięśniowa ale oplatają je naczynia krwionośne a wnętrze przegradzają zbudowane z tkanki łącznej zastawki. Jeśli popatrzymy na jelito ono także składa się z wyściełającej je od środka warstwy tkanki nabłonkowej leżącej głębiej warstwy mięśniowej i otaczającej całość od zewnątrz warstwy łącznotkankowej. Narządy ściśle współpracujące ze sobą tworzą układy. Najważniejsze układy mają swoje własne filmy, do których obejrzenia Cię zachęcam. Tu wspomnę tylko, że każdy układ pełni określoną funkcję. Krwionośny rozprowadza krew po całym organizmie, nerwowy reaguje na bodźce z otoczenia, a pokarmowy przerabia to co zjadamy na składniki łatwo przyswajane przez komórki. Elementy układu są więc podporządkowane pewnemu wspólnemu celowi trochę niczym układ drogowy albo wodno–kanalizacyjny miasta. Dlatego są na ogół połączone ze sobą anatomicznie. Przewód pokarmowy zaczyna się przełykiem, a kończy odbytem. Układ krwionośny to zamknięty system naczyń, w którym przepływ napędza serce. Układ nerwowy jest co prawda mocno rozgałęziony, ale jego elementy zgrabnie się ze sobą łączą. Są wyjątki, jak układ krwiotwórczy do którego należy płynąca swobodnie w naczyniach krew oraz rozsiany po szkielecie szpik czerwony produkujący rozmaite krwinki i szkoląca je grasica czy układ hormonalny, który tworzą zlokalizowane w różnych miejscach ciała i niczym niepołączone gruczoły. A teraz pomyśl, czy nawet najbardziej rozbudowany i skomplikowany układ potrafiłby działać samodzielnie? Nie! Dopiero połączone w organizm człowieka, mogą funkcjonować bez zarzutu. Podobnie jak poszczególne systemy miejskie są na nic bez otoczenia. Po co komu drogi, jeśli nie będą nimi chodzić ludzie i jeździć samochody? Tak samo po co układ krwionośny który nie miałby czego pompować bo nie byłoby w nim krwi? Żaden nie mógłby zaś funkcjonować bez układu kostno–stawowego który zapewnia funkcje podporowe i gości w swoim wnętrzu krwiotwórczy szpik. Inny przykład to układ oddechowy który nie mógłby działać bez mięśniowego a ten bez kostno–stawowego który zapewnia mięśniom punkty uchwytu. Żaden układ, tworzące go tkanki i komórki nie zadziała zaś bez paliwa dostarczanego przez układ pokarmowy. Widzisz więc, że człowiek to skomplikowana układ-anka. Układanka. W której żaden element nie może istnieć bez innych a wszystkie pozostają ze sobą w kruchej dynamicznej równowadze o czym opowiadamy w innym filmie tej playlisty. Na koniec krótka powtórka. Wymień przynajmniej 5 układów tworzących ciało człowieka. Ja wybrałam pokarmowy, nerwowy, moczowy krwionośny i oddechowy. To jeszcze nie koniec. Teraz powiedz, jakie narządy wchodzą w skład jednego z wymienionych przez Ciebie układów. Przyjąwszy układ oddechowy mamy tu: nos i usta, gardło, krtań tchawicę, oskrzela i płuca. Zejdźmy jeszcze poziom niżej. Jakie tkanki tworzą wybrany narząd danego układu? Mój wybór to tchawica którą tworzą tkanki: nabłonkowa, chrzęstna, mięśniowa i łączna. Komórka to najmniejsza strukturalna i funkcjonalna część organizmu. Zespół komórek o podobnej budowie i funkcjach tworzy tkankę. Różne tkanki mogą łączyć się tworząc organ (narząd), na przykład serce. Narządy ściśle współpracujące ze sobą tworzą układy, powiązane anatomicznie na przykład układ oddechowy lub rozproszone, na przykład układ hormonalny. Zespół układów tworzy organizm. W budowie wielu organizmów w tym człowieka, możemy zauważyć hierarchiczny porządek. Komórka, tkanka, narząd, układ, organizm. Na dzisiaj to już wszystko. Po więcej materiałów zajrzyj na naszą stronę pistacja.tv.

Lista wszystkich autorów

Scenariusz: Małgorzata Załoga, Angelika Apanowicz

Lektor: Weronika Brzezińska

Konsultacja: Angelika Apanowicz, Anna Suska

Grafika podsumowania: Magdalena Adamska, Anna Bednarek

Materiały: Weronika Brzezińska, Anna Bednarek

Kontrola jakości: Małgorzata Załoga

Redakcja: Małgorzata Załoga

Napisy: Grzegorz Jakubiec, Анна Альохіна

Montaż: Weronika Brzezińska, Anna Bednarek

Animacja: Weronika Brzezińska

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Katalyst Education

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

macrovector (Licencja Freepik)
macrovector (Licencja Freepik)
Pixabay (Licencja Pexels)
cottonbro (Licencja Pexels)
RODNAE Productions (Licencja Pexels)
RODNAE Productions (Licencja Pexels)
Niezlyziom (Licencja Pexels)
Nadezhda Moryak (Licencja Pexels)
Tomislav Jakupec (Licencja Pixabay)
Duca Imagens (Licencja Pexels)
Ron Lach (Licencja Pexels)
brgfx (Licencja Freepik)
brgfx (Licencja Freepik)
Distill (Licencja Pexels)
Mikhail Nilov (Licencja Pexels)
Anthony Shkraba (Licencja Pexels)
norbertodominguez (Licencja Pixabay)
Wydział Histologii, Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego (CC BY-SA 3.0)
Wydział Histologii, Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego (CC BY-SA 3.0)
Polarlys (CC BY-SA 3.0)
Rollroboter (CC BY-SA 4.0)
Laboratoires Servier (CC BY-SA 3.0)
killy555 (Licencja Pixabay)
Joseph Redfield (Licencja Pexels)
macrovector (Licencja Freepik)
allinonemovie (Licencja Pixabay)
Tima Miroshnichenko (Licencja Pexels)
Tima Miroshnichenko (Licencja Pexels)
NickiAnimations (Licencja Pixabay)
Ddraw (Licencja Freepik)
Mike Tyurin (Licencja Pexels)
Manuguf (CC BY-SA 3.0)
Autor nieznany (Domena publiczna)
vectorjuice (Licencja Freepik)
Pixabay (Licencja Pexels)
Kelly Lacy (Licencja Pexels)
Joseph Redfield (Licencja Pexels)
George Morina (Licencja Pexels)
Miguel Á. Padriñán (Licencja Pexels)
pch.vector (Licencja Freepik)
Muhammadrizwan Saeed (Licencja Pexels)
Kelly L (Licencja Pexels)
Lachlan Ross (Licencja Pexels)
Magda Ehlers (Licencja Pexels)
Matthias Groeneveld (Licencja Pexels)
Andypoland (Licencja Pixabay)
Henk Monster (CC BY 3.0)
Pavel Danilyuk (Licencja Pexels)
Zlatin Georgiev (Licencja Pexels)
Luciann Photography (Licencja Pexels)
JUN HO LEE (Licencja Pexels)
Pixabay (Licencja Pexels)
Cherisha Norman (Licencja Pexels)
Kelly L (Licencja Pexels)
Chris Munnik (2) (Licencja Pexels)
Alberto Romeo (CC BY-SA 2.5)
Yoruno (CC BY-SA 3.0)
ArtHouse Studio (Licencja Pexels)
Anthony Shkraba (Licencja Pexels)
Mikhail Nilov (Licencja Pexels)

Licencja:

Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej

cc-by-nc-sa.svg